Obraz społecznika w świetle wypowiedzi kaznodziejów polskich XIX i XX stulecia

• Autorzy: Andrzej Tomasiak

Warianty tytułu

The Image of a Social Activist in Sermons Delivered in 19th and 20th Centuries

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Tekst stanowi próbę syntezy wypowiedzi polskich mówców kościelnych przełomu XIX i XX wieku, dotyczących działaczy społecznych, zaznaczających swą aktywność na różnorakich płaszczyznach oddziaływania społeczno-gospodarczo-ekonomicznego. W gronie licznych aktywistów przywoływanych przez kaznodziejów odnajdujemy nie tylko osoby świeckie, ale także postaci duchownych, zaangażowanych w dzieło budowania tożsamości społeczeństwa polskiego zwłaszcza doby niewoli narodowej. Na podstawie tekstów źródłowych wyodrębniono kilka wiodących kategorii aktywistów społecznych. Wśród nich prym wiedli zwłaszcza działacze wielkopolscy, propagujący kasy zapomogowo-pożyczkowe, stowarzyszenia czy spółdzielnie o charakterze ekonomicznym. Wyrazicielami inicjatyw o profilu społecznym byli także ci, którzy podejmowali zabiegi zmierzające do rozwijania rodzimego rzemiosła i przemysłu. Równie istotną rolę w dziele podnoszenia polskiej racji stanu odegrali animatorzy kultury oraz przedstawiciele oświaty i szkolnictwa zarówno wyższego, jak też niższych szczebli. Obraz społecznika dopełniają Polacy, angażujący się na gruncie dobroczynnym, stosunkowo licznie rekrutujący się z szeregów przedstawicieli zamożniejszych rodów polskich.(abstrakt oryginalny)

EN

The presented article aims at a synthesis of sermons delivered by Polish ecclesiastical speakers living at the turn of the 20th century on the subject of social activists who had exerted their impact on numerous spheres of social and economic life. The activists mentioned by preachers of that time were not only lay persons but also members of the clergy, who were involved in the work of building the identity of Polish society, especially in the time of national slavery. On the basis of source texts, several categories of social activists were created. Among the most well-known activists were those of the Greater Poland region, who promoted loan and benefit funds, associations or cooperatives of financial character. The promoters of social initiatives were also those who took measures to encourage domestic craft and industry. An equally significant role in the consolidation of the Polish raison d'être was played by culture animators and educators at both school and academic levels. The image of a Polish social activist encompasses also people involved in charity work, who often originated from the wealthier strata of Polish society(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Praca; Działalność społeczna; Katolicka nauka społeczna

EN

Labour; Social activity; Catholic social teaching

• Czasopismo: Roczniki Ekonomii i Zarządzania / Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II
• Rocznik: 2015
• Tom: 7
• Numer: nr 1-2
• Strony: 99--127

Twórcy

autor

Andrzej Tomasiak

Bibliografia

• Bandurski W.: Ducha nie gaście! Mowy i przemowy patriotyczne, Lwów 1908.
• Chotkowski W.: Mowa powiedziana na nabożeństwie żałobnem za duszę śp. Władysława Bentkowskiego dnia 15 października 1887 roku w kościele OO. Reformatów w Krakowie, Kraków 1887.
• Chotkowski W.: Mowa żałobna powiedziana na pogrzebie śp. księdza radzcy Franciszka Bażyńskiego proboszcza przy kościele św. Wojciecha w Poznaniu dnia 16-go marca 1876, Poznań 1876.
• Chotkowski W.: Mowa żałobna powiedziana na pogrzebie śp. Melanii ze Skórzewskich Hrabiny Skórzewskiej w kościele parafialnym w Łabiszynie. Dnia 21 grudnia 1885, Poznań 1885.
• Chotkowski W.: Mowa żałobna powiedziana na pogrzebie śp. Mikołaja Zyblikiewicza, doktora praw, b. marszałka krajowego, b. prezydenta m. Krakowa itd. W Krakowie w kościele archiprezbyteryalnym N. P. Maryi dnia 23 maja 1887 r., Kraków 1887.
• Chromecki T.: Mowa na nabożeństwie żałobnem za dusze śp. Ks. Stanisława Konarskiego przy pochowaniu serca jego w kościele xx. Pijarów krakowskich w dniu 13 lutego 1882 r. miana przez Ks. Tadeusza Chromeckiego, pijara, Kraków 1882.
• Cieszyński N.: Wszystkiem dla wszystkich stałem się. Zbiór kazań przygodnych, Poznań 1927.
• Fischer K.J.: Kazania i przemówienia przygodne i różne, t. V, Kraków 1929. ◦Golian Z.: Mowa miana w kościele NMP dnia 21 marca na pogrzebie śp. Aleksandra Kurtza, Lwów 1876.
• Janiszewski J.Ch.: Dwadzieścia mów i kazań przygodnych mianych przez Ks. Jana Chryzostoma Janiszewskiego, Lwów 1878.
• Janiszewski J.Ch.: Kazanie miane w czasie uroczystego nabożeństwa dziękczynnego z powodu dwudziestopięciolecia jubileuszu Towarzystwa Pomocy Naukowej imienia Karola Marcinkowskiego w kościele Kollegiaty św. Maryi Magdaleny w Poznaniu dnia 8 lutego 1866 przez ks. Jana Chryzostoma Janiszewskiego, Grodzisk 1866.
• Jasiński W.: "Zmacniajcie się w Panu". Przemówienia okolicznościowe, Włocławek-Warszawa 1917.
• Jełowicki A.: Kazania o świętych polskich i o Królowej Korony Polskiej. Tudzież nauki przedślubne, mowy pogrzebowe i kazania przygodne, Berlin 1869.
• Kajsiewicz H.: Pisma X. Hieronima Kajsiewicza, t. II, Mowy przygodne, nekrologi, życiorys bł. Andrzeja Boboli, Berlin 1870.
• Kłopotowski I.: Czem dla nas Henryk Sienkiewicz, Warszawa 1924.
• Kłos J.: Król Czynu. Mowa żałobna która wygłosił przy zwłokach śp. Księdza Prałata Piotra Wawrzyniaka Patrona Spółek Zarobkowych, Proboszcza Mogileńskiego na nabożeństwie żałobnem w poznańskiej farze dnia 12. listopada 1910 roku X. Józef Kłos, Poznań 1910.
• Kłos J.: Mowa żałobna na nabożeństwie pogrzebowem za duszę śp. dr. Romana Komierowskiego, dziedzica Nieżychowa i Komierowa, szambelana papieskiego, b. posła do parlamentu niemieckiego i sejmu pruskiego, kawalera orderu Polonia Restituta. Wygłoszona dnia 27 maja 1924 w kaplicy św. Józefa w Poznaniu, Poznań 1924.
• Kłos J.: Mowa żałobna na pogrzebie śp. Barona Stanisława Chłapowskiego. Komandora Orderu Piusa IX, posła na sejm pruski i do parlamentu niemieckiego itd. W kościele parafialnym w Brodnicy dnia 4 października 1902 roku, Poznań 1902.
• Kłos J.: Mowa żałobna na pogrzebie śp. z Russanowskich hr. Honoryny Kwileckiej w kościele parafialnym w Kwilczu dnia 13 kwietnia 1898 r. Wygłosił X. Józef Kłos, Poznań 1898.
• Kłos J.: Mowa żałobna wygłoszona na pogrzebie śp. Heleny z Robińskich Cichowiczowej dnia 20 września 1929 w kaplicy św. Józefa w Poznaniu, Poznań 1929
• Kłos J.: Mowa żałobna wygłoszona na pogrzebie śp. Marji Brownsford Nauczycielki Dziecka Marji w kościele św. Marcina w Poznaniu dnia 4 listopada 1924, Poznań 1924.
• Kłos J.: Mowy żałobne 1895-1924, Poznań 1928.
• Momidłowski S.: Kazania przygodne, t. I-II, Miejsce Piastowe 1933-1935.
• Pelczar J.S.: Niektóre kazania i mowy przygodne dr Józefa Sebastiana Pelczara biskupa przemyskiego o. ł., Przemyśl 1916.
• Prusinowski A.: Kazania i mowy żałobne Ks. Aleksego Prusinowskiego, Leszno 1853.
• Prusinowski A.: Mowa żałobna na pogrzebie śp. Antoniny z Grudzińskich generałowej Chłapowskiej. Miana w Rombiniu dnia 4. Maja 1857. przez Ks. Prusinowski ego, Poznań 1857.
• Prusinowski A.: Mowa żałobna na pogrzebie śp. Teofili Skarzyńskich Łuszczewskiej miana w Oporowie dnia 11. Grudnia 1856. roku przez Ks. A. Prusinowskiego, Grodzisk 1857.
• Stablewski F.: Mowa przy zwłokach śp. Władysława Wierzbińskiego posła na sejm w Berlinie powiedziana na cmentarzu parafialnym św. Marcina w Poznaniu dnia 15 lipca 888 przez Ks. Floryana Stablewskiego, Poznań 1888.
• Stablewski F.: Mowa żałobna na pogrzebie śp. Alexandra Barona Graevego o radzcy generalnego ziemstwa i b. posła na sejm w Berlinie. W dniu 3. Lutego 1883r. powiedziana w kościele parafialnym w Borku przez Ks. Floryana Stablewskiego, Gniezno 1883.
• Stablewski F.: Mowa żałobna na pogrzebie śp. Xsięcia Augusta Sułkowskiego ordynata rydzyńskiego, dziedzicznego członka Izby Panów w dniu 25 listopada 1882 r. powiedziana w kościele parafialnym w Rydzynie przez Ks. Floryana Stablewskiego, Gniezno 1883.
• Stablewski F.: Mowa żałobna przy wyprowadzeniu zwłok śp. hrabiego Cezarego Platera z Góry do kościoła w Jaszkowie miana w Górze dnia 11 lutego 1869 przez Ks. Floryana Stablewskiego, Poznań 1869.
• Szlagowski A.: Mowy akademickie 1915-1921, Poznań-Warszawa 1921.
• Szlagowski A.: Mowy narodowe, Poznań-Warszawa-Wilno-Lublin 1926.
• Szlagowski A.: Mowy synodalne. Wygłoszone w katedrze św. Jana dnia 4, 5 i 6-go lipca 1922 r., Poznań-Warszawa-Wilno-Lublin 1923.
• Szlagowski A.: Mowy żałobne z przedmową ks. dr. Kanonika Zygmunta Chełmickiego, Warszawa 1909.
• Teodorowicz J.: Mowa żałobna J. Eks. Ks. Arcyb. Teodorowicza (wygłoszona w Krakowie dn. 15 września przy zwłokach śp. O. Pawła Smolikowskiego), Warszawa 1926.
• Zbroja F.: Nauki do młodzieży szkolnej, Radom 1925.
• Bieliński J.: Żywot ks. Adama Jerzego Czartoryskiego, t. I-II, Warszawa 1905.
• Ciemniewski J.: Poznanie i kształcenie charakteru, cz. 1, Poznań-Warszawa-Wilno-Lublin 1926.
• Dąbrowski R.: Ksiądz Augustyn Szamarzewski (1832-1891), Poznań 2007.
• Grot Z.: Hipolit Cegielski 1813-1868, Warszawa-Poznań 1980.
• Kieniewicz S.: Problem pracy organicznej (1840-1890), w: VIII Powszechny Zjazd Historyków Polskich w Krakowie 14-17 września 1958, t. IV: Historia Polski od połowy XVIII do połowy XIX wieku, red. S. Kieniewicz, Warszawa 1960.
• Komierowski R.: Koła Polskie w Berlinie 1847-1860, Poznań 1910.
• Koźmian S.: Adolf Łączyński. (Wspomnienia pośmiertne), Poznań 1871.
• Michałowska C.: Piotr Michałowski. Rys życia, zawód artystyczny, działalność w życiu publicznym, Kraków 1911.
• Rzepecka H.: Kim był Karol Marcinkowski?, Lwów 1913.
• Skałkowski A.M.: Bazar poznański. Zarys stuletnich dziejów (1838-1938), Poznań 1938.
• Suchowiak J.: Zasługi Dr. Karola Marcinkowskiego około podniesienia przemysłu swojskiego, Poznań 1910.
• Szczepanowski S.: Nędza Galicyi w cyfrach. Program energicznego rozwoju gospodarstwa krajowego, Lwów 1888.
• Szuman H.: Rys życia i działalności Karola Libelta. Wspomnienie pośmiertne na rocznicę śmierci jego, Poznań 1876.
• Śmigiel K.: Ks. Piotr Wawrzyniak. Człowiek, kapłan, społecznik, Poznań 1985.
• Trzeciakowski L.: Posłowie Polscy w Berlinie 1848-1928, Warszawa 2003.
• Wojciechowski K.: Piotr Skarga, Lwów 1912.
• Wrzosek A.: Dietel Józef (1804-1878), w: Polski słownik biograficzny, t. V, red. W. Konopczyński, Kraków 1939-1946, s. 158-166.

Identyfikatory

DOI

10.18290/reiz.2015.7(43)-5