Język migowy źródłem pamięci społecznej Głuchych

• Autorzy: Sylwia Łozińska , Paweł Rutkowski
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

CEL NAUKOWY: Celem niniejszego artykułu jest ukazanie kluczowej roli języka migowego w zachowaniu pamięci społecznej niesłyszących. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Aby zrealizować zarysowany cel naukowy, dokonano przeglądu współczesnej literatury przedmiotu oraz kwerendy historycznych źródeł literaturowych. PROCES WYWODU: Punktem wyjścia dla wywodu jest prezentacja kulturowej definicji głuchoty pozostającej w opozycji do podejścia medycznego, w którym niesłyszący są postrzegani wyłącznie jako niepełnosprawni i wymagający rewalidacji. Głuchota pojmowana kulturowo jest elementem wyróżniającym i decydującym o przynależności do mniejszości językowej - czynnikiem integrującym dla członków grupy jest jednak nie dysfunkcja słuchu, a sposób codziennej komunikacji - język migowy. W kolejnym etapie wywodu prezentowane są zagadnienia związane z kulturotwórczą i wychowawczą rolą języka wizualno-przestrzennego. Przywołanie długoletniej historii rugowania języka migowego z edukacji niesłyszących i zastępowania go nauką artykulacji fonicznej oraz czytania z ust jest wstępem do ukazania fundamentalnej roli migania w kształtowaniu społeczności niesłyszących. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Język migowy zostaje zdefiniowany jako nośnik kultury i jej wyraz - kodujący pojęcia i definicje kluczowe dla społeczności Głuchych, takie jak audyzm, oralizm, paternalizm czy dwujęzyczność. Zarysowana zostaje także konieczność wspierania go w owej kulturotwórczej i społecznej roli poprzez promocję i dokumentację, taką jak tworzenie korpusów, czyli dużych zbiorów danych wideo będących nagraniami wypowiedzi użytkowników języka migowego. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Artykuł podkreśla konieczność wspierania języka migowego jako źródła kultury i pamięci społecznej Głuchych. Jedną z proponowanych metod promocji języka jest jego dokumentacja w postaci korpusu nagrań wideo, czyli zbioru danych o różnorodnych zastosowaniach i narzędzia wpływającego na zwiększenie prestiżu języka migowego.(abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

PL

Osoby niepełnosprawne; Kursy językowe; Promocja; Język migowy

EN

Disabled people; Language courses; Promotion; Sign language

• Czasopismo: Horyzonty Wychowania
• Rocznik: 2017
• Tom: 16
• Numer: nr 38 Synergia rodziny i szkoły
• Strony: 91--108

Twórcy

autor

Sylwia Łozińska

• Uniwersytet Warszawski

autor

Paweł Rutkowski

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• Adamiec, T. (2003). Głuchoniemi i świadectwo ich życia od starożytności do końca XVIII wieku - przegląd problematyki. W: M. Świdziński i T. Gałkowski (red.), Studia nad kompetencją językową i komunikacją niesłyszących. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Polski Komitet Audiofonologii, Instytut Głuchoniemych im. ks. Jakuba Falkowskiego, 237 263.
• Austin, P.K. i Sallabank, J. (red.). (2011). The Cambridge Handbook of Endangered Languages. Cambridge: Cambridge University Press.
• Bouvet, D. (1996). Mowa dziecka. Wychowanie dwujęzykowe dziecka niesłyszącego. Warszawa: WSiP.
• Chudy, W. (2006). Wartości i świat ludzi niepełnosprawnych (Przyczynek do aksjologii osób niesłyszących). W: K. Krakowiak i A. Dziurda Multan (red.), "Nie głos, ale słowo... ". Przekraczanie barier w wychowaniu osób z uszkodzeniem słuchu. Lublin: Wydawnictwo KUL, 29 41.
• Crystal, D. (2000). Language death. Cambridge: Cambridge University Press.
• Bauman, H.-D. (2004). Audism: Exploring the Metaphysics of Oppression. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 9(2), 239 246.
• Dobrowolski, K. (1967). Studia z pogranicza historii i socjologii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Dressler, W. i Wodak Leodoter, R. (1977). Language death. International Journal of the Sociology of Language, 12.
• Dunaj, M. (2014). Osoby głuche na rynku pracy. W: M. Świdziński (red.), Sytuacja osób głuchych w Polsce. Raport zespołu ds. g/Głuchych przy Rzeczniku Praw Obywatelskich. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, 89 103.
• Dziemidowicz, Cz. (1996). Dziecko głuche i język ojczysty. Bydgoszcz: Tanan.
• Eriksson, P. (1998). The history of deaf people: A source book. Örebro: Daufr.
• Filipowicz, J. (2002). Pojęcie pamięci społecznej w nauce polskiej. Kultura i Historia, 2, 23 29.
• Goldin Meadow, S. (2012). Homesign: gesture to language W: R. Pfau, M. Steinbach i B. Woll (red.), Sign language: An international handbook. Berlin: De Gruyter Mouton, 601 625.
• Grenoble, L. (2009). Języki zagrożone. W: P.K. Austin (red.), Tysiąc języków. Żywe, zagrożone i wymarłe. Olszanica: Wydawnictwo Bosz, 214 235.
• Grosjean, F. (2008). Studying Bilinguals. Oxford: Oxford University Press.
• Grosjean, F. (2015). Bicultural bilinguals. International Journal of Bilingualism, 19(5), 572 586. DOI: 10.1177/1367006914526297.
• Grushkin, D. (2003). The Dilemma of Hard of Hearing within the U.S. Deaf Community. W: L. Monaghan, C. Schmaling, K. Nakamura i G.H. Turner (red.), Many Ways to Be Deaf, International Variation in Deaf Community. Washington: Gallaudet University Press, 114 140.
• Grzegorzewska, M. (1989). Wybór pism. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.
• Hindley, P. (2000). Child and adolescent psychiatry. W: P. Hindley i N. Kitson (red.), Mental health and deafness. London: Whurr Publishers Ltd., 42 75.
• Hollak, J. i Jagodziński, T. (1879). Słownik mimiczny dla głuchoniemych i osób z nimi styczność mających. Warszawa: Instytut Głuchoniemych i Ociemniałych.
• Januszewicz, M., Jura, M. i Kowal, J. (2014). Każdy ma prawo do nauki. Prawo głuchych do dostępu do języka i edukacji. W: M. Sak (red.), Edukacja głuchych. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, 8 16.
• Johnston, T. (2004). W(h)ither the Deaf Community? Population, Genetics, and the Future of Australian Sign Language. American Annals of the Deaf, 148(5), 358 375. DOI:10.1353/aad.2004.0004.
• Kaiser Grodecka, I. (1987). Wybrane zagadnienia z surdopsychologii. W: A. Wyszyńska (red.), Psychologia defektologiczna. Warszawa: PWN, 51 84.
• Kannapell, B. (1993). Language Choice Reflects Identity Choice: A Sociolinguistic Study of Deaf College Students. Burtonsville, MD: Linstock Press.
• Kwiatkowski, P. (2008). Pamięć zbiorowa społeczeństwa polskiego w okresie transformacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Lane, H. (1989). When the Mind Hears: A History of the Deaf. New York: Vintage Books.
• Lane, H. (1996). Maska dobroczynności. Deprecjacja społeczności głuchych. Warszawa: WSiP.
• Lane, H., Pillard, R. i Hedberg, U. (2011). The People of the Eye. Deaf Ethnicity and Ancestry. Oxford, New York: Oxford University Press.
• Litak, E. (2014). Pamięć a tożsamość. Rzymskokatolickie, greckokatolickie i prawosławne wspólnoty w południowo wschodniej Polsce. Kraków: Nomos.
• Łacheta, J., Czajkowska Kisil, M., Linde Usiekniewicz, J. i Rutkowski, P. (red.). (2016). Korpusowy słownik polskiego języka migowego. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Pozyskano z: http://www.slownikpjm.uw.edu.pl (dostęp: 12.06.2017).
• Łozińska, S. (2017). Ikoniczny wymiar etymologii XIX-wiecznego PJM na przykładzie znaków odnoszących się do zwierząt. W: P. Rutkowski (red.), Ikoniczność w gramatyce i leksyce polskiego języka migowego (PJM). Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
• Łozińska, S. i Rutkowski, P. (2017). Nazwy kolorów w PJM, czyli o ikoniczności nieimitacyjnej. W: P. Rutkowski (red.), Ikoniczność w gramatyce i leksyce polskiego języka migowego (PJM). Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
• Marschark, M. (2007). Raising and Educating a Deaf Child: A Comprehensive Guide to the Choices, Controversies, and Decisions Faced by Parents and Educators. New York: Oxford University Press.
• Marschark, M., Lang, H. i Albertini, J. (2002). Educating Deaf Students. From Research to Practise. Oxford: Oxford University Press.
• Mazurczak, A. (2014). Wstęp. W: M. Sak (red.), Edukacja głuchych. Raport Rzecznika Praw Obywatelskich. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, 5 7.
• McBurney, S. (2012). History of sign languages and sign language linguistics. W: R. Pfau, M. Steinbach i B. Woll (red.), Sign language: An international handbook. Berlin: De Gruyter Mouton, 909 948.
• Mitchel, R.E. i Karchmer, M.A. (2004). Chasing the mythical ten percent: Parental hearing status of deaf and hard of hearing students in the United States. Sign Language Studies, 4(2), 138 163. DOI:10.1353/sls.2004.0005.
• Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011. Raport z wyników (2012). Warszawa: GUS.
• National Association of the Deaf. (2002). Legal Rights. The Guide for Deaf and Hard of Hearing People.Washington: Gallaudet University Press.
• Ostrowski, W. (1877). O słuchu i mowie, o głuchoniemych i ich kształceniu (odczyt publiczny Prezesa Towarzystwa Lekarskiego Płockiego z dn. 28 kwietnia 1877 r.). Pamiętnik Warszawskiego Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych z roku szkolnego 1876/7, 17 48.
• Padden, C. (2007). History and genetics: Stories of Deaf people. Paper presented at the 6th Deaf History International Conference, Berlin, July 2006. Pozyskano z: http://pages.ucsd.edu/~cpadden/files/hist&gen.pdf (dostęp: 12.06.2017).
• Padden, C. i Humphries, T. (1988). Deaf in America: Voices from a Culture. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Papłoński, J. (1873). Historyja Warszawskiego Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych. Pamiętnik Warszawskiego Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych z roku szkolnego 1871/72, 1 39.
• Plaza Pust, C. (2012). Deaf education and bilingualism. W: R. Pfau, M. Steinbach i B. Woll (red.), Sign language: An international handbook. Berlin: De Gruyter Mouton, 949 979.
• Preston, P.M. (1994). Mother father Deaf: Living between sound and silence. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Ruta, K. i Wrześniewska Pietrzak, M. (2014). "Słownik mimiczny dla głuchoniemych i osób z nimi styczność mających" - próba analizy leksykograficznej. Język Polski, XCIV, 15 28.
• Ruta, K. i Wrześniewska Pietrzak, M. (2015). Nazwy własne w "Słowniku mimicznym dla głuchoniemych i osób z nimi styczność mających". Onomastica, LIX, 93 106.
• Rutkowski, P., Łozińska, S., Filipczak, J., Łacheta, J. i Mostowski, P. (2013). Jak powstaje korpus polskiego języka migowego (PJM)? Polonica, 33, 297 308.
• Rutkowski, P., Łozińska, S., Filipczak, J., Łacheta, J. i Mostowski, P. (2014). Korpus polskiego języka migowego (PJM): założenia - procedury - metodologia. W: M. Sak (red.), Deaf Studies w Polsce. T. I. Łódź: Polski Związek Głuchych, 219 226.
• Rutkowski, P. i Łozińska, S. (red.). (2014). Lingwistyka przestrzeni i ruchu. Komunikacja migowa a metody korpusowe. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
• Ryan, D.F. i Schuchman, J.S. (2002). Deaf people in Hitler's Europe. Washington: Gallaudet University Press.
• Sak, M. (2011). W poszukiwaniu optymalnego modelu edukacji osób głuchych i słabosłyszących w Polsce. W: E. Twardowska i M. Kowalska (red.), Edukacja Niesłyszących. Publikacja konferencyjna. Łódź: Polski Związek Głuchych, 71 75.
• Schein, J.D. i Delk, M.T. (1974). The deaf population of the United States. Silver Spring: National Association of the Deaf.
• Singleton, J.L. i Tittle, M.D. (2000). Deaf parents and their hearing children. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 5(3), 221 236. DOI: 10.1093/deafed/5.3.221.
• Szacka, B. (2006). Czas przeszły - pamięć - mit. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Szczygielski, J. (1884). Ksiądz Jakób Falkowski. Założyciel i pierwszy Rektor Warszawskiego IGiO. Pamiętnik Warszawskiego Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych z roku szkolnego 1883/84, 48 98.
• Świderski, T. (2010). Głusi działacze przedwojennego środowiska Głuchych w Warszawie z lat 1883 1946: apel o zachowanie i poszanowanie dziedzictwa historii Głuchych. Warszawa: Polski Związek Głuchych.
• Świderski, T. i Kieruzalska, J. (2014). Igor i wehikuł czasu. Pozyskano z: http://kulturabezbarier.org/container/Publikacja/komiks/komiks.pdf (dostęp: 06.2017).
• Vermeulen, A., De Raeve, L., Langereis, M. i Snik, A. (2012). Changing realities in the classroom for hearing impaired children with cochlear implant. Deafness & Education International, 14, 36 47. DOI: 10.1179/1557069X12Y.0000000004.
• Wiefferink, C.H., Rieffe, C., Katelaar, L. i De Raeve, L. (2013). Emotion understanding in deaf children with a cochlear implant. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 18, 175 186. DOI: 10.1093/deafed/ens042.
• Wójcik, M. (2008). Wybrane aspekty społecznego funkcjonowania młodzieży niesłyszącej i słabosłyszącej. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Zeshan, U. i de Vos, C. (2012). Sign Languages in Village Communities: Anthropological and Linguistic Insights. Berlin: Mouton De Gruyter.

Identyfikatory

DOI

10.17399/HW.2017.163806