Warianty tytułu
Is Camino Frances still Pilgrimage or is it already Tourism? An Attempt at Answering based on the Memories of Polish Camino Men
Języki publikacji
Abstrakty
Cel. Celem artykułu jest odpowiedź na tytułowe pytanie: Jak Camino Francés współcześnie jest postrzegane - jako pielgrzymka czy turystyka?
Metoda. W tekście zastosowano analizę treści materiałów źródłowych, które stanowią drukowane teksty literackie, popularne, naukowe tzw. caminowiczów. Wykorzystano też materiały pozyskane przez autora w trakcie jego pielgrzymki i obserwacji uczestniczącej. Dodatkowym analizowanym dokumentem był Manifest z Villafranca del Bierzo, który w sposób formalny podejmuje rozpatrywane kwestie.
Wyniki. Camino Francés postrzegane jest przez osoby, które odbyły je pieszo lub na rowerze, jako pielgrzymka. Określenie "turystyka" używane jest w ich wypowiedziach w wyraźnej opozycji. Co więcej, dychotomia pielgrzymka - turystyka (pielgrzym - turysta) ma w analizowanych tekstach wymiar wartościujący lub w przypadku tekstów naukowych ich autorzy zwracają na ten problem uwagę.
Ograniczenia badań i wnioskowania. Przeprowadzona analiza - z uwagi na formalne ilościowe wymogi tekstu - została ograniczona tylko do źródeł drukowanych dostępnych w języku polskim. Z tych samych powodów podjęto jeden z ważnych - zarówno dla samych caminowiczów, jak i badaczy próbujących określić współczesny charakter Camino - aspektów występujących w tych pracach.
Oryginalność pracy. Dotychczas nie przedstawiono pracy traktującej o Camino Francés i dychotomii pielgrzymka - turystyka w kontekście mitycznych uwarunkowań i wartościowania tego fenomenu w odniesieniu do polskich autorów wspomnień. Na potrzebę analiz tego typu polskiej literatury zwracają uwagę badacze fenomenu Camino.
Rodzaj pracy. Praca ma charakter analityczny. (abstrakt oryginalny)
Metoda. W tekście zastosowano analizę treści materiałów źródłowych, które stanowią drukowane teksty literackie, popularne, naukowe tzw. caminowiczów. Wykorzystano też materiały pozyskane przez autora w trakcie jego pielgrzymki i obserwacji uczestniczącej. Dodatkowym analizowanym dokumentem był Manifest z Villafranca del Bierzo, który w sposób formalny podejmuje rozpatrywane kwestie.
Wyniki. Camino Francés postrzegane jest przez osoby, które odbyły je pieszo lub na rowerze, jako pielgrzymka. Określenie "turystyka" używane jest w ich wypowiedziach w wyraźnej opozycji. Co więcej, dychotomia pielgrzymka - turystyka (pielgrzym - turysta) ma w analizowanych tekstach wymiar wartościujący lub w przypadku tekstów naukowych ich autorzy zwracają na ten problem uwagę.
Ograniczenia badań i wnioskowania. Przeprowadzona analiza - z uwagi na formalne ilościowe wymogi tekstu - została ograniczona tylko do źródeł drukowanych dostępnych w języku polskim. Z tych samych powodów podjęto jeden z ważnych - zarówno dla samych caminowiczów, jak i badaczy próbujących określić współczesny charakter Camino - aspektów występujących w tych pracach.
Oryginalność pracy. Dotychczas nie przedstawiono pracy traktującej o Camino Francés i dychotomii pielgrzymka - turystyka w kontekście mitycznych uwarunkowań i wartościowania tego fenomenu w odniesieniu do polskich autorów wspomnień. Na potrzebę analiz tego typu polskiej literatury zwracają uwagę badacze fenomenu Camino.
Rodzaj pracy. Praca ma charakter analityczny. (abstrakt oryginalny)
Purpose. The main purpose of the article is the answer the question: 'Is Camino Francés still seen as pilgrimage or maybe as tourism?' The author proves that mythical ideas are a ground for valuing the duality present in various types of statements by Polish authors of memories of the caminos.
Method. In this article, the analytical approach to varied source materials has been adopted, either literature or popular and scientific texts, created by authors that walk through Camino de Santiago themselves. Also, other materials that were collected by the authors during their pilgrimages and participants' observations were used. Finally, Manifesto of Villafraca del Bierzo was examined. It is a document analysing issues discussed in the article in a formal way.
Findings. Camino Francés is perceived as a pilgrimage by people who experienced it by walking or riding a bike. The term 'tourism' is used in their statements as a clear contradiction. Moreover, the dichotomy pilgrimage - tourism (pilgrim - tourist) has a valuing dimension, which is also noticed by authors of the scientific studies.
Research and conclusion limitations. Due to the formal requirements regarding the text volume, the analysis has been limited to printed sources available in the Polish language. For the same reasons, it was only one of the most important (the same for camino men and researchers trying to determine the nature of modern Camino) aspect found in these works.
Originality. Until now, none of the articles about Camino Francés have been published in the context of the pilgrimage-tourism dichotomy and its mythical grounds. Neither was the evaluation of this phenomenon has been described regarding the Polish authors of memories. Even the quoted article by Krystyna Zabawa: The phenomenon of the pilgrimages to Santiago de Compostela in the latest Polish relations and research was called by its author 'a short and sketchy diagnosis of recent Polish literature concerning the pilgrimage to Santiago de Compostela'. It has been limited, however, to selected works only published before 2009. Agnieszka Jaworska - in her book - again, drew attention to the lack of interest on this issue. Nonetheless, she pointed out and analyzed the main features of this type of literature. Adam Kucharski recently proposed typologies of Polish memories concerning the Camino.
Type of paper. This is an analytical study. (original abstract)
Method. In this article, the analytical approach to varied source materials has been adopted, either literature or popular and scientific texts, created by authors that walk through Camino de Santiago themselves. Also, other materials that were collected by the authors during their pilgrimages and participants' observations were used. Finally, Manifesto of Villafraca del Bierzo was examined. It is a document analysing issues discussed in the article in a formal way.
Findings. Camino Francés is perceived as a pilgrimage by people who experienced it by walking or riding a bike. The term 'tourism' is used in their statements as a clear contradiction. Moreover, the dichotomy pilgrimage - tourism (pilgrim - tourist) has a valuing dimension, which is also noticed by authors of the scientific studies.
Research and conclusion limitations. Due to the formal requirements regarding the text volume, the analysis has been limited to printed sources available in the Polish language. For the same reasons, it was only one of the most important (the same for camino men and researchers trying to determine the nature of modern Camino) aspect found in these works.
Originality. Until now, none of the articles about Camino Francés have been published in the context of the pilgrimage-tourism dichotomy and its mythical grounds. Neither was the evaluation of this phenomenon has been described regarding the Polish authors of memories. Even the quoted article by Krystyna Zabawa: The phenomenon of the pilgrimages to Santiago de Compostela in the latest Polish relations and research was called by its author 'a short and sketchy diagnosis of recent Polish literature concerning the pilgrimage to Santiago de Compostela'. It has been limited, however, to selected works only published before 2009. Agnieszka Jaworska - in her book - again, drew attention to the lack of interest on this issue. Nonetheless, she pointed out and analyzed the main features of this type of literature. Adam Kucharski recently proposed typologies of Polish memories concerning the Camino.
Type of paper. This is an analytical study. (original abstract)
Słowa kluczowe
Rocznik
Strony
263--292
Opis fizyczny
Twórcy
autor
- Uniwersytet Jagielloński
Bibliografia
- Adamczyk S.J. (2013), Symbolika i metafora muszli oraz perły w chrześcijaństwie, [w:] Jackowski A., Mróz F., Mróz Ł., red., 1200 lat pielgrzymek do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela, Wydawnictwo "Czuwajmy", Kraków, s. 139-161.
- Antkowiak W. (2005), Vamos, peregrino! Droga do Santiago de Compostela, Polski Instytut Wydawniczy, Warszawa.
- Badone E. (2004), Crossing Boundaries: Exploring the Borderlands of Ethnography, Tourism, and Pilgrimage, [w:] Badone E., Roseman S.R., eds., Intersecting Journeys. The anthropology of pilgrimage and tourism, University of Illinois Press, Urbana, s. 180-189.
- Bauman Z. (1993), Ponowoczesne wzory osobowe, "Studia Socjologiczne", Vol. 2 (129), s. 7-31.
- Biblia paulińska (2008), Brzegowy T. et al., red., Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem, tł. Bardski K. et al., Częstochowa.
- Bielecki R. (2013), Martin Sheen idzie po muszlę, "W Drodze", nr 7 (479), s. 9-15.
- Blachowska B. (2014), Camino Portugués 2013 - dziennik pielgrzyma, [w:] Roszak P., Rozynkowski W., red., Camino Polaco. Teologia - sztuka - historia - teraźniejszość, t. 1, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 313-325.
- Brożek R., Pawlikowski J., Stefaniak Ł. (2013), Polscy wojskowi pielgrzymi na Camino de Santiago 2012, [w:] Jackowski A., Mróz F., Mróz Ł., red., 1200 lat pielgrzymek do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela, Wydawnictwo "Czuwajmy", Kraków, s. 361-378.
- Bożek R., Kępa Z., Pawlikowski J., Stefanek Ł. (2013), Camino - bądź wierny - idź, Bernardinum, Pelpin.
- Bremer J. (2011a), Santiago de Compostela. Pielgrzymim krokiem, WAM, Kraków.
- Bremer J. (2011b), Przyczyny późnośredniowiecznego schyłku pielgrzymowania na przykładzie Santiago de Compostela, "Folia Turistica", nr 24, s. 163-177.
- Bremer J. (2012), Camino de Santiago - droga świętych legend, "Folia Turistica", Vol. 27, s. 93-108.
- Bremer J. (2015), Hagiograficzna semiotyka drogi do Santiago de Compostela, [w:] Roszak P., Rozynkowski W., red., Camino Polaco. Teologia - sztuka - historia - teraźniejszość, t. 2, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 11-37.
- Burdziej S. (2003), Renesans Drogi św. Jakuba - spojrzenie socjologa, "Przegląd Powszechny", nr 2, s. 209-216.
- Burdziej S. (2005), W drodze do Santiago de Compostela, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków.
- Burdziej S. (2008), "Jedną nogą na chrześcijańskiej ścieżce". Współczesna pielgrzymka do Santiago de Compostela w perspektywie socjologicznej, [w:] Ratajczak T., red., Podróżnicy, fundatorzy, święci, Prace Komisji Historii Sztuki - Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, t. 35, Poznań, s. 111-116.
- Burdziej S., Miszewski W., Rochman P. (2004), Droga św. Jakuba. Przewodnik pielgrzyma do Santiago de Compostela, Toruńskie Wydawnictwo Diecezjalne, Toruń.
- Chélini J., Branthomme H. (1996), Drogi Boże. Historia pielgrzymek chrześcijańskich, przedm. Marty F., przeł. Sieradzińska E., Stafiej-Wróblewska M., PAX, Warszawa.
- Coelho P. (1987), O Diário de Um Mago, Editora Eco, Editora Mandarino, Rio de Janeiro.
- Coelho P. (2012), Pielgrzym, przeł. Szeżyńska-Maćkowiak K., Świat Książki, Warszawa.
- Doburzyński D. (2012), Camino znaczy droga. Świadectwo pielgrzyma, Fundacja Szczecińska, Szczecin.
- Dyduch J.M. (2005), Pielgrzymowanie do sanktuarium w świetle przepisów kościelnych, [w:] Domański B., Skiba S., red., Geografia i sacrum. Profesorowi Antoniemu Jackowskiemu w 70. rocznicę urodzin, t. 1, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 213-220.
- Estevez E. (2010), Droga życia, tytuł oryg. The Way, obsada: M. Sheen, D. Kara Unger, T. Karyo, J. Nesbitt.
- Ferfet K. (2008), Ewolucja motywacji podróży religijnych na przykładzie Camino de Santiago, [w:] Kazimierczak M., red., W kręgu humanistycznych refleksji nad turystyką kulturową, AWF im. Eugeniusza Piaseckiego, Poznań, s. 131-137.
- Gać J. (2011), Szlak Francuski do Santiago de Compostela. Przewodnik merytoryczny, Bernardinum, Pelplin.
- Gać J. (2013), El Camino czyli hiszpańskie wędrowanie, Bernardinum, Pelpin.
- Gasowski M. (2011), Uniwersytet życia (pielgrzymka do Santiago de Compostela), Wydawnictwo Poligraf, Brzezia Łąka.
- Gawryś. M. (2013), Camino. Droga, ludzie, miejsca. Zapiski z pielgrzymek do Santiago de Compostela, ACAD, Warszawa-Zacisze.
- Grabowska-Markowska J. (2009), Buen Camino!, Decorum 3 Wydawnictwo, Mysłowice.
- Grabowska-Markowska J., Laskowska A. (2014), Psychologiczny i duchowy aspekt pielgrzymowania do grobu św. Jakuba na przykładzie Portugalskiej Drogi św. Jakuba, [w:] Roszak P., Rozynkowski W., red., Camino Polaco. Teologia - sztuka - historia - teraźniejszość, t. 1, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 169-174.
- Howiacki Z. (2012), Moje Camino. Dziennik uczuć spisany podczas pielgrzymki do Santiago de Compostela: Paryż 7 maja 2010 - Finisterre 24 czerwca 2010, Nowy Świat, Warszawa.
- Iwański Z., Kołaczkowski-Bochenek A. (2013), Santiago de Compostela. Przewodnik pielgrzyma, WAM, Kraków.
- Jackowski A. (2003), Święta przestrzeń świata. Podstawy geografii religii, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
- Jan Paweł II (1983), "Akt europejski" (Santiago de Compostela, 9 listopada 1982 r.), "L'Osservatore Romano", wyd. polskie nr 2 (38), s. 29.
- Jaworska A. (2014), U kresu Camino. Obyczaje pielgrzymów i kompostelańska "geografia wiary", [w:] Roszak P., Rozynkowski W., red., Camino Polaco. Teologia - sztuka - historia - teraźniejszość, t. 1, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 143-154.
- Jaworska A. (2015), Camino de Santiago. Tradycja i współczesność, Petrus, Kraków.
- Kerkeling H. (2006a), Ich bin dann mal weg. Meine Reise auf dem Jakobsweg, Malik Verlag, München.
- Kerkeling H. (2006b), Na szlaku do Composteli. Najważniejsza droga mojego życia, przeł. Słabicka M., Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław.
- Kiełpiński J. (2014), Camino tinto. W 31 dni na koniec świata, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
- Klimek A.A. (2014), Camino. Do Santiago i w głąb siebie, Dwutygodnik Diecezji Kaliskiej "Opiekun", Kalisz.
- Kołaczkowski-Bochenek A. (2009), Nie idź tam człowieku! Santiago de Compostela, WAM, Kraków.
- Kołaczkowski-Bochenek A., Iwański Z. (2013), Santiago de Compostela. Poradnik pielgrzyma, WAM, Kraków.
- KKBiDS (Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów) (2002), Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii, Watykan, tłum. Poznań 2003.
- Kopacz P. (2009), Rowerem do Santiago de Compostela czyli jak dotarłem do Grobu św. Jakuba, Agencja Reklamowo-Wydawnicza Vectra, Czerwionka-Leszczyny.
- Krawiecka E., red. (2007), Pozwól, aby droga... Świadectwa młodych pielgrzymów z Camino de Santiago, Fundacja AMF, Wydawnictwo Arando, Warszawa - Białystok.
- Krzymowska-Kostrowicka A. (2005), Sacrum - mit - symbol jako źródła doznań turystycznych, [w:] Domański B., Skiba S., red., Geografia i sacrum. Profesorowi Antoniemu Jackowskiemu w 70. rocznicę urodzin, t. 2, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 87-94.
- Kucharski A. (2015), Typologia polskich relacji z pielgrzymek do Santiago de Compostela od epoki nowożytnej po czasy współczesne, [w:] Roszak P., Rozynkowski W., red., Camino Polaco. Teologia - sztuka - historia - teraźniejszość, t. 2, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 115-143.
- Kuśnierek K. (2010), tłum., Liber Sancti Jacobi vel Codex Calixtinus. Księga św. Jakuba albo Kodeks Kalikstyński. Księga V, rozdział 7, [w:] Wyrwa A.M., red., Camino de Santiago. Szkice historyczne do peregrynacji i dziejów kultu św. Jakuba Apostoła Większego, Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, Lednica, s. 27-31.
- Maclaine S. (2000), The Camino. Journey of the Spirit, Pocket Books, New York.
- Maternicki J. (1989), Mitologizacja i demitologizacja historii. Z rozważań nad charakterem i społeczną funkcją historiografii oraz edukacji historycznej, "Przegląd Humanistyczny", R. 33, Vol. 3 (282), s. 1-17.
- Mendyk E. (2012), "Europo, tchnij życie w swoje korzenie". "Akt Europejski" a renesans Drogi św. Jakuba - rozważania w drodze, [w:] Jackowski A., Mróz F., red., "Akt Europejski" bł. Jana Pawła II a renesans drogi św. Jakuba, Wydawnictwo Czuwajmy, Kraków, s. 107-121.
- Mikos v. Rohrscheidt A. (2008), Turystyka kulturowa. Fenomen, potencjał, perspektywy, Wydawnictwo KMB Druk, Gnieźnieńska Wyższa Szkoła Humanistyczno-Menedżerska Milenium, Gniezno.
- Mikos v. Rohrscheidt A. (2010), Turystyka Kulturowa - wokół definicji, [w:] Kazimierczak M., red., W kręgu humanistycznej refleksji nad turystyką kulturową, Wydawnictwo AWF w Poznaniu, Poznań, s. 28-49.
- Miszewski W. (2011), Z biskupem w drodze do Santiago de Compostela, Toruńskie Wydawnictwo Diecezjalne, Toruń.
- Mruk W. (2010), Średniowieczny pielgrzym czy średniowieczny turysta?, [w:] Jackowski A., Mróz F., Hodorowicz I., red., Kult św. Jakuba Apostoła na szlakach pielgrzymkowych do Santiago de Compostela, Wydawnictwo "Czuwajmy", Kraków, s. 35-43.
- Nowicka E. (1984), Sporne problemy w badaniach nad mitem, "Kultura i Społeczeństwo", Vol. 3, s. 87-101.
- Ohler N. (2000), Życie pielgrzymów w średniowieczu. Między modlitwą a przygodą, przeł. Ruta M., WAM, Kraków.
- Okoń M. (2009), W poszukiwaniu "autentycznej" drogi do Santiago, [w:] Hodorowicz I., Mróz F., red., Pielgrzymi na drodze św. Jakuba. Przeszłość i teraźniejszość, Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu, Kraków, s. 35-45.
- Opłocki P. (2009), Camino inaczej czyli dlaczego warto zostać pielgrzymem, Verbinum - Wydawnictwo Księży Werbistów, Warszawa.
- Orzechowska-Kowalska K. (2008), Europejski Szlak Pielgrzymkowy Rady Europy nośnikiem wybranych wartości kulturowych, [w:] Leniartek M.K., red., Komercjalizm turystyki kulturowej, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania, Wrocław, s. 289-298.
- Orzechowska-Kowalska K. (2010), Camino de Santiago - szlak pielgrzymkowy czy kulturowy?, [w:] Kazimierczak M., red., Współczesne podróże kulturowe, AWF im. Eugeniusza Piaseckiego, Poznań, s. 190-202.
- Orzechowska-Kowalska K. (2012), Refleksje na temat pielgrzyma średniowiecznego i współczesnego, [w:] Kazimierczak M., red., Jakość życia w kulturowych przestrzeniach podróżowania, AWF im. Eugeniusza Piaseckiego, Poznań, s. 381-397.
- Orzechowska-Kowalska K. (2013), Współczesny pielgrzym na szlaku do Santiago de Compostela, [w:] "Turystyka Kulturowa", Vol. 4, s. 36-55.
- Ostrowski M. (2005), Przestrzeń pielgrzymowania jako kategoria teologiczna, [w:] Domański B., Skiba S., red., Geografia i sacrum. Profesorowi Antoniemu Jackowskiemu w 70. rocznicę urodzin, t. 1, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 265-273.
- Ostrowski M. (2011), Pielgrzymowanie w kościelnych dokumentach, [w:] Jackowski A., Mróz F., Hodorowicz I., red., Wpływ Świętego Roku Jakubowego na rozwój kultu i drogi św. Jakuba, Wydawnictwo "Czuwajmy", Kraków, s. 27-41.
- Ożóg M. (2010), O Santiago de Compostela i kryzysie Kościoła - inaczej, "Ethos", Vol. 4, s. 326-331.
- Paczkowski M. (2014), "Lex peregrinorum". Obowiązki, prawa i przywileje na pielgrzymim szlaku, [w:] Roszak P., Rozynkowski W., red., Camino Polaco. Teologia - sztuka - historia - teraźniejszość, t. 1, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 13-41.
- Pasławska K. (2015), To nie jest żadna pielgrzymka! Kilka refleksji o duchu pielgrzymowania, [w:] Roszak P., Rozynkowski W., red., Camino Polaco. Teologia - sztuka - historia - teraźniejszość, t. 2, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 285-289.
- Perszon J. (2012), Antropologiczny i religijny wymiar pielgrzymowania, [w:] Olszewski W., Wróblewska V., red., Za miedzę, za morze, w zaświaty... Kulturowe wymiary podróżowania, "Archiwum Etnograficzne", t. 53, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław, s. 61-84.
- Płoszczyca J. (2013), Pielgrzymki do Santiago de Compostela w ofercie polskich biur turystycznych. Turysta czy pielgrzym?, [w:] Jackowski A., Mróz F., Mróz Ł., red., 1200 lat pielgrzymek do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela, Wydawnictwo "Czuwajmy", Kraków, s. 297-313.
- Puszcz T. (2010), Na pielgrzymich drogach średniowiecznej Europy, [w:] Migut B., red., Święty Jakub z Composteli. Na pielgrzymich szlakach Europy, Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej Gaudium, Lublin, s. 95-109.
- Rosenberger M. (2007), Drogi, które poruszają. Mała teologia pielgrzymki, przeł. Kaczmarek J., Księgarnia św. Wojciecha, Poznań.
- Roszak P. (2012), Homo peregrinus. Kim jest prawdziwy pielgrzym?, [w:] Roszak P., red., Camino de Santiago - nie tylko droga. Historia i współczesność Szlaku św. Jakuba, , tłum. Roszak P., Kilanowska K., Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 21-41.
- Roszak P. (2014), Niebezpieczeństwa życia pielgrzymiego na Camino de Santiago w średniowieczu, [w:] Roszak P., Rozynkowski W., red., Camino Polaco. Teologia - sztuka - historia - teraźniejszość, t. 1, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 43-60.
- Różycki P. (2008), Pielgrzymowanie - ewolucja celów i form od starożytności do współczesności, [w:] Kazimierczak M., red., W kręgu humanistycznej refleksji nad turystyką kulturową, Wydawnictwo AWF w Poznaniu, Poznań, s. 105-111.
- Różycki P. (2011), Via Podiensis - z wiarą i pobożnością przez wieki, [w:] Jackowski A., Mróz F., Hodorowicz I., red., Wpływ Świętego Roku Jakubowego na rozwój kultu i drogi św. Jakuba, Wydawnictwo "Czuwajmy", Kraków, s. 107-116.
- Różycki P. (2012), Kilka uwag o turystyce i pielgrzymowaniu, "Folia Turistica", Vol. 27, s. 161-177.
- Samsonowicz H. (1997), O "historii prawdziwej". Mity. Legendy i podania jako źródło historyczne, Novus Orbis, Gdańsk.
- Sokolikowie E. i S. (2011), Do Santiago. O pielgrzymach, Maurach, pluskwach i czerwonym winie, Carta Blaca Grupa Wydawnicza PWN, Warszawa.
- Starowieyski M. (1995), Legenda Św. Jakuba Większego Apostoła, "Warszawskie Studia Teologiczne", Vol. 8, s. 39-96.
- Sury B. (2011), Droga Europy - Camino de Santiago jako element integracji europejskiej. Profil pielgrzyma do Santiago de Compostela w Roku Jubileuszowym 2010, [w:] Jackowski A., Mróz F., Hodorowicz I., red., Wpływ Świętego Roku Jakubowego na rozwój kultu i drogi św. Jakuba, Wydawnictwo "Czuwajmy", Kraków, s. 79-93.
- Szady B. (2010), Droga, "Znak", nr 1 (656), s. 138-145.
- Szomburg L. (2006), Droga do Santiago de Compostela. Samotna pielgrzymka do grobu św. Jakuba Apostoła, Bernardinum, Pelplin.
- Szulc A., Piekarska-Duraj Ł. (2001), Droga do Jakuba, "Polityka", nr 11 (2289), s. 108-113.
- Tanco J. (2012), O "kluczach do sukcesu". Strategia promocyjna Camino de Santiago, [w:] Roszak P., red., Camino de Santiago - nie tylko droga. Historia i współczesność Szlaku św. Jakuba, tłum. Roszak P., Kilanowska K., Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 299-309.
- Taylor J.P. (2001), Authenticity and Sincerity in Tourism, "Annals of Tourism Research", Vol. 28, s. 7-26.
- Tomicki R. (1987), Mit, [w:] Staszczak Z., red., Słownik etnologiczny, terminy ogólne, aut. haseł Bednarski J. et al., PWN, Warszawa - Poznań, s. 244-248.
- Ward R. (2010), Moja droga do Santiago. Opowieść pielgrzyma-agnostyka, przeł. Dziurosz M., Sic!, Warszawa.
- Wąsowicz E. (2014), Santiago de Compostela. Dziękczynne pielgrzymowanie, WAM, Kraków.
- Wiernikowska M. (2013), Oczy czarne, oczy niebieskie. Z drogi do Santiago de Compostela, Zwierciadło, Warszawa.
- Wierzbieniec W. (2014), Santiago de Compostela - miasto pielgrzymów i turystów w czasie IV Światowych Dni Młodzieży. Kiedy turysta staje się pielgrzymem?, [w:] Roszak P., Rozynkowski W., red., Camino Polacco. Teologia - sztuka - historia - teraźniejszość, t. 1, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 121-131.
- Zabawa K. (2009), Fenomen pielgrzymek do Santiago de Compostela w najnowszych polskich relacjach i badaniach, "Rocznik Wydziału Pedagogicznego Wyższej Szkoły Filozoficzno-Pedagogicznej Ignatianum w Krakowie", s. 221-231.
- Zwoleńska J. (2009), Idę - moje Camino, Kined, Warszawa.
- Catedral de Santiago (2015), Solicita tu Certificado de distancia, http://www.catedraldesantiago.es/es/node/441 (29.07.2015).
- FICS (Fraternidad Internacional del Camino de Santiago) (2014), Manifest z Villafranca del Bierzo, http://www.ficscaminodesantiago.com/noticias/(10.05.2015).
- Hesp A. (2010), Writing the Camino: First-Person Narratives of the Camino de Santiago, 1985-2009, A dissertation submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy in The University of Michigan, http://deepblue.lib.umich.edu/bitstream/handle/2027.42/78867/ahesp_1.pdf?sequence=1&isAllowed=y (09.10.2015).
- Oficina de Acogida al Peregrino (2015), http://peregrinossantiago.es/eng/pilgrims-office/statistics/ (10.05.2015).
- Podemski K. (2015), Ile jest pielgrzyma w turyście?, "Post - turysta" 30/33, http://post-turysta.pl/artykul/ile-jest-pielgrzyma-w-turyscie (10.05.2015).
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikatory
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.ekon-element-000171463846