Diagram Czekanowskiego : pomysł, historia, zastosowania

• Autorzy: Piotr Jaskulski , Arkadiusz Sołtysiak

Warianty tytułu

Czekanowski's Diagram : Idea, History, Implementations

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Na początku XX wieku polski antropolog Jan Czekanowski wymyślił oryginalną metodę taksonomiczną o dwadzieścia lat wyprzedzającą kolejne prace dotyczące problematyki klasyfikacji. Metoda ta, najczęściej nazywana diagramem Czekanowskiego, wykorzystuje dość prosty pomysł: w macierzy miar odległości (a później także podobieństwa) poszczególne wartości liczbowe zastępowane są odpowiednio dobranymi symbolami graficznymi. Dzięki temu po odpowiednim uporządkowaniu diagramu ujawniają się powiązania pomiędzy obiektami w analizowanym zbiorze i jego podział na grupy - jeśli takie istnieją. Jak stwierdził sam autor, "analizując pewną grupę introspektywnie, półświadomie, wychodzimy z założenia, że należy połączyć w podgrupy osobniki wykazujące między sobą różnice nieznaczne przy dużych odchyleniach od osobników należących do innych podgrup". (fragment tekstu)

EN

Czekanowski's diagram is the oldest known method of cluster analysis. It was published in 1909 by Polish anthropologist Jan Czekanowski (1882-1965). The method is very simple: the values in matrix of distances or similarities are substituted by graphical symbols. After reordering, the diagram reveals clusters of objects. Although almost a hundred years old, the method is still in use, mainly in archaeology, economical sciences, or even in musicology. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Taksonomia; Metody taksonomiczne; Zastosowanie taksonomii

EN

Taxonomy; Taxonomic methods; Application of taxonomy

• Czasopismo: Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Taksonomia
• Rocznik: 2004
• Tom: 11
• Numer: nr 1022 Klasyfikacja i analiza danych - teoria i zastosowania
• Strony: 374--383

Twórcy

autor

Piotr Jaskulski

• Uniwersytet Warszawski

autor

Arkadiusz Sołtysiak

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• Bertin J., Graphics and Graphic Information Processing, Walter de Gruyter & Co., Berlin 1981 (oryginalnie La graphique et le traitemente graphique de l'information, 1967).
• Buko A., Ceramology and Medieval pottery research in Poland, "Archeologia Polona" 1992, vol. 30, s. 5-23.
• Chudy K., Wierzbińska M., Analiza taksonomiczna gmin województwa podkarpackiego ze względu na poziom życia ludności, "Prace Naukowe AE we Wrocławiu", nr 988, AE, Wrocław 2003, s. 415-424.
• Czekanowski J., Zur Differentialdiagnose der Neandertalgruppe, Korespon- dentblatt der Deutschen Gesellschaft für Anthropologie, "Ethnologie und Urgeschichte" 1909, vol. XL, nr 6/7, s. 44-47.
• Czekanowski J., Verwandtschaftsbeziehungen der Zentralafrikanischen Pygmäen, Korespondentblatt der Deutschen Gesellschaft für Anthropologie, "Ethnologie und Urgeschichte" 1910, vol. XLI, nr 9/12.
• Czekanowski J., Objektive Kriterien in der Ethnologie, Korespondentblatt der Deutschen Gesellschaft für Anthropologie, "Ethnologie und Urgeschichte" 1911, vol. XLffl, s. 71-75.
• Czekanowski J., Zarys metod statystycznych w zastosowaniach do antropologii, "Prace Towarzystwa Naukowego Warszawskiego", nr 5, Warszawa 1913.
• Czekanowski J., Metoda podobieństwa w zastosowaniu do badań psychometrycznych, "Badania Psychologiczne" 1926, t. 3, s. 1-40.
• Czekanowski J., Dyskusja generalna [wypowiedź podczas Konferencji Antropologicznej w sprawie metod taksonomicznych we Wrocławiu 27 XII-29 XII 1951 r.], "Przegląd Antropologiczny" 1953, t. XIX, s. 223.
• Dymaczewska U., Ceramika wczesnośredniowieczna z Santoka, pow. Gorzów Wlkp., "Slavia Antiqua" 1970, t. 16, s. 145-243.
• Floodgate G.D., Hayes P.R., The Adansonian Taxonomy of Some Yellow Pigmented Marine Bacteria, ,J. Gen. Microbiol." 1963, 30, s. 237-244.
• Friendly M., Denis D.J., Milestones in the History of Thematic Cartography, Statistical Graphics, and Data Visualization, http://www.math.yorku.ca/SCS/Gallery/milestone/index.html, 2003.
• Grabiński Т., Szymanowicz K., Woźniak M., Zeliaś A., O pewnej metodzie grupowania zmiennych, "Przegląd Statystyczny" 1976, z. 4, s. 441-451.
• Henzel T., Zagadnienia metodologiczne w określaniu rasowym, "Przegląd Antropologiczny" 1938, t. XII, z. 4.
• Henzel T., Metoda różnic i metoda kwadratów różnic, "Przegląd Antropologiczny" 1953, t. XIX, s. 22-42.
• Ihaka R., Gentleman R.: A Language for Data Analysis and Graphics, "Journal of Computational and Graphical Statistics" 1996, vol. 5, nr 3, s. 299-314.
• Jaskulski P., Profesor Jan Czekanowski (1882-1965) antropolog i statystyk, twórca metody diagnozy różnicowej, "Kwartalnik Statystyczny" 2000, nr 5, s. 36-37.
• Kostrubiec B., Taksonomia numeryczna w badaniach geograficznych, Wyd. UWroc., Wrocław 1982.
• Kutyna I., Sobisz Z., Ekologiczne podobieństwo zbiorowisk segetalnych północnej części pojezierza krajeńskiego, "Folia Univ. Agric. Stetin., Agricultura" 2002, 226(90), s. 157-162.
• Skorkowski E., Badania nad systematyką konia, P.A.U., Kraków 1938.
• Skrzywan W., Metoda grupowania na podstawie tablic prof Czekanowskiego, "Przegląd Antropologiczny" 1952, t. XVIII, s. 583-599.
• Sneath P.A.H., Sokal R.R., Numerical Taxonomy. The Principles and Practice of Numerical Classification, San Francisco 1973.
• Sołtysiak A., MaCzek 1.00. Język programowania diagramu Czekanowskiego, "Biuletyn Antropologiczny" 1997a, t. l, s.11-20.
• Sołtysiak A., UMCzek 1.00. Ewolucyjny algorytm porządkowania diagramu Czekanowskiego, "Biuletyn Antropologiczny" 1997b, t. l, s. 21-24.
• Sołtysiak A., Jaskulski P., Czekanowski's Diagram. A Method of Multidimensional Clustering, [w:] New Techniques for Old Times. CAA 98. Computer Applications and Quantitative Methods in Archaeology. Proceedings of the 26th Conference, Barcelona, March 1998, ed. J.A. Barceló, I. Briz, A. Vila, "BAR International Series" 757, Oxford 1999, s. 175-184.
• Stęślicka W., Próba nowego graficznego przedstawienia diagramu J. Czekanowskiego, "Przegląd Antropologiczny" 1953, t. XIX, s. 405-408.
• Szczotka F.A., On a Method of Ordering and Clustering of Object, "Zastosowania Matematyki" 1972, t. 13, s. 23-34.
• Wanke A., Sześćdziesiąt lat pracy naukowej Jana Czekanowskiego, "Materiały i Prace Antropologiczne" 1964, nr 70, s. 7-18.
• Wodzicki K., Studia nad prehistorycznymi psami Polski, "Wiadomości Archeologiczne" 1935, t. XIII.