Kategoria wolności w myśli starożytnej i średniowieczu

• Autorzy: Helena Przybyła
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Wieloznaczność pojęcia wolność doprowadziła do fundamentalnych sporów i wyłonienia często niedających się pogodzić stanowisk, głoszących, że wolność przysługuje człowiekowi z natury (Thomas Hobbes), jest tworem ewolucji kulturowej, prawnej i instytucjonalnej (Charles Louis Montesquieu), ma charakter negatywny i jest brakiem ograniczeń (Thomas Hobbes, libertarianizm), wolność ma cechę pozytywną jako możliwość realizacji rozumnych celów (Georg Wilhelm Friedrich Hegel), wolność przysługuje przede wszystkim jednostce i wyraża się w jej swobodach (Benjamin Constant), wolność powinna przysługiwać zbiorowości i być miernikiem suwerenności (Jean-Jacques Rousseau, Karol Marks). Spory toczyły się również wokół zagadnienia, jaki rodzaj ustroju politycznego najlepiej chronił wolność. Już w starożytności zwracano uwagę, że system, który zrodził się pod hasłem wolność - demokracja - stwarza własne formy zniewolenia (Platon). Arystoteles za najlepszy pod tym względem uznawał ustrój mieszany. Tradycja filozoficzna pozostawiła uzasadnienia wolności ludzkiej w obszarze spraw międzyludzkich, w dziedzinie polityki oraz w obrębie pewnej sfery wewnętrznej, zwanej wolą. Od presokratyków, Platona i Arystotelesa, z wyjątkiem stoików nie spotykamy rozważań na temat wolności wewnętrznej, natomiast jako fakt życia codziennego i politycznego. Dopiero św. Augustyn odkrył wolność wewnętrzną, przez którą rozumiał pewną duchową przestrzeń, w której ludzie mogą znaleźć schronienie przed zewnętrznym przymusem i gdzie mogą czuć się wolni. Doświadczenie wolności wewnętrznej zakładało wycofanie się ze świata do jakiejś wewnętrznej sfery, do której nikt obcy nie miał dostępu. Tej wewnętrznej przestrzeni nie należy mylić z sercem ani z umysłem, które istnieją i funkcjonują tylko w powiązaniu ze światem. (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Koncepcje wolności; Historia filozofii; Historia myśli ekonomicznej; Libertarianizm

EN

Concepts of freedom; History of philosophy; History of economic thought; Libertarianism

• Czasopismo: Prace Naukowe / Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
• Rocznik: 2016
• Tom: Kategoria wolności w ujęciu wybranych kierunków myśli ekonomicznej
• Strony: 13--42

Twórcy

autor

Helena Przybyła

• Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

Bibliografia

• Arendt H. (2005), Polityka jako obietnica, Prószyński i S-ka, Warszawa.
• Arystoteles (1982), Etyka nikomachejska, PWN, Warszawa.
• Augustyn A. ( 1997), Wyznania, przekł. Z. Kubiak, Znak, Kraków.
• Augustyn A. (1953), Dialogi filozoficzne, t. III. O Nauczycielu. O wolnej woli, Instytut Wydawniczy "Pax", Warszawa.
• Augustyn A. (1998), Państwo Boże, Wydawnictwo Antyk, Kęty.
• Borgosz J. (1962), Tomasz z Akwinu, Wiedza Powszechna, Warszawa.
• Epiktet (1961), Diatryby. Encheiridion. Z dodaniem Fragmentów oraz Genomologium Epikietowego, PWN, Warszawa.
• Gałkowski J.W. (1973), Wolność moralna w ujęciu Sokratesa i Arystotelesa, "Roczniki Filozoficzne", T. XXI, z. 2.
• Kołakowski L. (2004), O co nas pytają wielcy filozofowie, Seria 1, Znak, Kraków.
• Gilson E. (1958), Duch filozofii średniowiecznej, Instytut Wydawniczy "Pax", Warszawa.
• Gray J. ( 1994), Liberalizm, Znak - Fundacja im. Stefana Batorego, Kraków.
• Kasia A. (1960), Św. Augustyn, Seria Myśli i Ludzie, Wiedza Powszechna, Warszawa.
• Kleczka K. (2009), Bóg, człowiek i wolność. Refleksja nad źródłami średniowiecznego woluntaryzmu [w:] M. Karasa (red.), Homo viator. Teksty i studia nad antropologią filozoficzną w średniowieczu, Księgarnia Akademicka, Kraków.
• Krokiewicz A. (2000), Sokrates. Etyka Demokryta i hedonizm Arystypa, Dzieła, t. III, Aletheia, Warszawa.
• Ksenofont (1967), Pisma sokratyczne, Biblioteka Klasyków Filozofii, PWN, Warszawa.
• Laertios D. (1984), Żywoty i poglądy słynnych filozofów, PWN, Warszawa.
• Legowicz J. (1973), Historia filozofii starożytnej Grecji i Rzymu, PWN, Warszawa.
• Maryniarczyk A. (1997), Wolność a prawda, "Człowiek w Kulturze", T. 9.
• Mondin B. (1997), Wolność jako istotny i pierwotny czynnik konstytutywny osoby ludzkiej, "Człowiek w Kulturze", T. 9.
• Penczek M. (2012), Wola i intelekt w filozofii Tomasza z Akwinu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Plantinga A.C. (1995), Bóg, wolność i zło, Znak, Kraków.
• Platon (1997), Państwo. Prawa (VII ksiąg), Antyk, Kęty.
• Platon (2005), Dialogi, T. I, Antyk, Kęty.
• Płużański T. (1977), Człowiek między ziemią a niebem, Wiedza Powszechna, Warszawa.
• Pogonowska B. (2004), Elementy etyki gospodarki rynkowej, PWE, Warszawa.
• Reale G. (2000), Historia filozofii starożytnej I. Od początków do Sokratesa, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
• Rosnerowa H. (1993), Dylematy pojęcia wolności. Próba wprowadzenia analitycznego, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa.
• Sieroń J. (2003), Status jednostki i państwa w greckiej polis w świetle filozofii Sokratesa, Platona i Arystotelesa, Prace Naukowe, nr 2130, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Spychalski G. (2000), Myśl społeczno-ekonomiczna starożytności i średniowiecza, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Stankiewicz W. (1998), Historia myśli ekonomicznej, PWE, Warszawa.
• Tatarkiewicz W. (1968), Historia filozofii, T. I. Filozofia starożytna i średniowieczna, PWN, Warszawa.