Tatry jako sacrum w ideologii górskiej Mariusza Zaruskiego

• Autorzy: Ewa Roszkowska

Warianty tytułu

The Tatra as Sacrum in the Mountain Ideology of Mariusz Zaruski

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Mariusz Zaruski swoje pojmowanie Tatr rozwijał w wielu artykułach. Od momentu zetknięcia się z nimi towarzyszyła mu refleksja teoretyczna i dążenie do tworzenia ideologii uzasadniającej konieczność bezpośredniego kontaktu człowieka z górami. Szczególnie akcentował ich panteistyczny i antropomorficzny charakter, co było, jak można przypuszczać, mocno zakorzenione w jego biografii i własnym systemie poglądów. Metafizyczno-religijne przekształcanie przestrzeni Tatr pozwoliło Zaruskiemu na postrzeganie ich jako świątyni doskonałej, a człowieka jako istoty wolnej, wchodzącej w interakcje ze światem gór. Człowiek poznaje sacrum, gdyż objawia mu się ono przez hierofanię, a Tatry są medium tej manifestacji. Tatry, jako świątynia przyrody, poprzez swój majestat, grozę, moc, tajemnicę dają poczucie świętości, ale też urzeczywistniają człowieka, kierując go ku własnemu wnętrzu, pozwalając mu odczuć pierwotną siłę i wielkość natury czy doświadczyć transcendencji. Drogą do sacrum jest pustynny charakter Tatr i walka z niebezpieczeństwami gór. Jest to droga do odnalezienia samego siebie. Stojąc w obliczu śmiertelnego zagrożenia, człowiek uwalnia się od wartości pozornych i odnajduje sens i właściwy kierunek życia. Odradza się przez góry, zyskując wewnętrzną moc, silny charakter i zdolność do podjęcia czynu - walki o niepodległą Polskę. Sakralizacja Tatr miała zatem również kontekst polityczny. (abstrakt oryginalny)

EN

Mariusz Zaruski develops his understanding of the Tatra mountains in many articles. From the moment he comes into contact with them, he was accompanied by theoretical reflection and the desire to create an ideology to justify the need for direct human contact with the mountains. In particular, he emphasized the pantheistic and anthropomorphic character, which was firmly rooted in his biography and views on his own system. Metaphysical-religious transforming the space of the Tatra mountains allowed Zaruski to treat them as an excellent temple, and the man as a free person entering interactions with world of mountains. The man is getting to know sacrum, because for him it is manifesting through hierophantic, and the Tatra mountains are medium of this demonstration. The Tatra mountains as the temple of the nature through their majesty, danger, power, secret are giving sense to the holiness, but also are fulfilling the man pointing him towards the own interior, letting him feel primitive power and the size of the nature or afflict the transcendence. Desert character of the Tatra mountains and the fight against dangers of mountains are a road to the sacrum. It is road to finding oneself. Standing in the face of the fatal threat the man is freeing onself ad valorem seeming and a meaning and appropriate direction are finding lives. He is reviving through mountains gaining the internal legal validity, a strong character and the ability to take the act - fights against independent Poland. And so the sacralization of the Tatra mountains also had the political context. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Turystyka; Ideologia; Poglądy filozoficzne

EN

Tourism; Ideology; Philosophical thought

• Czasopismo: Folia Turistica / Akademia Wychowania Fizycznego im. B. Czecha w Krakowie
• Rocznik: 2012
• Numer: nr 27 Turystyka religijna
• Strony: 133--148

Twórcy

autor

Ewa Roszkowska

• Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Bibliografia

• Dynak J., "Księga tajemna Tatr" Tadeusza Micińskiego, "Wierchy" 1975.
• (jaszcz) [Jan Alfred Szczepański], Marjusz Zaruski: Nabezdrożachta - trzańskich . Wycieczki, wrażenia, opisy. Wydanie drugie. (rec.), "Taternik" 1934, nr 3.
• Krawczyk Z., Morze w działalności społecznej i poglądach Mariusza Zaruskiego [w:] Z. Krawczyk, O turystyce i rekreacji. Studia i szkice, Warszawa 2007.
• Linkner T., Gdy jeden drugiemu mógł być przewodnikiem. W kręgu koneksji i twórczych poszukiwań Mariusza Zaruskiego, "Nautologia" 1985, nr 4.
• Lurker M., Słownik obrazów i symboli biblijnych, Poznań 1989.
• Majda J., Młodopolskie Tatry literackie, wyd. II, Kraków 1999.
• Matuszyk M., U źródeł ideologii taternictwa (O wartościach estetycznych przyrody Tatr w "Ziemiorództwie Karpatów" Stanisława Staszica), Kraków 1985.
• Nowicki F., Tatry, http://poezjapolska.wordpress.com/2012/12/26/tatry-franciszek- nowicki-1864-1935/.
• Pinkwart M., Zakopiańskim szlakiem Mariusza Zaruskiego, wydanie internetowe, www.pinkwart.pl/zaruski/zaruski.html - odczyt 19 kwiecień 2011 r.
• Reychman J., Peleryna, ciupaga i znak tajemny, Kraków 1971.
• Ryn Z., Mariusz Zaruski. Człowiek dwóch żywiołów, "Życie Literackie" 1984, nr 1.
• Stępień H., Mariusz Zaruski. Opowieść biograficzna, Warszawa 1997.
• Tatrzański Park Narodowy, Ośrodek Dokumentacji Tatrzańskiej im. Zofii Radwańskiej-Paryskiej i Witolda Henryka Paryskiego, Zbiory Zofii i Witolda Paryskich, Rozmowa z Izabelą Zaruską przeprowadzona przez Bolesława Chwaścińskiego 29 kwietnia 1969 r.
• Walewski J., Jaśnie państwo tatrzańskie, Londyn 1964.
• Zaruski M., Dzień narciarski w Zakopanem, "Zakopane" 1910, nr 7.
• Zaruski M., Gdy przyjdzie pora... [w:] M. Zaruski, Na bezdrożach tatrzańskich, wyd. III poprawione i rozszerzone, Warszawa 1958.
• Zaruski M., Na nartach na Kozi Wierch [w:] M. Zaruski, Na bezdrożach tatrzańskich, wydanie III poprawione i rozszerzone, Warszawa 1958.
• Zaruski M., O istocie alpinizmu [w:] M. Zaruski, Na bezdrożach tatrzańskich, Łomianki 2007.
• Zaruski M., Organizacja Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego [w:] M. Zaruski, Na bezdrożach tatrzańskich, wyd. III poprawione i rozszerzone, Warszawa 1958.
• Zaruski M., Powrót [w:] M. Zaruski, Na bezdrożach tatrzańskich, Łomianki 2007.
• Zaruski M., Procul Profani [w:] M. Zaruski, Na bezdrożach tatrzańskich, wyd. III poprawione i rozszerzone, Warszawa 1958.
• Zaruski M., Rozmyślanie o charakterach i taternictwie [w:] M. Zaruski, Na bezdrożach tatrzańskich, wydanie III poprawione i rozszerzone, Warszawa 1958.
• Zaruski M., Rozmyślanie o charakterach i taternictwie [w:] M. Zaruski, Na bezdrożach tatrzańskich, Łomianki 2007.
• Zaruski M., Rycerz [w:] M. Zaruski, Na bezdrożach tatrzańskich, wydanie III poprawione i rozszerzone, Warszawa 1958.
• Zaruski M., Tatry jako pustynia [w:] M. Zaruski, Na bezdrożach tatrzańskich, Łomianki 2007.
• Zaruski M., Tatry jako pustynia "Zakopane" R.V:1912, nr 23.
• Zaruski M., Tatry w zimie [w:] M. Zaruski, Na bezdrożach tatrzańskich, wydanie III poprawione i rozszerzone, Warszawa 1958.
• Zaruski M., Tatry w zimie [w:] M. Zaruski, Na bezdrożach tatrzańskich, Łomianki 2007.
• Zaruski M., Turystyka u nas [w:] M. Zaruski, Na bezdrożach tatrzańskich, Łomianki 2007.
• Zaruski M., Z Tatr: Trzy ściany cztery kamienie czyli laury Miltiadesa nie dają im spokoju, "Zakopane" 1908, nr 18.
• Zaruski M., Z wypraw Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego [w:] M. Zaruski, Na bezdrożach tatrzańskich, wyd. III poprawione i rozszerzone, Warszawa 1958.
• Zowisło M., Modernizm jako tło filozoficzne taternictwa polskiego [w:] Przeszłość polskiej kultury fizycznej, pod red. M. Orlewicz-Musiał i R. Wasztyla, Kraków 2004.