Adam Smith - pięć razy o racjonalności w ekonomii. (Z okazji 240 rocznicy ukazania się "Bogactwa Narodów")

• Autorzy: Andrzej Lisak

Warianty tytułu

Adam Smith - Five Theses on the Rationality in Economics (on Occasion of 240th Anniversary of the Release of the Wealth of Nations)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł jest syntetyczną próbą - wykraczającą poza ramy samej ekonomii i wkraczającą w pole filozofii, socjologii i antropologii - umiejscowienia myśli Adama Smitha w szerszej perspektywie, perspektywie mechanizmów kształtowania się w nowożytności nowego rodzaju społeczeństwa i związanych z tym zmian mentalnych mających odbicie w myśli europejskiej. Ogrom problematyki zawęża temat do fundamentalnego dla ekonomii jako nauki problemu racjonalności. W tekście zanalizowano pięć sfer racjonalności: racjonalność samego systemu społecznego jako warunku pojawienia się ekonomii jako nauki, dwa rodzaje racjonalności analizowanej przez ekonomię: racjonalność instrumentalną i odkrytą przez Smitha racjonalność ujmowaną pod formułą "niewidzialnej ręki rynku", racjonalność człowieka jako podmiotu zachowań ekonomicznych i racjonalność podsystemu gospodarczego w relacji do całości systemu społecznego. Na tle współczesnego głównego nurtu ekonomii Adam Smith okazuje się myślicielem zaskakująco nowoczesnym i aktualnym, zwłaszcza jeśli chodzi o analizowany tu trzeci, czwarty i piąty rodzaj racjonalności, mimo oczywistych ograniczeń jego myśli płynących z ograniczeń samej epoki.(abstrakt oryginalny)

EN

The article represents a synthetic attempt at putting Adam Smith's thought in a broader historical perspective. It takes into account the process of emerging of the new type of society (so called modern society) and links it to the changes of the mentality, which was subsequently reflected in the European thought. The paper focuses on the transformations of the age of Enlightment, the age when of the author of An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nation lived. Adam Smith, an outstanding thinker of the Scottish Enlightenment, cannot be read as an author of one famous book. Focusing solely on this book, without scrutinizing his philosophical ruminations against the backdrop of the fundamental social and cultural processes which were taking place at this time, leads inevitably to the false and parochial interpretation of his intentions and thought. The paper explores only one of the whole gamut of problems of utmost importance for both economics and Enlightment - the problem of rationality.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Homo oeconomicus; Ekonomia polityczna; Racjonalność

EN

Homo oeconomicus; Political economy; Rationality

• Czasopismo: Studia Ekonomiczne / Polska Akademia Nauk. Instytut Nauk Ekonomicznych
• Rocznik: 2016
• Numer: nr 3 (90)
• Strony: 423--438

Twórcy

autor

Andrzej Lisak

• Politechnika Gdańska

Bibliografia

• Becker G.S. (1990), Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich, PWN, Warszawa.
• Bourdieu P. (1983), Ökonomisches Kapital, kulturelles Kapital, soziales Kapital, w: Soziale Ungleichheiten, R. Kreckel (red.), Göttingen.
• Buchan J. (2004), Crowded with Genius the Scottish Enlightenment: Edinburgh's Moment of the Mind, Perennial, New York.
• Buffon Leclerc G.-L. de (1954), La Nature, w: Oeuvres philosophiques de Buffon, Jean Pivetau (red.), Paris.
• Cosmides L., Tooby J. (1992), Cognitive adaptations for social exchange, w: The Adapted Mind: Evolutionary Psychology and the Generation of Culture, J. Barkow, L. Cosmides, J. Tooby (red.), Oxford University Press, New York.
• Europäische Mentalitätsgeschichte (1993), Dinzelbacher P. (red.), Kröner Kröner, Stuttgart.
• Groh D. (1992), Strategien, Zeit und Ressourcen. Risikoeminimierung, Unterproduktivität und Mussepräferenz - die zentralen Kategorien von Subsistenzökonomien, w: Antropologische Dimensionen der Geschichte, Surhkamp, Frankfurt.
• Habermas J. (1971), Strukturwandel der Öffentlichkeit. Untersuchungen zu einer Kategorie der bürgerlichen Gesellschaft, 5. wyd., Neuwied/Berlin.
• Hayek F.A. (1998), Law, Legislation and Liberty, Routledge, London.
• Hayek F.A. (1945), The use of knowledge in society, "American Economic Review", 35(4), s. 519-530.
• Hegel G.W.F. (1976), Naturphilosophie und Philosophie des Geistes, w: Hegels Gesammelte Werke, Bd. 8, Felix Meiner Verlag, Hamburg.
• Kant I. (1995), Pomysły do ujęcia historii powszechnej w aspekcie światowym. Teza czwarta, w: I. Kant, Przypuszczalny początek ludzkiej historii i inne pisma historiozoficzne, Wydawnictwo Comer, Toruń.
• Locke J. (1992), Dwa traktaty o rządzie, PWN, Warszawa 1992.
• Muldrew C. (1998), Zur Anthropologie des Kapitalismus. Kredit, Vertrauen, Tausch und die Geschichte des Marktes in England 1500-1750, "Historische Antropologie", 6, s. 167-199.
• North D.C. (2013), Zrozumieć przemiany gospodarcze, Wolters Kluwer, Warszawa.
• Polanyi K. (2011), Wielka transformacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Rand B.(1900), Prefatory Introduction, w: A.A.C. Shaftesbury, The Life. Unpublished Letters and Philosophical Regimen, New York.
• Siemek M.J. (1998), Filozofia wobec wyzwań społecznej modernizacji, w: M.J. Siemek, Hegel i filozofia, Oficyna Naukowa, Warszawa.
• Simon H.A. (1996), The Sciences of the Artificial, 3rd ed., MIT Press, Cambridge.
• Smith A. (1954), Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, PWN, Warszawa, Tom I, II.
• Smith A. (1989), Teoria uczuć moralnych, PWN, Warszawa.
• Smith V. (2013), Racjonalność w ekonomii, Wolters Kluwer, Warszawa.
• Sombart W. (1913), Der Bourgeois. Zur Geistesgeschichte des modernen Wirtschaftsmenschen, Duncker & Humblot, München/Leipzig (1902/1927).
• Sombart W.(1902/1927), Der moderne Kapitalismus, 3 Bände, Duncker und Humbolt, Leipzig.
• Stewart D. (1861), Account of the life and writings of Adam Smith, w: Adam Smith, The Theory of Moral Sentiments, Bohn, London.
• Viner J. (1991), Adam Smith, w: Essays on the Intellectual History of Economics, D. Irvin (red.), Princeton University Press, Princeton.
• Zabieglik. S. (2003), Adam Smith, Wiedza Powszechna, Warszawa.