Ekonomiczno-społeczne uwarunkowania zmian paradygmatu rozwoju rolnictwa drobnotowarowego w świetle ewolucji Wspólnej Polityki Rolnej

• Autorzy: Andrzej Czyżewski , Sebastian Stępień

Warianty tytułu

Economic and Social Factors Determining the Shift in the Development Paradigm of Small-Holding Agriculture in the Light of the Evolving Common Agricultural Policy

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Rynkowa orientacja rolnictwa, wspólnie z dążeniem do wzrostu produktywności i postępu technicznego, prowadziły w przeszłości do zmian strukturalnych na wsi, czego przejawem była koncentracja ziemi i konsolidacja gospodarstw. Prymat efektywności ekonomicznej, wspierany przez neoliberalną doktrynę polityczną, zakładał rozwój rolnictwa poprzez jego industrializację, bez względu na zewnętrzne koszty tego procesu. Do dzisiaj tego typu spojrzenie na sektor rolny dominuje w niektórych częściach świata, podczas gdy w innych coraz większe znaczenie zaczyna mieć nowy paradygmat funkcjonowania rolnictwa. Zakłada on wielokierunkowość celów: od wytwarzania żywności, poprzez zaspokajanie potrzeb socjalnych i kulturowych, do dbałości o środowisko naturalne. W tym sensie zagadnienie małych gospodarstw rolnych można rozpatrywać z punktu widzenia roli, jaką mają one pełnić w rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, oraz ekonomicznych, społecznych i środowiskowych uwarunkowań ich działalności. W ostatnich latach kwestia małych gospodarstw rolnych zajmuje ważne miejsce w debacie publicznej. W Unii Europejskiej temat ten stał się żywotny wraz z przystąpieniem do Wspólnoty nowych państw członkowskich, w tym przede wszystkim Polski, Rumunii i Bułgarii. Struktura sektora rolnego tych państw różni się bowiem znacząco od jego struktury w większości państw "starej" Unii, gdzie dominują gospodarstwa większe obszarowo, bardziej zmechanizowane i o wyższym stopniu specjalizacji. Czy są to zatem gospodarstwa lepsze? Odpowiedź na to pozornie proste pytanie nie jest łatwa i wymaga uwzględnienia przynajmniej trzech obszarów oceny: efektywności ekonomicznej, korzyści społecznych i efektów środowiskowych. Celem publikacji jest wskazanie przesłanek i kierunków zmian paradygmatu rozwoju rolnictwa oraz próba określenia miejsca drobnych gospodarstw rolnych w tym procesie. Autorzy stawiają hipotezę, że występujący w 2. połowie XX wieku paradygmat rolnictwa industrialnego dobiega końca, a jego miejsce zastępuje koncepcja rozwoju rolnictwa zrównoważonego, w której szczególną funkcję pełnią małe gospodarstwa rolne. (abstrakt oryginalny)

EN

The market orientation of agriculture, together with the desire to increase productivity and achieve technical progress, led in the past to the structural changes in the countryside, which manifested itself in the concentration of land and the consolidation of agricultural holdings. The primacy of economic efficiency, supported by the neo-liberal political doctrine, assumed the development of agriculture through its industrialisation, regardless of the external costs of the process. To this day, such a view on the agricultural sector dominates in some parts of the world while in others a new paradigm of agriculture begins to grow in importance. It assumes that agriculture serves multidirectional purposes, from food production, through meeting the social and cultural needs of the population, to the care for the environment. In this sense, the issue of small agricultural holdings can be considered from the point of view of the role they play in the development of agriculture and rural areas and the economic, social and environmental determinants of their functioning. In recent years, the issue of small agricultural holdings has occupied an important place in the public debate. In the European Union the topic has become vital with the accession of new member states to the Union, primarily Poland, Romania and Bulgaria. The specificity of the agricultural sector of these countries makes them significantly different from most countries of the "old" Union where agriculture is dominated by larger farms, more mechanised, and with a higher degree of specialisation. Are these farms better? The answer to this seemingly simple question is not simple and requires considering at least three areas of assessment: economic efficiency, social benefits and environmental effects. The purpose of the paper is to identify the conditions and trends of changes in the agriculture development paradigm and to define the place of small agricultural holdings in this process. The authors hypothesise that the paradigm of industrial agriculture comes to an end and will be replaced by a concept of the sustainable development of agriculture in which small farms perform a particular function. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Indywidualne gospodarstwa rolne; Globalizacja; Rozwój zrównoważony; Wspólna Polityka Rolna

EN

Individual arable farms; Globalization; Sustainable development; Common Agricultural Policy (CAP)

• Czasopismo: Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych
• Rocznik: 2013
• Numer: nr 2
• Strony: 25--39

Twórcy

autor

Andrzej Czyżewski

• Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

autor

Sebastian Stępień

• Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Bibliografia

• Barret Ch.B. (1993), On price risk and the inverse farm size-productivity relationship. Department of Agricultural Economics Staff Paper Series, vol. 369, Madison, University of Wisconsin-Madison.
• Beddington J. (2011), Foresight. The future of food and farming. London, Government Office for Science.
• Berry R.A., Cline W.R. (1979), Agrarian structure and productivity in developing countries. Baltimore, Johns Hopkins University Press.
• Binswanger H.P., Deininger K., Feder G. (1995), Power, distortions, revolt and reform in agricultural land relations, [w:] Handbook of development economics, vol. 3, part 2, Amsterdam, Elsevier, s. 2659-2772.
• Boehlje M. (2009), Globalization and agriculture: New realities. West Lafayette, Purdue University, Center for Food and Agricultural Business.
• Cornia G.A. (1985), Farm size, land yields and the agricultural production function: An analysis for fifteen developing countries. World Development, vol. 13(4), s. 513-534.
• Czyżewski A. (2012), O nowy paradygmat rozwoju rolnictwa (refleksje nad książką J.S. Zegara "Współczesne wyzwania rolnictwa"). Ekonomista, nr 6, s. 831-842.
• Czyżewski A., Czyżewski B. (2013), Wokół nowego paradygmatu rolnictwa - rozwój zrównoważony a renta gruntowa. Referat przygotowany na IX Kongres Ekonomistów Polskich, Warszawa, 28-29 listopada 2013 (maszynopis).
• Czyżewski A., Smędzik K. (2010), Efektywność techniczna i środowiskowa gospodarstw rolnych w Polsce według ich typów i klas wielkości w latach 2006-2008. Roczniki Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, seria G, t. 97, z. 3, s. 61-71.
• Czyżewski A., Stępień S. (2011), Wspólna polityka rolna UE a interesy polskiego rolnictwa. Ekonomista, nr 1, s. 9-36.
• Czyżewski A., Stępień S. (2013), Dylematy wspólnej polityki rolnej (WPR) Unii Europejskiej po 2014 roku z polskiej perspektywy. Referat przygotowany na IX Kongres Ekonomistów Polskich, Warszawa, 28-29 listopada 2013 (maszynopis).
• Czyżewski B. (2009), Instytucjonalne uwarunkowania zrównoważonego podziału dochodów w rolnictwie indywidualnym w Polsce, [w:] J.S. Zegar, red., Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym, Program Wieloletni 2004-2009, Raport 174. Warszawa, IERiGŻ.
• Deininger K. (1999), Making negotiated land reform work: Initial experience from Columbia, Brazil and South Africa. Washington, World Bank.
• Durrenberger E.P., Thu K.M. (1996), The expansion of large-scale hog farming in Iowa: The applicability of Goldschmidt's findings fifty years later. Human Organization, vol. 55(4), s. 409-415.
• EC (2011), EU Agricultural Economic Brief. What is a small farm? Brief No. 2. Brussels, European Commission - DG Agri.
• Ellis F. (1993), Peasant economics: Farm households and agrarian development. 2nd ed. Cambridge, Cambridge University Press.
• Falvey L. (2010), Small farmers secure food: Survival food security, the world's kitchen and the crucial role of small farmers. Songkhla, Thaksin University Press.
• FAO (1999), Cultivating our futures. FAO/Netherlands Conference on the Multifunctional Character of Agriculture and Land, 12-17 September 1999, Maastricht. Rome, Food and Agriculture Organization of the United Nations, Sustainable Development Division.
• Feder G. (1985), The relationship between farm size and farm productivity. Journal of Development Economics, no. 18, s. 297-313.
• Fujimoto I. (1977), The communities of the San Joaquin Valley: The relationship between scale of farming, water use, and the quality of life. Davis, University of California.
• Goldschmidt W. (1978), As you sow: Three studies in the social consequences of agribusiness. New York, Allenheld Osmun.
• Hayami Y., Ruttan V.W. (1985), Agricultural development: An international perspective. Baltimore - London, John Hopkins University Press.
• Kassenberg M. (2011), Globalne problemy ekologiczne i ich konsekwencja dla rozwoju gospodarczego. (www.krakow.pte.pl; data dostępu 04.06.2013)
• Kowalczyk S. (2009), Globalizacja, agrobiznes i produkcja żywności, [w:] S. Kowalczyk, red., Bezpieczeństwo żywności w erze globalizacji, Warszawa, Wyd. SGH, s. 47.
• Kowalczyk S. (2010), Bezpieczeństwo żywności, moda czy konieczność? Biuletyn Informacyjny ARR, nr 9-10, s. 107-108.
• Michalska S. (2012), Społeczny wymiar funkcjonowania drobnych gospodarstw rolnych. Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych - Problems of Small Agricultural Holdings, nr 1, s. 85-94.
• Murray S. (2011), Small farmers have a critical role. Financial Times, October 13.
• OECD (2010), Evaluation of agricultural policy reforms in the European Union. Draft Report. Paris, Organisation for Economic Co-operation and Development, Trade and Agriculture Directorate, Committee for Agriculture.
• Prosterman R.L., Riedinger J.M. (1987), Land reform and democratic development. Baltimore, Johns Hopkins University Press.
• Runowski H. (2004), Kierunki rozwoju przedsiębiorstw rolnych w Polsce. Postępy Nauk Rolniczych, nr 3, s. 145-165.
• SAEPR - FAPA (2009), Koncepcja dóbr publicznych w dyskusji o przyszłości Wspólnej Polityki Rolnej. Warszawa, Sekcja Analiz Ekonomicznych Polityki Rolnej - Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA.
• Sobiecki R. (2013), Globalizacja ekonomiczna a zmiana uwarunkowań produkcji rolniczej. Warszawa, Szkoła Główna Handlowa (prezentacja).
• Stępień S. (2011), Rynek wieprzowiny na świecie w warunkach globalizacji. Roczniki Naukowe SERiA, vol. XIII, nr 3, s. 325-329.
• USDA (1998), A time to act. Washington, United States Department of Agriculture, National Commission on Small Farms.
• Zegar J.S. (2010), Ekonomia wobec kwestii agrarnej. Ekonomista, nr 6, s. 779-804.
• Zegar J.S. (2012a), Współczesne wyzwania rolnictwa. Warszawa, Wyd. Nauk. PWN.
• Zegar J.S. (2012b), Rola drobnych gospodarstw rolnych w procesie społecznie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych - Problems of Small Agricultural Holdings, nr 1, s. 129-148.