Typologizacja i periodyzacja rozwoju ścieżek dydaktycznych w polskich parkach narodowych

• Autorzy: Paweł Wojtanowicz

Warianty tytułu

Typologisation and Periodisation of the Development of Educational Trails in Polish National Parks

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Cel pracy. Analiza i ocena ścieżek dydaktycznych funkcjonujących w polskich parkach narodowych na tle ich 40-letniej historii oraz próba wyznaczenia kierunku prac nad dalszym ich rozwojem. Uporządkowanie terminologiczne przedmiotu badań oraz typologizacja ścieżek dydaktycznych w oparciu o różne kryteria ich podziału.
Metoda badań. Badania empiryczne dotyczyły rozwoju liczby ścieżek dydaktycznych w polskich parkach narodowych w latach 1974-2012. Zastosowane metody i techniki statystyczne: model ewolucji obszaru turystycznego TALC, współczynniki regresji, współczynnik korelacji Pearsona.
Wyniki badań. Analiza rozwoju liczbowego ścieżek dydaktycznych w polskich parkach narodowych wkomponowana w zmodyfikowany model ewolucji obszaru turystycznego TALC umożliwiła periodyzację ich rozwoju oraz wyznaczenie charakterystycznych okresów w ich historii.
Ograniczenia badań i wnioskowania. Badania empiryczne dotyczyły wszystkich ścieżek dydaktycznych zlokalizowanych w polskich parkach narodowych w okresie 1974-2012. Ograniczony dostęp do danych za niektóre lata (1975-1981; 1983-1984 oraz 1988-1990 i 1992) zasadniczo nie wpłynął na wyniki badań.
Implikacje praktyczne. Próbując rozstrzygnąć problemy terminologiczne pojęcia ścieżka dydaktyczna, zaproponowano kryteria, które mogą wspomóc w jednoznacznym nazewnictwie szlaków stanowiących istotny element turystyczno-edukacyjnej infrastruktury terenowej. Ponadto w opracowaniu zamieszczono propozycje nowych strategii edukacyjnych opartych między innymi na pomocach dydaktycznych wysokiej technologii.
Oryginalność pracy. Ujęcie historyczne problemu badawczego.
Rodzaj pracy. Artykuł prezentujący koncepcje teoretyczne, uzupełniony o wyniki badań empirycznych. (abstrakt oryginalny)

EN

Purpose. An analysis and evaluation of educational trails in the Polish national parks in the context of their forty years of history, with an attempt to determine a direction for their further development. The terminological organization of the subject of the research and typologisation educational trails.
Method. Empirical research on the development of the educational trails in the Polish national parks in 1974-2012. Applied methods and statistical techniques: the evolution model of the TALC tourist area, regression coefficients, Pearson's correlation coefficient. Findings. An analysis of the development of the educational trails in the Polish national parks incorporated into a modified model of the evolution of the TALC tourist area facilitated the periodisation of their development and the determination of specific historical periods.
Research and conclusions limitations. Empirical studies related to all the educational trails existing in the Polish national parks in 1974-2012. The limited access to data in some years (1975-81; 1983-84; 1988-90 and 1992) has not substantially affected the findings.
Practical implications. Trying to resolve the terminological problems in the concept of the educational trail, the author proposes criteria for its definition, which can assist the unambiguous naming of the trails, which are an important element of tourist and educational field infrastructure. In addition, the study contains proposals for new educational strategies partly based on high-technology aids and teaching methods.
Originality. Historical perspective of the research problem.
Type of paper. Theoretical concept and research article. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Turystyka; Parki narodowe; Edukacja ekologiczna; Oświata; Rozwój; Historia; Współczynnik korelacji Pearsona

EN

Tourism; National parks; Ecology education; Education system; Development; History; Pearson correlation coefficient

• Czasopismo: Folia Turistica / Akademia Wychowania Fizycznego im. B. Czecha w Krakowie
• Rocznik: 2014
• Numer: nr 30
• Strony: 27--54

Twórcy

autor

Paweł Wojtanowicz

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Bibliografia

• Antczak A. (1984), Ścieżki dydaktyczne w polskich parkach narodowych - wprowadzenie do dyskusji, [w:] "Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody", T. 5, nr 2, s. 75-76.
• Antczak A. (2007), Zasady tworzenia leśnej ścieżki edukacyjnej, [w:] Chrzanowski T., red., ABC edukacji leśnej, Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, Warszawa, s. 65-80.
• Borkowski W. (2002), Rodzaje terenowych ścieżek przyrodniczych, [w:] Leśniewska J., Czartoszewski J. W., red., Edukacja w naturze, czyli jak pokochać, poznać, zrozumieć i chronić przyrodę, Chrześcijaństwo i Edukacja Ekologiczna 2, VERBINUM Wydawnictwo Księży Werbistów, Warszawa, s. 49-53.
• Butler R. W. (1980), The Concept of the Tourism Area Cycle Evolution: Implications for Management of Resources, "The Canadiana Geographers", Vol. 24 (1), s. 5-12.
• Ciszewska H. (1990), Ścieżka dydaktyczna, [w:] Dylikowa A., red., Dydaktyka geografii w szkole podstawowej, WSiP, Warszawa, s. 89-102.
• Ciszewska A., Giedych R., Wałdykowski P., Adamczyk J. (2011), Koncepcja rozwoju infrastruktury turystycznej w Leśnych Kompleksach Promocyjnych - Poradnik Metodyczny, SGGW, Warszawa.
• Denisiuk Z., Dyrga Z., Kalemba A., Pilipowicz W., Pioterek G. (1991), Rola parków narodowych w ochronie szaty roślinnej i krajobrazu Polski, [w:] "Studia Naturae. Seria A", Vol. 36, Kraków.
• Ferchmin M. (1984), Ścieżki poznawcze w Kampinoskim Parku Narodowym, [w:] "Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody", T. 5, nr 2, s. 81-84.
• Hibszer A. (2013), Parki narodowe w świadomości i działaniach społeczności lokalnych, Uniwersytet Śląski, Katowice.
• Janeczko E. (2010), Ścieżki edukacyjne jako element rekreacyjnego zagospodarowania lasu, "Studia i Materiały CEPL w Rogowie", R. 12, Zeszyt 1 (24), s. 100-107.
• Janikowski W. (1982), Ścieżki dydaktyczne w praktyce szkolnej, [w:] "Biologia w Szkole", z. 1, s. 27-31.
• Kądziołka J. (1995), Wycieczka szkolna, [w:] Piskorz S., red., Zarys dydaktyki geografii, PWN, Warszawa, s. 152-158.
• Krzywańska J. (1999), Rodzaje zajęć terenowych, [w:] Olaczek R., Warcholińska A., red., Ochrona środowiska i żywych zasobów przyrody, UŁ, Łódź.
• Kurczewski R., Styperek J. (2010), Wybrane aspekty funkcjonowania ścieżek przyrodniczych w Polsce, [w:] "Studia Peregietica" 4 (4), s. 177-184.
• Lijewski T., Mikułowski B., Wyrzykowski J. (2008), Geografia turystyki Polski, wydanie piąte zmienione, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Liszewski S. (2009), Przestrzeń turystyczna parków narodowych w Polsce, [w:] Domański B., Kurek W., red., Gospodarka i przestrzeń, IGiGP UJ, Kraków, s. 187-201.
• Lutz F. (1931), Nature trails an experiment in out-door education, Miscellaneous Publications No. 21 of The American Museum of Natural History (second edition), New York.
• Marilyn vos Savant [za: http://www.cytaty.info (19.05.2014)].
• Mazurek E., Silezin W. (2008), Jak przeprowadzić lekcje w terenie? Pigułka informacyjna z przykładami dla nauczycieli, którym bliska jest edukacja ekologiczna, Zarząd Główny Polskiego Klubu Ekologicznego, Kraków.
• Myga-Piątek U. (1994), Edukacja w parkach narodowych, [w:] "Parki Narodowe", nr 4, s 20-21.
• Okołów C. (1984), Zasady organizacji ścieżek przyrodniczych, [w:] "Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody", T. 5, nr 2, s. 77-80.
• Partyka J. (2002), Formy edukacji przyrodniczej w parkach narodowych. [w:] Górka Z., Jelonek A., red., Geograficzne uwarunkowania rozwoju Małopolski, PTG, UJ, AP, Kraków, s. 553-558.
• Partyka J. (2010), Ruch turystyczny w polskich parkach narodowych, [w:] "Folia Turistica", nr 22, AWF Kraków, s. 9-23.
• Rodzoś J. (2001), Formy zajęć w terenie, [w:] Rodzik J., Rodzoś J., Roztoczańska Stacja Naukowa UMCS w Guciowie jako zaplecze szkolnych zajęć terenowych w zakresie geografii, SOP, Toruń, s. 16-19.
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 15 lutego 1999 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego (Dz.U. nr 14, poz. 129 z 1999 r.).
• Staniewska-Zątek W. (1993), Ścieżki przyrodnicze w polskich parkach narodowych, [w:] "Parki Narodowe", nr 3, Wydawnictwo Parków Narodowych, Warszawa, s. 5.
• Staniewska-Zątek W. (2000), Ekoturystyka i ścieżki przyrodnicze - czyli o poszukiwaniu sposobów kształcenia w zakresie przyrody i kultury turystycznej, [w:] Wnuk Z. i in., red., Turystyka w parkach narodowych. Materiały IV Krajowej Konferencji "Ochrona przyrody a turystyka", WSP, Rzeszów, s. 71-75.
• Styperek J. (2002), Linearne systemy penetracji rekreacyjnej, Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
• Ważyński B. (1997), Urządzanie i zagospodarowanie lasu dla potrzeb turystyki i rekreacji. Podręcznik, wyd. IV poszerzone i uaktualnione, AR Poznań.
• Wilgat T. (1998), Parki narodowe na tle podziałów przyrodniczych, [w:] Wilgat T., red., Roztoczański Park Narodowy, Kraków, s. 31-37.
• Wilgat T. (2002), Polskie parki narodowe w liczbach, "Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska", sectio B, Lublin, LVII, s. 353-394.
• Wojtanowicz P., Sokołowska A. (2012), Próba oceny działalności edukacyjno- -turystycznej ośrodków edukacyjnych Poleskiego PN i Roztoczańskiego PN, [w:] "Folia Turistica", nr 26, AWF Kraków, s. 107-132.
• http://www.cytaty.info/autor/marilynvossavant.htm (28.08.2014).