The Underground System of Justice in the Home Army's Rzeszów Sub-Region

• Autorzy: Józef Forystek

Warianty tytułu

Podziemny wymiar sprawiedliwości w podokręgu AK Rzeszów

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The Home Army's Rzeszów Sub-Region comprising the area confined within three rivers: San, Vistula and Wisłoka, and the Slovakian border in the south was spun off from the Home Army's Kraków Region in April 1943. The four Eastern Inspectorates were incorporated into the newly created Sub-Region, namely: Rzeszów, Przemyśl, Jasło and Mielec, and in each of them were created on the basis of pre-war communes. On the basis of the statutes approved by the Commander-in-Chief, the Military Special Courts (WSS) were started to be established in 1941 within the military division, and the Civil Special Courts (CSS) within the civil division were created a year later. The first sentences concerning the Rzeszów area were passed in that court as early as in 1941. Actions involving the execution of death penalties continue to raise a host of emotions and controversies. special squads (the so-called hit squads) were appointed as execution bodies of WSS by relevant commands of ZWZ/AK to be used to carry out execution sentences. As regards execution sentences, CSS hit squads were established by the Government Delegation for Poland (Delegatura Rządu na Kraj). It is worth noting that in the period from January 1941 to June 1944, the Home Army soldiers carried out executions of the total of 5,733 officers of the German Police, Military Police, and the SS. Such campaigns against the occupiers did not require court sentences. Based on the estimated calculations made by historians, it seems that special courts in Kraków and Rzeszów pronounced about one hundred death sentences. (original abstract)

Podokręg AK Rzeszów, krypt. "Ogniwo", "Woda", obejmujący obszar zamknięty trzema rzekami - Sanem, Wisłą i Wisłoką, a od południa granicą słowacką został wyodrębniony z Okręgu AK Kraków dopiero w kwietniu 1943 r. Podokręg rzeszowski obejmował 4 Inspektoraty, a to: Rzeszów, Przemyśl, Jasło i Mielec, a w każdym z tych inspektoratów utworzono na bazach przedwojennych gmin po kilka Obwodów. W oparciu o zatwierdzone przez Naczelnego Wodza Statuty, powstały Wojskowe Sądy Specjalne (WSS) w ramach pionu wojskowego, a rok później w pionie cywilnym tzw. Cywilne Sądy Specjalne (CSS). Pierwsze wyroki dotyczące Rzeszowszczyzny zapadły już w 1941 r. Wiele emocji i kontrowersji budzą akcje wykonywania wyroków śmierci. Jako organy wykonawcze WSS-ów powoływane były oddziały specjalne (tzw. bojówki) przeznaczone do ich wykonywania, a odnośnie wyroków CSS bojówki tworzone były przez Delegaturę Rządu na Kraj. Warto zwrócić uwagę, że w okresie od stycznia 1941 do czerwca 1944 żołnierze AK dokonali likwidacji łącznie 5733 funkcjonariuszy niemieckiej policji, żandarmerii i SS. Akcje takie jako wymierzone w okupanta nie wymagały wyroków sądowych. Z szacunkowych wyliczeń historyków wynika, że sądy specjalne w Krakowie i Rzeszowie wydały około 100 wyroków śmierci. (abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

EN

History; Judiciary

PL

Historia; Wymiar sprawiedliwości

• Czasopismo: Humanities and Social Sciences
• Rocznik: 2016
• Tom: 21 (XXI)
• Numer: nr 23 (4)
• Strony: 123--141

Twórcy

autor

Józef Forystek

• Uniwersytet Rzeszowski, doktorant

Bibliografia

• [1] Borowiec J., Aparat bezpieczeństwa a wojskowy wymiar sprawiedliwości. Rzeszowszczyzna 1944-1954 (Security Police and the Military System of Justice in the Region of Rzeszów 1944-1954), Warszawa 2004.
• [2] Dąmbski S., Egzekutor (Executioner), Warszawa 2010.
• [3] Forystek J., Koryl Józef, "Piła" [in:] Małopolski Słownik Biograficzny Uczestników Działań Niepodległościowych (MSBUDN), (Małopolska Biographic Dictionary of Independence Movement Participants), vol. 17, Kraków 2015.
• [4] Forystek J., Adwokaci w podziemnym wymiarze sprawiedliwości Podokręgu AK Rzeszów (Attorneys -at-law in the underground system of Justice in the Home Army's Rzeszow Sub-Region), "Palestra" 2016, issue No. 13.
• [5] Gondek l., W imieniu Rzeczypospospolitej. Wymiar sprawiedliwości w Polsce w czasie II wojny światowej (In the Name of the Republic of Poland. System of Justice in Poland during World War II), Warsaw 2011.
• [6] Maruszak M., Działalność żołnierzy AK z plutonu dywersyjnego "Zagłoby" (1944-1952) w dokumentach UB (Operations of Home Army Soldiers from the "Zagłoba" Subversion Platoon (1944-1952) in the UB Communist Secret Police Documents), Zeszyty Historyczne WiN-u, (ZH WiN) (Freedom and Independence Historical Studies) 2005, issue no. 23.
• [7] Maruszak M., Oddział Franciszka Rejmana "Bicza" i Leona Słowika "Uzdy". Geneza, struktury i działalność (1944-1947) (Squad of Franciszek Rejman "Bicz" (Whip) and Leon Słowik "Uzda" (Headcollar). Origins, Structures and Operations (1994-1947), ZH WiN 2010, (Freedom and Independence Historical Studies) issue nos. 32-33.
• [8] Ostasz G., Martynuska Władysław, [in:] Małopolski Słownik Biograficzny Uczestników Działań Niepodległościowych 1939-1956 (MSBUDN) (Małopolska Biographic Dictionary of Independence Movement Participants), vol. 4, Kraków 1999.
• [9] Ostasz G., Okręg Rzeszowski Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" (The Rzeszów District of the Freedom and Independence Association), Rzeszów 2006.
• [10] Ostasz G., Podziemna Armia. Podokręg AK Rzeszów (Underground Army. The Home Army's Rzeszów Sub-Region), Rzeszów 2010.
• [11] Ostasz G., Zagórski A., Akcja "Burza" w Inspektoracie AK Rzeszów (Operation Tempest in the Home Army's Rzeszów Inspectorate), Kraków 2003.
• [12] Ostaszewski P., Podziemna Temida (Underground Scales of Justice). "Gazeta Policyjna" 2004 (Police Newspaper), issue no. 10.
• [13] Seweryn T., Polskie sądownictwo podziemne (Polish Underground Courts), "Przegląd Lekarski" 1966, issue no. 1.
• [14] Sieroszewski W., Przyczynek do historii Wojskowych Sądów Specjalnych (A Contribution to the History of Military Special Courts), Warsaw 1974, msp, Archiwum Wojskowego Instytutu Historycznego (Archives of the Institute of Military History), III/50/66.
• [15] Sieroszewski W.,Organizacja wymiaru sprawiedliwości w Powstaniu Warszawskim i udział w niej adwokatów (Organisation of the System of Justice in the Warsaw Uprising and Involvement of Attorneys-at-Law), "Palestra" 1977, issue no. 7.
• [16] Szopa P., W imieniu Rzeczypospolitej. Wymiar sprawiedliwości Polskiego Państwa Podziemnego na terenie Podokręgu AK Rzeszów (On behalf of the Republic of Poland. System of Justice of the Polish Underground State in the Territory of the Home Army's Rzeszów Sub-Region), Rzeszów 2014.
• [17] W imieniu Polski Walczącej (In the Name of Fighting Poland), interview with Dr Bartłomiej Szyprowski, "Do rzeczy - Historia" 2014, issue no. 7.
• [18] Wójcik Z.K., Kuś Andrzej, [in:] Małopolski Słownik Biograficzny Uczestników Działań Niepodległościowych 1939-1956 (MSBUDN) (Małopolska Biographic Dictionary of Independence Movement Participants 1939-1956 (MSBUDN)), Kraków 1997, vol. 2.

Identyfikatory

DOI

10.7862/rz.2016.hss.64