Nielegalna dyspersja turystów - problem parków narodowych i rezerwatów przyrody w Polsce

• Autorzy: Zbigniew Witkowski , Adam Mroczka , Paweł Adamski , Mikołaj Bielański , Anna Kolasińska

Warianty tytułu

Illegal Dispersion of Tourists - the Problem of National Parks and Nature Reserves in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Praca dotyczy istotnego problemu schodzenia turystów ze szlaków pieszych i narciarskich w parkach narodowych i rezerwatach przyrody, określanego jako nielegalna dyspersja. Wyniki badań prowadzonych w kilku parkach narodowych (Ojcowski PN, Pieniński PN i Tatrzański PN) i jednym rezerwacie przyrody (Wąwóz Homole) wykazały, że dyspersja turystów pieszych w wybranych punktach w lecie może przekraczać 30% osób odwiedzających dany obiekt oraz ponad 90% narciarzy w sezonie zimowym (TPN). Wśród badanych przyczyn dyspersji wskazano: ciekawość, potrzeby fizjologiczne, chęć fotografowania, złe przygotowanie szlaku, spiętrzenia ruchu i inne, narciarze natomiast jako główne powody podali przeszkody terenowe i trudności w utrzymaniu się na szlaku. Konsekwencją takich działań jest niszczenie roślinności, wydeptywanie ścieżek, płoszenie zwierząt oraz zaśmiecanie terenu, zaś w zimie - wywoływanie lawin, płoszenie zwierząt oraz pozostawianie śmieci. Administracja terenów chronionych stara się przede wszystkim redukować skutki nielegalnych zachowań turystów. Autorzy wskazują na lekceważone konsekwencje nielegalnej dyspersji: erozję poszanowania prawa oraz antyedukację ekologiczną, które zachodzą na omawianych obszarach na masową skalę, szacowaną na dziesiątki i setki tysięcy osób odwiedzających obszary chronione. (abstrakt oryginalny)

EN

The paper refers to underestimated but essential problem concerning stepping off by tourists the tourist trails in summer and ski routes in winter (named here as illegal dispersion) within national parks and nature reserves. Results of the investigations in some national parks (Ojców NP, Pieniny NP, Tatra NP) and in nature reserve (Homole Gorge) have shown that illegal dispersion of hikers may exceed 30% of total number of visitors and 90% of skiers. Amongst examining reasons of dispersion the following have been denoted: curiosity, physiological necessities, taking photos, unsatisfactory preparation of a trail, accumulation of tourist movement and others. As the main reasons of dispersion among skiers, field obstacles and hardship in keeping to the route have been mentioned. There are various consequences of such behaviors: devastation of vegetation, littering, beating out paths, scaring game and other animals, and in winter, additionally, activating snowslides. Administration of protected areas first of all take care of reducing effects of illegal behaviors of tourists. The authors point out disregarded consequences of illegal dispersion: erosion of maintaining the law and ecological antieducation which, both, take place at the discussed areas on a large scale. It is being estimated that the problem concerns tens and hundreds of thousands of people visiting protected areas. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Obszary chronione; Ochrona przyrody; Parki narodowe; Rezerwaty przyrody; Szlaki turystyczne; Turystyka; Obszary ekologicznego zagrożenia; Ruch turystyczny

EN

Protected area; Nature protection; National parks; Nature reserves; Tourist routes; Tourism; Areas of environmental threats; Tourist movement

• Czasopismo: Folia Turistica / Akademia Wychowania Fizycznego im. B. Czecha w Krakowie
• Rocznik: 2010
• Numer: nr 22 Turystyka i ekologia
• Strony: 35--65

Twórcy

autor

Zbigniew Witkowski

• Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

autor

Adam Mroczka

• Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

autor

Paweł Adamski

• Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

autor

Mikołaj Bielański

• Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

autor

Anna Kolasińska

• Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, doktorantka

Bibliografia

• Archer T. (1976) The organization of aggression and fear in vertebrates, "Perspectives in Ethology", no. 2, s. 231-298.
• Bielański M. (2010) Ruch narciarzy wysokogórskich w Tatrzańskim Parku Narodowym, "Folia Turistica", nr 22, s. 185-205.
• Bielawska M., Tsermegas I. (2009) Anthropogenic degradation of the tourist trail in the Samaria Gorge (Western Crete), "Landform Analysis", vol. 10, s. 5-10.
• Buchwał A., Fidelus J., Rogowski M. (2009) Relief transformation along footpaths in the Rila, Pirin and Western Tatra Mountains, "Landform Analysis", vol. 10, s. 18-25.
• Buckley R. (2000) Neat Trends: Current Issues in Nature, Eco- and Adventure Tourism, "International Journal of Tourism Research", no. 2, s. 437- 444.
• Buckley R. (2002a) Draft principles for tourism in protected areas, "Journal of Ecotourism", vol. 1, no. 1, s. 75-80.
• Buckley R. (2002b) Managing tourism in parks: research priorities of industry associations and protected area agencies in Australia, "Journal of Ecotourism", vol. 1, no. 2/3, s. 162-172.
• Buckley R. (2003) Ecological indicators of tourist impacts in parks, "Journal of Ecotourism", vol. 2, no. 1, s. 54-66.
• Carbone G., Yunis E. (2005) Making tourism more sustainable. A guide for policy makers, UNEP, WTO, Paryż - Madryt.
• Cole D.N., Daniel T.C. (2003) The science of visitor management in parks and protected areas: from verbal reports to simulation models, "Journal of Nature Conservation", no. 11, s. 269-277.
• Cooke A.S. (1980) Observations on how close certain passerine species will tolerate approaching human in rural and suburban areas, "Biology Conservation", no. 18, s. 85-88.
• Deszcz M. (2007) Problemy zarządzania turystami w Ojcowskim Parku Narodowym, praca magisterska wykonana w Zakładzie Ekologii i Kształtowania Środowiska, AWF Kraków.
• Freimund W.A., Cole D.N. (2001) Use density, visitor experience, and limiting recreational use in wilderness: progress to date and research needs, USDA Forest Service Proceedings, s. 3-8.
• Gmyrek-Gołąb K., Krauz K., Łabaj M., Mroczka A., Tadel A., Witkowski Z. (2005) Tourist dispersion around a trail in "Wąwóz Homole" (Homole Gorge) nature reserve, "Nature Conservation", vol. 61(4), Kraków, s. 61-64.
• Guidelines on biodiversity and tourism development (2004) Secretariat of the Convention on Biological Diversity, Montreal.
• Guzik M., Skawiński P., Wężyk P. (2002) Oddziaływanie narciarstwa zjazdowego na szatę roślinną Doliny Goryczkowej w Tatrach [w:] J. Partyka, red., Użytkowanie turystyczne parków narodowych, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Ojcowski Park Narodowy, Ojców, s. 723-733.
• Hughes M. (2002) Impact of trail-side interpretive signs on visitor knowledge, "Journal of Ecotourism", vol. 1, no. 2/3, s. 122-132.
• Jackson S.A., Haider W., Elliot T. (2003) Resolving inter-group conflict in winter recreation: Chilkoot Trail National Historic Site, British Columbia, "Journal of Nature Conservation", no. 11, s. 317-323.
• Kolasińska A. (2010) Postawy turystów w odniesieniu do ochrony przyrody w świetle badań ankietowych na przykładzie Pienińskiego Parku Narodowego, "Folia Turistica", nr 22, s. 207-216.
• Kostera M. (2008) Antropologia organizacji. Metodologia badań terenowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 102-108.
• Krupa M. (2006) Trzeba mieć serce - Przyrodnicy kontra narciarze, "Tatry", nr 1(15), s. 68-71.
• Kurczewski R., Machnik A. (2002) Czego chroniona przyroda oczekuje od turysty? [w:] J. Partyka, red., Użytkowanie turystyczne parków narodowych, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Ojcowski Park Narodowy, Ojców, s. 121-122.
• Miedzińska I. (2002) Park narodowy w świadomości przyszłych operatorów turystyki. Perspektywa poznania [w:] J. Partyka, red., Użytkowanie turystyczne parków narodowych, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Ojcowski Park Narodowy, Ojców, s. 133-140.
• Mroczka A., Adamski P. (2010) Dzienny rozkład ruchu turystycznego w wybranych rezerwatach przyrody i Magurskim Parku Narodowym, "Folia Turistica", nr 22, s. 91-105.
• Newsome D., Milewski A., Phillips N., Annear R. (2002) Effects of horse riding on national parks and other natural ecosystems in Australia: implications for management, "Journal of Ecotourism", no. 1, s. 52-74.
• Ostrowski M. (2002) Turystyka w parkach narodowych. Aspekty teologiczno-etyczne [w:] J. Partyka, red., Użytkowanie turystyczne parków narodowych, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Ojcowski Park Narodowy, Ojców, s. 99-111.
• Partyka J. (2010) Ruch turystyczny w polskich parkach narodowych, "Folia Turistica", nr 22, s. 9-23.
• Pasierbek T., Zamorski T., Omylak J. (2006) Charakterystyka i zakres zagrożeń przyrody wysokogórskiej w Babiogórskim Parku Narodowym, "Roczniki Bieszczadzkie", nr 14, s. 247-265.
• Prędki R. (1998) Ocena stopnia zniszczeń środowiska przyrodniczego wzdłuż szlaków turystycznych Bieszczadzkiego Parku Narodowego, "Przegląd Przyrodniczy", nr 9(1/2), s. 195-200.
• Sammer G., red. (2005) Tourismus und schutzgebiete - hemmschuh oder partner? "Tagung des Departments für Raum, Landschaft und Infrastruktur", am 24. und 25. Nov. im Rahmen des Projektes AlpNaTour, Universität für Bodenkultur, Wien.
• Steiner W., Parz-Gollner R. (2003) Actual numbers and effects of recreational disturbance on the distribution and behaviour of Greylag Geese (Anser Anser) in the Neusiedler See - Seewinkel National Park Area, "Journal of Nature Conservation", no. 11, s. 324-330.
• Steps to sustainable tourism. Planning a sustainable future for tourism, heritage and the environment (2004) Australian Government, Department of the Environment and Heritage.
• Tapper R. (2007) Managing tourism & biodiversity. User,s manual on the CBD guidelines on biodiversity and tourism development, UNEP, Montreal.
• Watson A.E., Cole D.N., Turner D.L., Reynolds P.S. (2000) Wilderness Recreation Use Estimation: A Handbook of Methods and Systems, General Technical Report RMRS-GTR-56, United States Department of Agriculture, Forest Service, Rocky Mountain Research Station.
• Witkowski Z., Adamski P., Mroczka A., Krauz K., Łabaj M. (2005a) Analiza dyspersji turystów na terenie rezerwatu przyrody Wąwóz Homole, Zakład Ekologii i Kształtowania Środowiska, AWF, Kraków.
• Witkowski Z., Krauz K., Łabaj M., Adamski P., Mroczka M., Gmyrek-Gołąb K. (2005b) Racjonalne udostępnianie turystyczne i edukacyjne rezerwatów przyrody Wąwóz Homole i Dolina Białej Wody. Ekspertyza wykonana na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Krakowie i Nadleśnictwa Krościenko, Instytut Turystyki Sp. z o.o., Kraków.
• Witkowski Z., Adamski P., Mroczka A., Krauz K., Łabaj M., Gmyrek-Gołąb K. (2007) Turystyka na obszarze Natura 2000. Małe Pieniny: studium przypadku rezerwatu przyrody Wąwóz Homole [w:] Z. Wnuk, M. Ziaja, red., Turystyka w obszarach Natura 2000, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów, s. 49-58.