Ochrona praw dziedziców koniecznych na ziemiach polskich w XIX i XX w.

• Autorzy: Mariola Szewczak-Daniel

Warianty tytułu

Protection of the Rights of Necessary Heirs in the Polish Lands in the 19th and 20th Centuries

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Zasada swobody testowania doznała ograniczeń w aspekcie przedmiotowym przez ochronę praw dziedziców koniecznych, co znalazło wyraz w rozwiązaniach prawnych przyjętych przez prawo spadkowe dziewiętnastowiecznych europejskich kodyfikacji cywilnych. Istota ochrony praw dziedziców koniecznych polegała na tym, iż nie mogli oni bez uzasadnienia zostać wykluczeni przy spadkobraniu. Instytucjonalny wyraz ochrony prawnej najbliższych członków rodziny na gruncie nowożytnych kodyfikacji cywilnych stanowił system zachowku (znany kodyfikacji austriackiej [ABGB] i niemieckiej [BGB]) oraz system rezerwy (uregulowany w Kodeksie Napoleona). Celem artykułu jest dokonanie przeglądu instytucji prawa spadkowego regulujących kwestie ochrony praw dziedziców koniecznych, tj. zachowku i rezerwy, obowiązujących na ziemiach polskich w XIX i XX w. Na tle odmienności wypływających z obu instytucji dokonano krótkiego omówienia ich istoty oraz wskazania zasadniczych różnic, jakie zachodzą w ich uregulowaniu. Ponadto tytułem podsumowania autorka poddała analizie wady i zalety wynikające z rozwiązań ustrojowo-prawnych przedstawianych instytucji. (abstrakt oryginalny)

EN

The aim of the paper is to review the institutions of the inheritance law regulating the issues of protection of necessary heirs' rights, that is legitime and reserve, legally binding in the Polish lands in the 19th and 20th centuries. In the context of divergence between the two institutions, their essence is briefly discussed and major differences between their regulations are presented. Moreover, in the summary, the author analyses advantages and disadvantages resulting from the systemic and legal solutions of the presented institutions. A fundamental principle of the modern inheritance law is the rule of free disposition of one's property in the event of death. However, the rule of free bequeathing has been limited in its material aspect through protection of necessary heirs' rights, which had its institutional expression in the legal solutions adopted in the inheritance laws of the 19th-century European civil codes. The essence of the protection of necessary heirs' rights consisted in the fact that they could not be excluded from succession without justification. In modern civil codifications, the institutional expression of legal protection of the closest family members was the system of legitime (known in the Austrian civil code - ABGB and the German civil code - BGB) and the system of reserve (regulated in the Napoleonic Code). (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Prawo spadkowe; Kodeks cywilny; Ochrona praw człowieka; Historia prawa

EN

Succession law; Civil Code; Human rights protection; Legal history

• Czasopismo: Studia Iuridica Lublinensia
• Rocznik: 2016
• Numer: Vol. 25, nr 3 Od prawa przeszłego do współczesnego : księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Wojciechowi Witkowskiemu
• Strony: 893--906

Twórcy

autor

Mariola Szewczak-Daniel

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Bibliografia

• Bieda J., Testament - prawo a praktyka Królestwa Polskiego w świetle akt notariuszy zgierskich w latach 1826-1875, Łódź 2013.
• Bieda J., Wiśniewska-Jóźwiak D., Zasady dziedziczenia ustawowego na ziemiach Królestwa Polskiego po 1826 roku, "Czasopismo Prawno-Historyczne" 2014, t. 66, z. 1.
• Bobkowski A., Zwyczaje spadkowe włościan w czterech województwach kresowych, [w:] Zwyczaje spadkowe włościan w Polsce, cz. 4, Warszawa 1929.
• Borkowska-Bagieńska E., Lesiński B., Historia prawa sądowego, Poznań 2000.
• Czemeryński I.S., Powszechne prawo prywatne austriackie, Kraków 1861-1865.
• Dekret Krajowej Rady Narodowej z dnia 8 października 1946 r. - Prawo spadkowe (Dz.U. z 1946 r., nr 60, poz. 328).
• Delsol J.J., Zasady Kodeksu Napoleona w związku z nauką i jurysprudencją, t. 3, Warszawa 1874.
• Doliwa A., Prawo spadkowe, Warszawa 2010.
• Dziadzio A., Powszechna historia prawa, Warszawa 2012.
• Dziedziczenie małżonków na terenie X tomu Zwodu Praw, "Głos Sądownictwa" 1938, nr 10.
• Górnicki L., Prawo cywilne w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939, Wrocław 2000.
• Historia państwa i prawa polskiego, red. J. Bardach, t. 3, Warszawa 1981.
• Ignaczewski J., Prawo spadkowe. Komentarz, Warszawa 2004.
• Kaltenbek-Skarbek L., Żurek W., Prawo spadkowe, Warszawa 2012.
• Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, t. 3, Warszawa 2013.
• Kodeks cywilny obowiązujący na Ziemiach Zachodnich Rzeczypospolitej Polskiej (przekład urzędowy), Warszawa - Toruń 1923.
• Korobowicz A., Witkowski W., Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 2003.
• Krasowski K., Lesiński B., Sikorska-Dzięgielewska K., Walachowicz J., Powszechna historia państwa i prawa, Poznań 1993.
• Księżak P., Przebaczenie w polskim prawie cywilnym, "Państwo i Prawo" 2006, z. 11.
• Kuryłowicz M., Wiliński A., Rzymskie prawo prywatne. Zarys wykładu, Warszawa 2005.
• Lityński A., Historia prawa Polski Ludowej, Warszawa 2013.
• Machalski S., Istota zachowku według prawa spadkowego, " Przegląd Notarialny" 1949, nr 5-6.
• Moszyńska A., Prawo spadkowe w Polsce w latach 1918-1964 - główne postulaty badawcze, "Z Dziejów Prawa" 2014, t. 7 (15).
• Piątowski J.S., Prawo spadkowe, Warszawa 2003.
• Płaza S., Historia prawa w Polsce na tle porównawczym, cz. 2, Kraków 1994.
• Pogonowski M., Podmioty uprawnione i zobowiązane do zachowku, "Rejent" 2009, nr 4.
• Skowrońska-Bocian E., Prawo spadkowe, Warszawa 2008.
• Sójka-Zielińska K., Historia prawa, Warszawa 2006.
• Sójka-Zielińska K., Kodeks Napoleona. Historia i współczesność, Warszawa 2008.
• Sójka-Zielińska K., Wielkie kodyfikacje cywilne. Historia i współczesność, Warszawa 2009.
• System Prawa Prywatnego, t. 10: Prawo spadkowe, red. B. Kordasiewicz, Warszawa 2013.
• Szpunar A., Przedawnienie uprawnień z tytułu zachowku, "Rejent" 2001, nr 9.
• Szpunar A., Uwagi o prawie do zachowku, "Rejent" 2001, nr 2.
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U., nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
• Walewski J., Kodeks Cywilny Królestwa Polskiego, objaśniony motywami do prawa i jurysprudencją, Warszawa 1872.
• Witczak H., Kawałko A., Prawo spadkowe, Warszawa 2014.
• Wyrok SA w Szczecinie z dnia 4 marca 2014 r., I ACa 887/12, Lex nr 1474828.
• Zacharasiewicz M.A., Zachowek czy rezerwa? Głos w dyskusji nad potrzebami i kierunkami zmian polskiego prawa spadkowego, "Rejent" 2006, nr 2.
• Załucki M., Wydziedziczenie w prawie polskim na tle porównawczym, Warszawa 2010.

Identyfikatory

DOI

10.17951/sil.2016.25.3.893