Rola drobnych gospodarstw rolnych w procesie społecznie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich

• Autorzy: Józef Stanisław Zegar

Warianty tytułu

The Role of Small Farms in the Socially Sustainable Development of Rural Areas

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Problematyka zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich nabiera znaczenia wraz z postępującym procesem degradacji środowiska naturalnego. Mimo że koncentracja w rolnictwie zmniejszyła ogólną liczbę gospodarstw, to nie zlikwidowała drobnych gospodarstw rolnych. Gospodarstwa takie stały się przedmiotem żywego dyskursu środowisk naukowych i politycznych. Kardynalnym warunkiem zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich jest ich żywotność ekonomiczna, społeczna i środowiskowa. Żywotność wsi jednak wymaga pewnego kapitału społecznego dla zachowania zwyczajów, tradycji, dziedzictwa, usług publicznych i infrastruktury. Niestety, w krajach rozwiniętych obszary wiejskie dotknięte są problemami nadmiernej migracji, starzeniem się populacji, niskim poziomem wykształcenia i niską wydajnością pracy. Nie ma jednej ustalonej definicji drobnych gospodarstw rolnych - jednym z kryteriów ich wyróżnienia jest wielkość produkcji globalnej lub towarowej. Często kryteria drobnego gospodarstwa spełniane są przez gospodarstwa rodzinne, stanowiące bardzo niejednorodną zbiorowość. Niejednokrotnie ustępują one przedsiębiorstwom rolnym pod względem wydajności pracy, jednak mają nad nimi przewagę w odniesieniu do produkcji uzyskiwanej z jednostki powierzchni. Gospodarstwa rodzinne także najlepiej spełniają kryteria zrównoważenia. Obecnie gospodarstwa rodzinne poddane są ogromnej presji ekonomicznej i politycznej, a eliminowanie ich pociąga za sobą osłabienie żywotności wsi i małych miast. Dotychczas polityka krajów rozwiniętych wykazywała brak zainteresowania małymi gospodarstwami, choć obecnie podnosi się kwestię zachowania odpowiedniej liczby tych gospodarstw. Gospodarstwa rodzinne dostają nową szansę wobec załamywania się paradygmatu rolnictwa industrialnego - energochłonnego i toksycznego, którego miejsce zajmuje rolnictwo organiczne i agroekologiczne. W Polsce zachodzi szczególna sytuacja - mimo znaczącej migracji ludności do miast w okresie powojennym zachowała się tu substancja demograficzna wsi. Wieś w Polsce nadal odstaje od miasta w zakresie infrastruktury technicznej, dostępności do usług publicznych i sytuacji ekonomicznej. Istnieje tutaj także duża liczba drobnych gospodarstw rodzinnych, wśród których aż 2/5 stanowią gospodarstwa samozaopatrzeniowe. Część gospodarstw rodzinnych rozwija się szybko, jednak dominują gospodarstwa, które nie uzyskują zadowalających dochodów. Duże znaczenie dla rozwoju wsi miała akcesja do Unii Europejskiej, ale skuteczne spożytkowanie szans danych przez UE wymaga sprawnych instytucji, kapitału społecznego, współdziałania, edukacji i rozwijania systemu wartości. Jednym z głównych zadań polityki wobec rolnictwa jest wspieranie tworzenia i rozwoju sprawnych instytucji rolniczych i budowania kapitału społecznego. (abstrakt oryginalny)

EN

The issue of sustainable rural development is gaining importance with the ongoing process of environmental degradation. Although the concentration in agriculture has reduced the total number of farms, it has not eliminated the small ones. They became the subject of lively debate of scientific and political community. The cardinal subject of sustainable rural development is their economic, social and environmental viability. The vitality of rural areas requires, however, a certain social capital to preserve customs, traditions, heritage, public services and infrastructure. Unfortunately, rural areas in developed countries are affected by the problems of excessive migration, aging population, low educational attainment and low labour productivity. There is no single agreed definition of small farms - one of the criteria for distinguishing them is the size of output or commodity. Often the criteria of small farms are met by family farms, which constitute a very heterogeneous group. They are often less potent than farm businesses in terms of productivity, but they have the advantage with respect to production by a single area unit. Family farms also best fulfil the sustainability criteria. Currently, family farms are subject to great economic and political pressure, and their elimination results in weakening the viability of villages and small towns. So far, the policy of developed countries showed the lack of interest in small farms, but now the question of preserving a sufficient number of these farms is raised. Family farms are now given a new chance in the situation of collapsing the paradigm of industrial agriculture which is energy-consuming and toxic, and being replaced by organic and agro-ecological farming. In Poland we may observe a specific situation -despite significant post-war migration to cities, the population structure of rural areas has been preserved. Villages in Poland still lag behind cities in the field of technical infrastructure, availability of public services and economic situation. In Poland there are also a large number of small family farms, among which as many as 2/5 represent subsistence farms. Part of family farms are growing fast, but the dominant number of the farms do not receive satisfactory income. Accession to the European Union was of great importance for the development of rural areas, however, the effective use of the chances given by the EU requires efficient institutions, social capital, cooperation, education and development of the value system. One of the main tasks of the agricultural policy is to support the creation and development of efficient agricultural institutions and to build social capital. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Indywidualne gospodarstwa rolne; Rozwój zrównoważony; Rodzinne gospodarstwo rolne; Kapitał społeczny

EN

Individual arable farms; Sustainable development; Family farm; Social capital

• Czasopismo: Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych
• Rocznik: 2012
• Numer: nr 1
• Strony: 129--148

Twórcy

autor

Józef Stanisław Zegar

• Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - PIB, Warszawa

Bibliografia

• Aubert M., Perrier-Cornet P. (2009) Is there a future for small farms in developed countries? Evidence from the French case. Agricultural Economics, vol. 40.
• Bailey A., Davidova S., Hazell P. (2009), Introduction to the special issue "small farms: decline or persistence?". Agricultural Economics, vol. 40(S).
• Balmann A. (1999), Path dependence and the structural development of family farm dominated regions. IX European Congress of Agricultural Economists "European Agriculture Facing the 21st Century in a Global Context", Warsaw, Poland, 24- 28.08.1999.
• Brüntrup M., Heidhues F. (2002), Subsistence agriculture in development: Its role in the process of structural change. Discussion Paper no. 1. Stuttgart, University of Hohenheim, Institute of Agricultural Economics and Social Sciences in the Tropics and Subtropics.
• Buchenrieder G., Fritsch J., Wegner S., Curtiss J., Gomez y Paloma S. (2009), Semi-subsistence farm households and the non-farm rural economy: Perspectives and challenges. 111th EAAE-IAAE Seminar "Small Farms: Decline or Persistence". University of Kent, Canterbury, UK, 26- 27.06.2009.
• Bukraba-Rylska I., Rosner A., red. (2001), Wieś i rolnictwo na przełomie wieków. Warszawa, IRWiR PAN.
• Chamberlin J. (2008), It's a small world after all. Defining smallholder agriculture in Ghana. IFPRI Discussion Paper 00823. Washington, DC, IFPRI.
• Chavas J.-P. (2001), Structural change in agricultural production: Economics, technology and policy, [w:] B.L. Gardner, G.C. Rausser, red., Handbook of agricultural economics, vol. 1A. Amsterdam, Elsevier, 263-285.
• Cochrane W.W. (1958), Farm prices: Myth and reality. Minneapolis, MN, University of Minnesota Press.
• Cochrane W.W. (2003), The curse of American agricultural abundance: A sustainable solution. Lincoln, NE, University of Nebraska Press.
• Davidova S., Fredriksson L., Bailey A. (2009), Subsistence and semi- subsistence farming in selected EU new member states. Agricultural Economics, vol. 40(S).
• Degurska B. (1999), Wybrane problemy przestrzennego zagospodarowania obszarów wiejskich w świetle koncepcji ekorozwoju, [w:] A. Stasiak, red., Wpływ zróżnicowań regionalnych na możliwości przekształceń wsi polskiej. Biuletyn KPZK PAN, z. 188. Warszawa.
• Eastwood R., Lipton M., Newell A. (2004), Farm size, [w:] R. Evenson, P. Pingali, red., Handbook of agricultural economics, vol. III. Amsterdam, Elsevier.
• ENRD (2010), Final report. European Network for Rural Development, Thematic Working Group 3 "Public goods and public intervention", December.
• ERS (1998), Small farms in the U.S., Status report. Agricultural Outlook, ERS-USDA, May.
• FAO (1999), Cultivating our futures. FAO/Netherlands Conference on the Multifunctional Character of Agriculture and Land. Scoping phase. Rome, FAO.
• FIR (2010), Wspólna Polityka Rolna po 2013 roku. Propozycja zmian. Wieś i Rolnictwo, nr 2.
• Flament J. (2011), The CAP towards 2020: What structural policies? Report of the international seminar "The CAP towards 2020: Regulation of Markets and Structural Policies", Collectif Stratégies Alimentaires, Brussels, 31.03-1.04.2011.
• Goetz S.J., Debertin D.L. (1996), Rural population decline in the 1980s: Impacts of farm structure and federal farms programs. American Journal of Agricultural Economics, vol. 78.
• Grabski W. (2004), Historia wsi w Polsce. Warszawa, Wyd. SGGW.
• GUS (2009), Budżety gospodarstw domowych w 2009 r. Warszawa, Główny Urząd Statystyczny.
• GUS (2011), Informacja o wstępnych wynikach powszechnego spisu rolnego 2010. (http//:www. stat.gov.pl)
• GUS, US (2011), Obszary wiejskie w Polsce. Warszawa - Olsztyn, Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Olsztynie.
• Hall B.F., Leveen E.P. (1978), Farm size and economic efficiency: The case of California. American Journal of Agricultural Economics, vol. 60.
• Hayami Y. (1996), The peasant in economic modernization. American Journal of Agricultural Economics, vol. 78.
• Hazell P., Johnson M. (2002), Ending hunger in Africa: Only small farmer can do it. Washington, DC, IFPRI.
• Hazell P., Poulton C., Wiggins S., Dorward A. (2007), The future of small farms for poverty reduction and growth. 2020 Discussion Paper no. 42. Washington, DC, IFPRI.
• Heffner K. (2007), Rozwój społeczno-gospodarczy obszarów wiejskich. Definicje - uwarunkowania - zależności - czynniki - skutki. Badanie zróżnicowania obszarów wiejskich, [w:] A. Rosner, red., Zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich a zróżnicowanie dynamiki przemian. Warszawa, IRWiR PAN.
• Hubbard C. (2009), Small farms in the UE: How small is small? 111th EAAE-IAAE Seminar "Small Farms: Decline or Persistence", University of Kent, Canterbury, UK, 26- 27.06.2009.
• Huvio T., Kola J., Lundström T., red. (2005), Small-scale farmers in liberalized trade environment. Proceedings of the seminar, Haikko, Finland, 18-19.10.2004. Department of Economics and Management Publications, no. 38. Agricultural policy. Helsinki, University of Helsinki.
• IAAKSTD (2009), Global report: Agriculture at a crossroads. International Assessment of Agriculture, Knowledge, Science and Technology for Development. Washington, DC, Island Press.
• Kislev Y., Peterson W. (1996), Economics of scale in agriculture: A reexamination of the evidence, [w:] J.M. Antle, D.A. Sumner, red., Papers in honor of D. Gale Johnson. Chicago, University of Chicago Press.
• Kłodziński M. (2006), Aktywizacja społeczno-gospodarcza gmin wiejskich i małych miast. Warszawa, IRWiR PAN.
• Kłodziński M., Błąd M., Wilczyński R., red. (2007), Odnowa wsi w integrującej się Europie. Warszawa, IRWiR PAN.
• Key N., Runsten D. (1999), Contract farming, smallholders, and rural development in Latin America: The organization of agroprocessing firms and the scale of outgrower production. World Development, vol. 27, no. 2.
• Kostov P., Lingard J. (2004), Subsistence agriculture in transition economies: Its roles and determinants. Journal of Agricultural Economics, vol. 55, no. 3.
• Lipton M. (2005), The family farm in a globalizing world. The role of crop science in alleviating poverty. 2020 Discussion Paper no. 40. Washington, DC, IFPRI.
• Marsden T. (2006), The road towards sustainable rural development: Issues of theory, policy and practice in a European context, [w:] P. Clocke, T. Marsden, P. Money, red., Handbook of rural studies. London - Thousand Oaks - New Delhi, SAGE Publications, s. 201-212.
• Matthews A. (2010), The CAP and semi-subsistence farmers. (http://capereform.eu/the-cap--and-...)
• Ménard C., Klein P.G. (2004), Organizational issues in the agrifood sector: Toward a comparative approach. American Journal of Agricultural Economics, vol. 86, no. 3.
• Mosher A.T. (1970), The development of subsistence farmers: A preliminary review, [w:] C.R. Wharton, red., Subsistence agriculture: Concepts and scope. Chicago, Aldine.
• MRiRW (2011), Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2011-2020. Projekt z 15 czerwca 2011 r. Warszawa, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
• Musiał W. (2007), Dezagraryzacja polskiej wsi - problemy ekonomiczne, ekologiczne i społeczne. Wieś i Rolnictwo, nr 3.
• Nagayets O. (2005), Small farms: Current status and key trends. Research workshop "The Future of Small Farms", Imperial College, London, UK, 26-29.06.2005.
• OECD (2006), The new rural paradigm: Policies and governance. Paris, OECD.
• Peterson W.L. (1997), Are large farms more efficient? Department of Applied Economics, College of Agricultural, Food and Environmental Sciences, University of Minnesota, Staff Paper P97-2.
• Resnick D. (2004), Smallholder African agriculture: Progress and problems in confronting hunger and poverty. DSGD Discussion Paper no. 9, Washington, DC, IFPRI.
• Rosset P. (1999), The multiple functions and benefits of small farm agriculture in the context of global trade negotiations. Food First/The Institute for Food and Development Policy Brief no. 4, Oakland, CA. (http://www.foodfirst.org/en/node/246)
• Rosset P. (2011), On the benefits of small farms. Oakland, CA, Food First/Institute for Food and Development Policy. (http://www.foodfirs.ogr/pubs/policybs/pb4.html - 2011-06- 13)
• Schmitt G. (1991), Why is the agriculture of advanced Western economies still organized by family farms? Will this continue to be so in the future? European Review of Agricultural Economics, vol. 18, no. 3/4.
• Schumacher E.F. (1981), Małe jest piękne. Spojrzenie na gospodarkę świata z założeniem, że człowiek coś znaczy. Warszawa, PIW.
• Steffen G. (2004), Przedsiębiorstwa rolnicze w Europie Zachodniej. Postępy Nauk Rolniczych, nr 3.
• Swinnen J.F.M. (2009), Reforms, globalization, and endogenous agricultural structures. Agricultural Economics, vol. 40 (S).
• Tomczak F. (2005), Gospodarka rodzinna w rolnictwie. Uwarunkowania i mechanizmy rozwoju. Warszawa, IRWiR PAN.
• Tomich T.P., Kilby P., Johnson B.F. (1995), Transforming agrarian economies: Opportunities seized, opportunities missed. Ithaca, NY, Cornell University Press.
• WB (2008), World Development Report. Agriculture for development. Washington, DC, World Bank.
• Welsh R. (2009), Farm and market structure industrial regulation and rural community welfare: Conceptual and methodological issues. Agriculture and Human Values, no. 26.
• Woś A. (1999), Instrumenty polityki środowiskowej w procesie restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa. Warszawa, IERiGŻ.
• Woś A., Zegar J. (2002), Rolnictwo społecznie zrównoważone. Warszawa, IERiGŻ.
• Zegar J. (2007), Kwestia gospodarstw samozaopatrzeniowych w Polsce. Wieś i Rolnictwo, nr 1(134).
• Zegar J. (2009a), Rolnictwo a wieś w dobie globalizacji, [w:] A. Czyżewski, red., Polska i rosyjska wieś w świetle wyzwań globalizacji. Warszawa, INE PAN, KNE PAN, s. 169-197.
• Zegar J. (2009b), Struktura polskiego rolnictwa rodzinnego pod koniec pierwszej dekady XXI wieku. Warszawa, IERiGŻ-PIB.
• Zegar J. (2010), Ekonomia wobec kwestii agrarnej. Ekonomista, nr 6.
• Zoll van J., Miller B.L., Parker A. (1996), The myth of large-farm superiority. Policy Research Working Paper no. 1956. Washington, DC, The World Bank.