Rola dzierżawy gruntów rolnych w kształtowaniu struktury agrarnej Polski na tle państw członkowskich Unii Europejskiej

• Autorzy: Adam Majchrzak

Warianty tytułu

The Role of Agricultural Land Lease in Shaping the Agrarian Structure of Poland as Compared to the Other European Union Member States

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Dzierżawa gruntów rolnych na przestrzeni lat podlegała licznym zmianom wymuszanym przez społeczno-gospodarcze otoczenie, tak by w jak najszerszym stopniu osiągać cele polityki rolnej poszczególnych państw. Jednym z nich jest kształtowanie pożądanej struktury agrarnej poprzez poprawę struktury obszarowej gospodarstw rolnych. Rolnicy preferują bowiem dzierżawę zarówno jako sposób powiększania istniejących, jak i tworzenia nowych gospodarstw. Stosunek ten umożliwia uzupełnienie areału uprawnego gospodarstw rolnych i chociaż nie zmienia formy własności gruntów, daje możliwość gospodarowania nimi zgodnie z zasadami rynku. Dzięki dzierżawie dzierżawca uzyskuje swobodę podejmowania decyzji w zakresie prowadzonej działalności, a jednocześnie jest w pełni obciążony ryzykiem produkcyjnym. Co więcej, gospodarowanie gruntami w tej formie pozwala ulokować zasoby finansowe w innych niż ziemia środkach produkcji, przyczynia się też do zwiększenia efektywności ich wykorzystania. Niniejsze opracowanie jest próbą określenia roli instytucji dzierżawy w kształtowaniu ustroju rolnego państw członkowskich Unii Europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia dzierżawy dla funkcjonowania drobnych gospodarstw rolnych. Zagadnienie to zasługuje na uwagę ze względu na wysoki udział dzierżawy w gospodarowaniu gruntami rolnymi w państwach UE, a także uznania jej - w ramach reformy Wspólnej Polityki Rolnej, będącej realizacją planu Mansholta - za podstawową metodę powiększania gospodarstwa rolnego. Przykłady państw Europy Zachodniej, w których dzierżawa jest dominującą formą gospodarowania gruntami rolnymi, wskazują, że uzyskanie korzyści z instytucji dzierżawy wymaga odpowiednich regulacji prawnych, które zagwarantują trwałość stosunku prawnego dzierżawy gruntów rolnych oraz zapewnią dzierżawcy samodzielność prowadzenia działalności wytwórczej w oparciu o przedmiot dzierżawy. Kwestie te są również aktualne w związku z wysuwanym przez Europejski Komitet Prawa Rolnego postulatem dokonania unifikacji europejskiego ustawodawstwa w zakresie dzierżaw rolnych. (abstrakt oryginalny)

EN

In the Western European countries, the forms of agricultural land lease have changed in various ways over the years, shaped by the socio-economic environment, to satisfy the objectives of agricultural policies. One of the latter is shaping a desired agrarian structure by improving the structure of farms. Lease is used by farmers both to enlarge the existing farms and create new ones. Although it does not change the form of ownership, it gives the opportunity to manage the land resources in accordance with market principles. The lessee obtains the freedom of decisions about farming activities which, on the other hand, involves taking production risks. Moreover, lease allows investing financial resources in production factors other than land, and contributes to improving the efficiency of their use. The present study aims to assess the role of lease in shaping the agricultural system of the European Union member states, placing a particular emphasis on its importance for the operation of small farms. This issue deserves attention due to the great popularity of agricultural land management by lease in the EU. What is more, lease - as a result of the reform of the Common Agricultural Policy, which is the implementation of the Mansholt Plan - has been regarded as the primary method of extending the area of a farm. As suggested by the examples of countries in Western Europe, where lease is the dominant form of management of agricultural land, to derive benefits from this legal relationship it is necessary to adopt appropriate regulations which will ensure stability of the agricultural land lease and will grant independence of choosing the type of production activity on the leased area. These questions are also vital in view of the European Agricultural Law Committee attempts to unify the European legislation in the field of agricultural leases. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Grunty rolne; Dzierżawa gruntów; Struktura agrarna

EN

Arable land; Land lease; Agrarian structure

• Czasopismo: Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych
• Rocznik: 2013
• Numer: nr 2
• Strony: 63--82

Twórcy

autor

Adam Majchrzak

• Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Bibliografia

• Budzinowski R. (2004), Przekazanie gospodarstwa za rentę strukturalną w praktyce notarialnej. Rejent, nr 10(162), s. 46-73.
• Budzinowski R. (2011), Formy prawne zmiany generacji inter vivos w rolnictwie, [w:] P. Czechowski, red., Prawo rolne. Warszawa, LexisNexis, s. 218-223.
• Chmieliński P., Goraj L., Karwat-Woźniak B., Kowalski A., Sikorska A. (2009), Instrumenty oddziaływania państwa na kształtowanie struktury obszarowej gospodarstw rolnych w Polsce; rola systemu ubezpieczenia społecznego rolników w kształtowaniu tej struktury. Stan obecny i rekomendacje na przyszłość oraz propozycje nowych rozwiązań dotyczących tego obszaru dla systemu ubezpieczeń rolników. Ekspertyza dla Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Warszawa, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - Państwowy Instytut Badawczy.
• Ciaian P., Kancs d'A., Swinnen J.F.M. (2010), EU land markets and the Common Agricultural Policy. Brussels, Centre for European Policy Studies (CEPS), s. 111-117.
• Czyżewski B. (2010), Kontrowersje wokół rent gruntowych: od ekonomii klasycznej do czasów współczesnych. Ekonomista, nr 2, s. 227-242.
• Dzun W., Józwiak W. (2009), Problemy poprawy struktury gospodarstw rolnych w Polsce. Wieś i Rolnictwo, nr 2(134), s. 73-79, 82-87.
• IERiGŻ-PIB (2011), Rynek ziemi rolniczej; stan i perspektywy. Raporty rynkowe nr 14. Warszawa, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - Państwowy Instytut Badawczy, Agencja Nieruchomości Rolnych, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
• Kolańczyk K. (2001), Prawo rzymskie. Warszawa, LexisNexis.
• Krawczyk J. (2006), Prawna ochrona trwałości dzierżawy gruntów rolnych w prawie niemieckim. Przegląd Prawa Rolnego, nr 1, s. 183.
• Lichorowicz A. (1986), Dzierżawa gruntów rolnych w ustawodawstwie krajów zachodnioeuropejskich (studium prawno-porównawcze). Zeszyty Naukowe UJ, t. DCCLXXX, Prace Prawnicze, z. 18, s. 8, 13, 15-30.
• Lichorowicz A. (1995), Problematyka struktur agrarnych w ustawodawstwie Wspólnoty Europejskiej. Kraków, Kantor Wydawniczy Zakamycze.
• Lichorowicz A. (1998), Ocena stopnia harmonizacji polskiego prawa rolnego z prawem Unii Europejskiej. Ekspertyza nr 139. Warszawa, Biuro Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu. (http://biurose.sejm.gov.pl/teksty/e-139.htm; data dostępu 08.05.2012)
• Lichorowicz A. (2010), Potrzeba prawnego uregulowania dzierżawy rolnej w Polsce (na podstawie doświadczeń krajów Unii Europejskiej). Przegląd Prawa Rolnego, nr 2(7), s. 63-66.
• Lichorowicz A. (2011), Dzierżawa, [w:] J. Panowicz-Lipska, red., System prawa prywatnego. T. 8. Prawo zobowiązań - część szczegółowa. Warszawa, Wydawnictwo C.H. Beck, s. 235.
• Lichorowicz A., Blajer P. (2011), Dzierżawa gruntów rolnych, [w:] P. Czechowski, red., Prawo rolne. Warszawa, LexisNexis, s. 240-242.
• Majchrzak A. (2011), Zmiany w strukturach agrarnych w państwach Unii Europejskiej po 2003 r. z podkreśleniem przypadku Polski. Krakowskie Studia Małopolskie, nr 15, s. 335-360.
• Majchrzak A., Smędzik K. (2010), Państwowe grunty rolne w Polsce w warunkach rynkowych, [w:] A. Grzelak, A. Sapa, red., Agroekonomia w warunkach rynkowych: problemy i wyzwania, Poznań, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, s. 330-342.
• Marks-Bielska R. (2010), Rynek ziemi rolniczej w Polsce - uwarunkowania i tendencje rozwoju. Olsztyn, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
• Marks-Bielska R., Kisiel R., Danilczuk J. (2006), Dzierżawa jako podstawowa forma zagospodarowania popegeerowskiego mienia. Olsztyn, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego.
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 czerwca 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania "Renty strukturalne" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Dz. U. Nr 109, poz. 750 z późn. zm.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na uzyskiwanie rent strukturalnych objętej planem rozwoju obszarów wiejskich. Dz. U. Nr 114, poz. 1191.
• Rozwadowski W. (1994), Prawo rzymskie. Zarys wykładu wraz z wyborem źródeł. Poznań, Ars boni et aequi.
• Sadowski A. (2007), Procesy reprywatyzacyjne a zmiany strukturalne w rolnictwie państw post-socjalistycznych. Wieś i Rolnictwo, nr 1(134), s. 157-174.
• Sadowski A. (2009), Własność a użytkowanie gruntów rolnych. Zarys tendencji rozwojowych. Białystok, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Sikorska A. (2009), Wpływ Wspólnej Polityki Rolnej na funkcjonowanie rynku ziemi w nowych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Ekspertyza dla UKIE (maszynopis). Warszawa, IERiGŻ-PIB.
• Tańska-Hus B. (2010), Dzierżawa jako instrument mobilności ziemi w Polsce i Unii Europejskiej. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, nr 1(322), s. 25, 26, 34-38.
• UE (2010), Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Wersja skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Dz. Urz. UE Nr C 83 z dnia 30 marca 2010 r.
• Ziętara W. (2000), Dzierżawy w Niemczech i Holandii. Agroprzemiany, nr 4.