Małe ekonomicznie gospodarstwa rolne w regionie Mazowsze i Podlasie - możliwości ich przetrwania

• Autorzy: Irena Augustyńska-Grzymek

Warianty tytułu

Farms of Small Economic Size in the Mazowsze and Podlasie Region : the Chances of Their Survival

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przedmiotem badań była sytuacja ekonomiczna gospodarstw rolnych o wielkości 2-8 ESU oraz poziom dochodów rodzin rolników w latach 2005-2009. W opracowaniu wykorzystano dane z zakresu rachunkowości rolnej pochodzące z systemu Polski FADN oraz dane z ankiet IERiGŻ-PIB o dochodach spoza gospodarstwa rolnego rodzin rolników. Próbę badawczą stanowiły indywidualne gospodarstwa rolne z regionu rolniczego Mazowsze i Podlasie - jednego z czterech regionów wyróżnionych w Polsce na potrzeby FADN. Uwzględniono dwie grupy gospodarstw: pierwszą (A) tworzyły gospodarstwa rodzin, które uzyskiwały dochody z prowadzonego gospodarstwa rolnego oraz spoza niego (np. z pracy zarobkowej lub emerytur i rent), a drugą (B) - obiekty będące we władaniu rodzin utrzymujących się wyłącznie z gospodarstwa rolnego. Badania miały na celu ocenę możliwości przetrwania gospodarstw oraz próbę nakreślenia obecnej i przyszłej sytuacji społeczno-zawodowej użytkujących je rodzin. Wyniki przedstawiono średnio dla okresu 2005-2009, a niektóre z nich dodatkowo dla poszczególnych lat tego okresu. Zastosowano analizę poziomą i pionową, porównując efekty gospodarowania oraz dochody rodzin w dwóch grupach gospodarstw i w kolejnych latach. Badania wykazały, że średnio w latach 2005-2009 wyższy o prawie 16% dochód z gospodarstwa rolnego uzyskały rodziny nieposiadające dodatkowych źródeł dochodu. Rodziny z drugiej grupy cechowały się jednak wyższym statusem materialnym, gdyż spoza rolnictwa czerpały środki finansowe wyraźnie przekraczające wysokość dochodów osiąganych z gospodarstwa rolnego. Wyniki wskazują, że większość badanych gospodarstw zmierza ku upadkowi. Świadczy o tym m.in. fakt, że gros z nich nie odtwarzało majątku trwałego zużywanego w procesie produkcyjnym. Był on odtwarzany średnio w 12,3% obiektów z grupy A oraz w 6,9% jednostek z grupy B. Wyższy stopień reprodukcji środków trwałych w gospodarstwach z grupy A był prawdopodobnie efektem przeznaczania na inwestycje części środków finansowych pochodzących z pozarolniczych dochodów użytkujących je rodzin. Ocenia się, że w przyszłości użytkownicy większości gospodarstw o wielkości ekonomicznej 2-8 ESU będą zmuszeni do zrezygnowania z prowadzenia działalności rolniczej i poszukiwania nowych zajęć, a więc i innych źródeł dochodu. (abstrakt oryginalny)

EN

The study investigated the economic situation of farms sized 2-8 ESU and the level of incomes achieved by farmers' families in the years 2005-2009, using the agricultural accountancy data from the Polish FADN and the data from the IAFE-NRI survey on the off-farm incomes of farmers' families. The research sample comprised private farms located in the Mazowsze and Podlasie agricultural region (one of the four FADN regions in Poland). Two groups of farms were studied. The first group (A) was composed of farms owned by families which received income from farm and off-farm sources (e.g. from employment or pensions), the second group (B) included farms run by families which had income only from their farms. The study aimed at assessing the ability of farms to function in the long term, and outlining the current and future socio-professional situation of the families. The results were expressed as averages of 2005-2009, and some of them were additionally shown for individual years of this period. Horizontal and vertical analyses were performed to compare the effects of farming and the incomes of families between farm groups and study years. Considering the average of 2005-2009, families with no additional sources of income obtained an almost 16% higher income from farming than those from the other group. The latter, however, had a higher financial status as they received income from non-agricultural sources which clearly exceeded the one from farms. The results showed that most of the farms under study may go bankrupt. This can be inferred e.g. from the fact that only a small proportion of farms (12.3% in group A and 6.9% in group B) reproduced fixed assets used in the production process. The higher degree of fixed assets' reproduction in group A probably resulted from the allocation of a part of the off-farm income for investment. It is expected that the users of most of the farms sized 2-8 ESU will be forced in the future to abandon agriculture and look for new activities and other sources of income. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Dochody rolnicze; Gospodarstwa rolne; Dochody; Region rolniczy

EN

Farm household income; Arable farm; Income; Agricultural region

• Czasopismo: Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych
• Rocznik: 2013
• Numer: nr 2
• Strony: 5--23

Twórcy

autor

Irena Augustyńska-Grzymek

• Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - PIB, Warszawa

Bibliografia

• Augustyńska-Grzymek I., Skarżyńska A. (2011), Stan i szanse rozwoju gospodarstw towarowych uznanych za słabe ekonomicznie. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, nr 1, s. 81-104.
• Bocian M., Malanowska B. (2009), Wyniki standardowe uzyskane przez indywidualne gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN w 2007 roku. Część I. Wyniki standardowe. Warszawa, IERiGŻ-PIB.
• Dzun W., Józwiak W. (2009), Problemy poprawy struktury gospodarstw rolnych w Polsce. Wieś i Rolnictwo, nr 2(143), s. 73-92.
• Encyklopedia Ekonomiczno-Rolnicza (1984), Warszawa, PWRiL.
• Fernandez-Cornejo J., Mishra A., Nehring R., Hendricks Ch., Southern M., Gregory A. (2007), Off-farm income, technology adoption, and farm economic performance. Economic Report no. 36. Washington, Economic Research Service, USDA. (http://www.ers.usda.gov)
• Goraj L., Kulawik J. (1995), Analiza finansowa gospodarstw prowadzących rachunkowość rolną. Warszawa, IERiGŻ.
• Goraj L., Malanowska B., Osuch D., Sierański W. (2009), Opis realizacji planu wyboru próby gospodarstw rolnych dla Polskiego FADN w 2009 roku. Warszawa, IERiGŻ-PIB.
• Goraj L., Olewnik E. (2011), FADN i Polski FADN. Warszawa, IERiGŻ-PIB.
• Goraj L., Osuch D., Suska M., Bańkowska K., Grabowska K., Madej P., Malanowska B., Smolik A., Żurakowska J. (2006), Wyniki standardowe uzyskane przez indywidualne gospodarstwa rolne prowadzące rachunkowość w 2005 roku. Warszawa, IERiGŻ-PIB.
• Gorzelak E. (2002), Dochody ludności rolniczej w okresie powojennym ze szczególnym uwzględnieniem lat dziewięćdziesiątych. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, nr 1, s. 3 -17.
• GUS (2006), Pracujący w gospodarce narodowej w 2005 r. Warszawa, Główny Urząd Statystyczny.
• GUS (2007), Pracujący w gospodarce narodowej w 2006 r. Warszawa, Główny Urząd Statystyczny.
• GUS (2008a), Charakterystyka gospodarstw rolnych w 2007 r. Warszawa, Główny Urząd Statystyczny.
• GUS (2008b), Pracujący w gospodarce narodowej w 2007 r. Warszawa, Główny Urząd Statystyczny.
• GUS (2009), Pracujący w gospodarce narodowej w 2008 r. Warszawa, Główny Urząd Statystyczny.
• GUS (2010), Pracujący w gospodarce narodowej w 2009 r. Warszawa, Główny Urząd Statystyczny.
• Jasińska E., Michalak P. (2008), Wyniki standardowe uzyskane przez indywidualne gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN w 2006 roku. Część I. Wyniki standardowe. Warszawa, IERiGŻ-PIB.
• Józwiak W. (2003), Przewagi komparatywne polskich gospodarstw rolniczych. Warszawa, IERiGŻ--PIB.
• Kołoszko-Chomentowska Z. (2004), Kondycja ekonomiczna rodzinnych gospodarstw rolniczych, [w:] M. Adamowicz, red., Wiejskie gospodarstwo domowe w obliczu problemów transformacji, integracji i globalizacji. Warszawa, SGGW, s. 197-202.
• Kuś J., Matyka M. (2013), Zróżnicowanie warunków przyrodniczych i organizacyjnych produkcji rolniczej w Polsce. Puławy, IUNG. (Referat wygłoszony na konferencji naukowej "Rolnictwo zrównoważone: harmonia czy konkurencja celów", Puławy, 15-17 maja 2013).
• Maj H. (2009), Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania rozwoju rolnictwa. Prace Geograficzne, z. 121, IGiGP UJ, s. 205-215.
• Martinovska-Stojceska A., Georgiev N., Erjavec E. (2008), Farm income analysis of agricultural holdings in Macedonia using FADN methodology. Acta Agriculturae Slovenica, no. 92, s. 41-51.
• Michna W. (2009), Projekt regionalnych strategii rozwojowych dla poszczególnych grup gospodarstw rolnych. Wyd. specjalne jubileuszowe. Warszawa, IERiGŻ-PIB.
• Zegar J. S. (2009), Struktura polskiego rolnictwa rodzinnego pod koniec pierwszej dekady XXI wieku. Warszawa, IERiGŻ-PIB.