Topika gór w perspektywie idei philosophia activa

• Autorzy: Maria Zowisło

Warianty tytułu

The Topic of Mountains from the Perspective of Philosophia Activa

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Cel. Koncepcyjny zarys idei philosophia activa toposu gór i wysokogórskich wspinaczek, jaka wyłania się ze światopoglądów immanentnych wypowiedziom, opisom, interpretacjom wspinaczy. Porównawcze opracowanie przekonań światopoglądowych pozwala na wydobycie z prywatnych i jednostkowych wizji gór sensów metafizycznych, poznawczych, aksjologicznych i antropologicznych, które na krytycznym poziomie analizy układają się w strukturę szczególnej filozofii, philosophia activa toposu gór i górskich wspinaczek. Filozofia ta jest samowiedzą wyrażającą się nie tylko w dyskursie, ale zasadniczo w praktyce, aktywności fizycznej. Idea aktywnej filozofii współgra z najnowszymi trendami w filozofii teoretycznej, która coraz częściej chce pokonywać własne kognitywne i spekulatywne ograniczenia, kierując swą refleksję i apelację ku praktyce życia, aspirując do formowania stylów życia.
Metoda. Analiza literatury źródłowej i opracowań krytycznych, interpretacja rozumiejąca (hermeneutyczna) ukierunkowana na sensy, wartości i idee egzystencjalne, kulturowe i społeczne, porównanie, synteza.
Wyniki. Rekapitulacja elementów konstytuujących aktywną filozofię górskich wspinaczek: symboliki inicjacyjnej gór, ontologicznych, aksjologicznych, poznawczych i antropologicznych aspektów doświadczeń człowieka w górach, szerzej w ramach kultury fizycznej.
Ograniczenia badań i wnioskowania. Reprezentatywność, ograniczenia kulturowe, środowiskowe, geograficzne itp. Praca nie jest badawcza, lecz analityczno-opisowa.
Implikacje praktyczne. Idea philosophia activa może stanowić ugruntowanie dla samorozumienia człowieka w doświadczeniach wysokogórskich wspinaczek na poziomie pogłębionego światopoglądu oraz życiowej praktyki. Jako spójna i integralna koncepcja jest propozycją filozofii sztuki życia.
Oryginalność pracy. Autorska koncepcja idei philosophia activa, nawiązująca do tradycji antycznej fronesis, mądrości praktycznej oraz współczesnego pragmatyzmu, ale odnosząca te motywy oryginalnie do kultury fizycznej, na przykładzie doświadczeń wysokogórskich wspinaczy i ich autointerpretacji światopoglądowej.
Rodzaj pracy. Artykuł prezentujący koncepcje teoretyczne. (abstrakt oryginalny)

EN

Purpose. To outline a philosophia activa on the topic of mountains and mountaineering that can be drawn from the worldviews immanent in the statements, descriptions, and interpretations of mountaineers. A methodical and philosophical study of their worldviews allows us to exact certain metaphysical, cognitive, axiological and anthropological senses from their private and individual images of mountains. On the level of a critical and scientific analysis, the structure of a special philosophy, i.e. a philosophia activa, on the topic of mountains and mountaineering can be composed. This philosophy constitutes human self-knowledge that is expressed in principle not only in the discourse, but in practice and in physical activities as well. The idea of an active philosophy runs in tandem with the current trends in theoretical philosophy, which more and more often strives to overcome its cognitive and speculative limitations by running its reflections to appeal to living practices and aspiring to shape lifestyles.
Method. An analysis of primary and secondary bibliographical sources and critical studies, understanding (hermeneutical) interpretation directed at existential, cultural and social meanings, values and ideas, as well as a comparison and synthesis.
Findings. Recapitulation of the elements constituting an active philosophy of mountaineering, i.e. initiation symbolism of mountains and the ontological, axiological, cognitive, and anthropological aspects of human experiences in mountains, also from the broader perspective of physical culture.
Research and conclusions limitations. The article is not a research study, but is an analytical and descriptive one. Practical implications. The idea of a philosophia activa may be a foundation for human self-understanding, in mountaineering experiences as well as on the level of a deepened worldview and life practices. As an integral and coherent conception, it appears to be a proposal for a philosophy based on the art of life.
Originality. The original concept of the idea of a philosophia activa refers to the ancient tradition of fronesis, practical knowledge and contemporary pragmatism, but analyzes these motives from the perspective of a physical culture. Mountaineering experiences and their worldview- based self-interpretations on the part of mountaineers are the proper source materials and the invariant examples for the study.
Type of paper. The article presents theoretical concepts. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Filozofia człowieka; Filozofia przyrody; Egzystencjalizm; Turystyka

EN

Human philosophy; Philosophy of nature; Existentialism; Tourism

• Czasopismo: Folia Turistica / Akademia Wychowania Fizycznego im. B. Czecha w Krakowie
• Rocznik: 2015
• Numer: nr 36 Góry i turystyka
• Strony: 9--22

Twórcy

autor

Maria Zowisło

• Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Bibliografia

• Cichowicz S. (2002), O refleksję konkretną, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
• Coupe L. (1997), Myth, Routledge, London and New York.
• Curtius E. (1997), Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum. A. Borowski, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków.
• Eliade E. (1993a), Kowale i alchemicy, tłum. A. Leder, Fundacja ALETHEIA, Warszawa.
• Eliade E. (1993b), Traktat o historii religii, tłum. J. Wierusz-Kowalski, Wydawnictwo OPUS, Łódź.
• Getty A. (1990), Goddess. Mother of Living Nature, Thames and Hudson, London.
• Janion M. (1982), Humanistyka: poznanie i terapia, PIW, Warszawa.
• Janion M. (1994), Kuźnia natury, Wydawnictwo słowo/obraz, Gdańsk.
• Jung C. G. (1967), Symbols of Transformation, Routledge & Kegan Paul, London.
• Matuszyk A. (2010), Myśli o górach i wspinaniu. Sentencje, refleksje, obrazy, Wydawnictwo Góry, Kraków.
• Michell J. (1989), The Earth Spirit. Its Ways, Shrines and Mysteries, Thames and Hudson, London.
• Nietzsche F. (1990), Tako rzecze Zaratustra, tłum. W. Berent, Wydawnictwo bis, Warszawa.
• Paczkowska-Łagowska E. (1981), Filozofia nauk humanistycznych w ujęciu Wilhelma Ditheya, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
• Platon (1990), Państwo, tł. W. Witwicki, Wydawnictwo AKME, Warszawa.
• Ricoeur P. (1986), Symbolika zła, tłum. S. Cichowicz, M. Ochab, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa.
• Rosner K. (1991), Hermeneutyka jako krytyka kultury: Heidegger, Gadamer, Ricoeur, PIW, Warszawa.
• Shusterman R., Życie, sztuka i filozofia. Intymne wyznania Richarda Shustermana o filozofii, życiu, sztuce, ciele i duszy oraz wszystkich innych sprawach wysłuchane przez Adama Chmielewskiego, tłum. i oprac. W. Małecki, http://www.fau.edu/humanitieschair/pdf/int-Polish.pdf (12.03.2015).
• Shusterman R. (2005) Praktyka filozofii, filozofia praktyki. Pragmatyzm a życie filozoficzne, tł. A. Mitek, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków.
• Shusterman R. (2010), Świadomość ciała. Dociekania z zakresu somaestetyki, tłum. W. Małecki, S. Stankiewicz, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków.
• Sztompka P. (2007), Socjologia. Analiza społeczeństwa, Znak, Kraków.
• Szulakiewicz M. (2012), Filozofia jako hermeneutyka, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń.
• Thubron C. (2014), Góra w Tybecie. Pielgrzymka na święty szczyt, tłum. P. Lipszyc, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Woźniakowski J. (1974), Góry niewzruszone. O różnych wyobrażeniach przyrody w dziejach nowożytnej kultury europejskiej, Czytelnik, Warszawa.