Problemy delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych w Polsce

• Autorzy: Przemysław Śleszyński

Warianty tytułu

Delimitation problems o f functional urban areas in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W pierwszej części artykułu przedstawiono zarys uwarunkowań dotyczących oddziaływania miast na otoczenie, związanych z tym problemów delimitacyjnych oraz przykładów zastosowań badawczych dla miast Polski w ostatnich pięćdziesięciu latach. W drugiej części zaprezentowano wyniki delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych 18 stolic województw, wykonanej przez autora dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego w 2012 r. w ramach prac nad wdrożeniem zapisów nowej "Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030". (abstrakt oryginalny)

EN

In the first part of the article presented outlines the conditions o f the cities impact on the surroundings, including issues related to the delimitation o f research and examples o f applications for Polish cities in the last fifty years. The second part p resents the results of the delimitation of functional urban areas performed for the 18 capitals of voivodeships, made by the author for the Ministry o f Regional Development in 2012 in the framework o f the implementation o f the National Spatial Development Concept 2030. Detailed criteria were as follows: 1) The number of people commuting (wage labour) to the core FUA (Functional Urban Area) per 1,000 population o f working age over 50 (2006); 2) The number o f registered immigration (check-ins) from the core FUA per 1000 population above 3 (2009); 3) The share o f employed in non-agricultural occupations as a proportion of the voivodship average above 75% (2002); 4) The number of businesses entities per 1,000 population as a proportion of the provincial average above 75% (2011); 5) Participation o f economic operators of higher order (sections J-R of NACE) relative to the core FUA above 50% (2011); 6) The population density (without forests and water) compared to the voivodship average of over 50% (2011); 7) The number of completed dwellings per 1000 inhabitants in 2002-2011 compared to the voivodship average of over 75%. The inclusion of the MOF was when fulfilled at least 6 of the 7 criteria. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Urbanistyka; Miasto; Gospodarka przestrzenna; Strefy podmiejskie

EN

Urban studies; City; Spatial economy; Suburban areas

• Czasopismo: Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna / Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Rocznik: 2015
• Numer: nr 29
• Strony: 37--53

Twórcy

autor

Przemysław Śleszyński

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyńkiego PAN, Warszawa

Bibliografia

• Andrzejewska R., Stryjakiewicz T. 1986. Modele grawitacji i potencjału w procedurze delimitacji funkcjonalnego regionu miejskiego Poznania. [W:] T. Czyż (red.), Metody badania struktury regionalnej.Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
• Beim M. 2009. Modelowanie procesu suburbanizacji w aglomeracji poznańskiej. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Bitner A. 2010. Nowa metoda określania poziomu zurbanizowania obszaru na podstawie morfologii struktury podziału gruntu na działki. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 3.
• Bogdański M. 2014. Delimitacja obszaru aglomeracji olsztyńskiej. Ekonomia XXI Wieku, 1.
• Brojerski M., Szulce H. 1973. Próba wyznaczenia strefy żywicielskiej Poznania. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomicznej, 1.
• Budzynowska O., Węcławowicz G. 1984. Zmiany gęstości zaludnienia w mieście w ciągu doby na przykładzie Radomia. Przegląd Geograficzny, 56.
• Czarnecki W. 1953. Tereny żywicielskie strefy podmiejskiej. Miasto, 2.
• Czyż T., 2012. Conceptions o f an urban agglomeration and a m etropolitan area in Poland. Geographia Polonica, 84.
• Domański B., Noworól A. (red.) 2010. Badanie funkcji, potencjału oraz trendów rozwojowych miast w województwie małopolskim. Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Instytut Spraw Publicznych, Kraków.
• Drejerska N., Chrzanowska M., Pomianek I. (red.) 2014. Strefa podmiejska Warszawy. Wybrane zagadnienia. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
• Dziadek S. (red.) 1998. Zagospodarowanie transportowe zurbanizowanych obszarów przygranicznych polsko-czeskich. Prace Naukowe AE w Katowicach, Katowice.
• Dziewoński K. 1967. Teoria regionu ekonomicznego. Przegląd Geograficzny, 39.
• Dziewoński K. 1987. Strefa podmiejska - próba ujęcia teoretycznego. Przegląd Geograficzny, 59.
• Dziewoński K., Korcelli P. (red.) 1981. Studia nad migracjami i przemianami systemu osadniczego w Polsce. Prace Geograficzne, 140. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa-Wrocław.
• Dziewoński K., Kosiński L. 1964. Rozmieszczenie ludności w Polsce w XX w. Przegląd Geograficzny, 36.
• Eberhardt P. 2002. Studia nad problematyką delimitacji aglomeracji miejskich w Polsce. [W:] G. Węcławowicz (red.), Warszawa jako przedmiot badań w geografii społeczno-ekonomicznej. Prace Geograficzne, 184. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
• Gadomski W. 1968. Rolnicza strefa podmiejska Warszawy w świetle przeglądowego zdjęcia użytkowania ziemi. Dokumentacja Geograficzna, 4. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
• Gocał T., Rakowski W. 1991. Delimitacja regionów i subregionów migracyjnych w zakresie dojazdów do pracy. Monografie i Opracowania, 332. Instytut Statystyki i Demografii SGPiS, Warszawa.
• Gontarski Z. 1972. Delimitacja obszarów metropolitalnych w Polsce. Statystyka Terenowa, 8. GUS, Warszawa.
• Gruchociak H. 2012. Delimitacja lokalnych rynków pracy w Polsce. Przegląd Statystyczny, 2.
• Guzik R., Zborowski A., Kołoś A., Micek G., Gwosdz K., Trzepacz P., Chaberko T., Kretowicz P., Ciechowski M., Dej M., Grad N. 2010. Dostępność komunikacyjna oraz delimitacja obszarów funkcjonalnych. [W:] Domański B., Noworól A. (red.), Małopolskie miasta - funkcje, potencjał i trendy rozwojowe. Małopolskie Obserwatorium Polityki Rozwoju, Kraków.
• Herbst K., Wójcik P. 2013. Delimitacja dyfuzji rozwoju z miast metropolitalnych z wykorzystaniem korelacji przestrzennej. Studia Regionalne i Lokalne, 4.
• Hołowiecka B. 2004. Oddziaływanie społeczno-gospodarcze miasta. Wydawnictwo UMK, Toruń.
• Honka Z. 2014. Is a new administrative division reform necessary? A voice in the discussion on self-government reform. Środkowoeuropejskie Studia Polityczne, 3.
• Iwanicka-Lyra E. 1969. Delimitacja aglomeracji wielkomiejskich w Polsce. Prace Geograficzne, 76. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
• Jakóbczyk-Gryszkiewicz J. 1998. Przeobrażenia stref podmiejskich dużych miast: studium porównawcze strefy podmiejskiej Warszawy, Łodzi i Krakowa. Wydawnictwa UŁ, Łódź.
• Jakóbczyk-Gryszkiewicz J. (red.) 2011. Regiony miejskie w Polsce. Dwadzieścia lat transformacji. Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Kaczmarek T., Mikuła Ł. 2007. Ustroje terytorialno-administracyjne obszarów metropolitalnych w Europie. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Kajdanek K., 2011. Pomiędzy miastem a wsią. Suburbanizacja na przykładzie osiedli podmiejskich Wrocławia. Wydawnictwo NOMOS, Kraków.
• Kisiała W., Stępiński B. (red.) 2013. Rola obszarów metropolitalnych w polityce regionalnej i rozwoju regionalnym. Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu. Katedra Ekonomiki Przestrzennej i Środowiskowej, Poznań.
• Komornicki T 2013. Propozycje wskaźników powiązań. [W:] P. Śleszyński (red.), Wskaźniki zagospodarowania i ładu przestrzennego w gminach. Biuletyn KPZK PAN, 252.
• Korcelli P. 1981. Regiony miejskie w systemie osadniczym Polski. [W:] K. Dziewoński, P. Korcelli (red.), Studia nad migracjami i przemianami systemu osadniczego Polski. Prace Geograficzne, 140.
• Korcelli P., Degórski M., Drzazga D., Komornicki T., Markowski T., Szlachta J., Węcławowicz G., Zaleski J., Zaucha J. 2010. Ekspercki projekt Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju. Studia, 128. KPZK PAN, Warszawa.
• Korcelli P., Śleszyński P. 2008. Mapa nr 7. Delimitacja Funkcjonalnych Obszarów Miejskich (2006). [W:] P. Korcelli, M. Degórski, T Komornicki, T Markowski, J. Szlachta, G. Węcławowicz, J. Zaleski, J. Zaucha, D. Drzazga, Ekspercki projekt koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju do roku 2033. Zespół Ekspertów Naukowych do spraw Zagospodarowania Przestrzennego Kraju powołany przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 176 s. (maszynopis).
• Korcelli-Olejniczak E., 2012. Region metropolitalny - pojęcie, struktura przestrzenna, dynamika. Prace Geograficzne, 235. IGiPZ PAN, Warszawa.
• Kowalewski A., Mordasewicz J., Osiatyński J., Regulski J., Stępień J., Śleszyński P. 2014. Ekonomiczne straty i społeczne koszty niekontrolowanej urbanizacji w Polsce - wybrane fragmenty raportu.Samorząd Terytorialny, 25, 4(280).
• Kowalewski M., Rykiel Z. 2004. Rozwój pól miejskich Bydgoszczy i Torunia - główne koncepcje. [W:] I. Jażdżewska (red.), Funkcje metropolitalne i ich rola w organizacji przestrzeni. XV Konwersatorium Wiedzy o Mieście. Katedra Geografii Miast i Turyzmu, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Komisja Geografii Osadnictwa i Ludności PTG, Łódź.
• Kretowicz P. 2009. Przestrzenne oddziaływanie Zakopanego i Nowego Targu na tle powiązań społeczno-gospodarczych na Podhalu. Czasopismo Geograficzne, 80.
• Kruszka K. (red.) 2010. Dojazdy do pracy w Polsce. Ośrodek Statystyki Miast, Oddział GUS w Poznaniu, Poznań.
• Krzysztofik R., Runge J., Spórna T (i in.) 2011. Delimitacja regionu górnośląsko-zagłębiowskiej metropolii "Silezia". Sosnowiec (maszynopis).
• Kulikowski R. 2008. Rolnicza strefa podmiejska Warszawy. Rys historyczny i współczesne procesy przemian. [W:] A. Jezierska-Hole, L. Kozłowski (red.), Gospodarka przestrzenna w strefie kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce. Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń.
• Lier K. 1965. Region metropolitalny Warszawy - próba delimitacji. Biuletyn KPZK PAN, 35.
• Liszewski S. 1987. Strefa podmiejska jako przedmiot badań geograficznych. Próba syntezy. Przegląd Geograficzny, 59, 1-2.
• Liszewski S. 2005. Delimitacja obszaru metropolitalnego Łodzi. [W:] K. Bald, T. Markowski (red.), Obszar metropolitalny Łodzi - wyzwania i problemy. Biuletyn KPZK PAN, Warszawa.
• Maik W. 2010. Bydgosko-toruński obszar metropolitalny jako czynnik rozwoju i integracji województwa kujawsko-pomorskiego. [W:] S. Ciok, P. Migoń (red.), Przekształcenia struktur regionalnych. Aspekty społeczne, ekonomiczne i przyrodnicze. Uniwersytet Wrocławski, Wrocław.
• Małuszyńska E. 2000. Przemiany strefy podmiejskiej aglomeracji poznańskiej. Biuletyn KPZK PAN, 192.
• Mantey D. 2011. Żywiołowość lokalizacji osiedli mieszkaniowych na terenach wiejskich obszaru metropolitalnego Warszawy, Wydział Geografii i i Studiów Regionalnych UW, Warszawa.
• Markowski T. 2005. Procesy integracji i dezintegracji obszarów zurbanizowanych - wyzwania dla polityki metropolitalnej. [W:] P. Lorens (red.), Integracja i dezintegracja obszarów metropolitalnych. Biblioteka Urbanisty, 6.
• MRR 2012. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa (załącznik do Uchwały Nr 239 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011 r.).
• Parysek J.J. 2008. Aglomeracje miejskie w Polsce oraz problemy ich funkcjonowania i rozwoju. [W:] J.J. Parysek, A. Tolle (red.), Wybrane problemy rozwoju i rewitalizacji miast: aspekty poznawcze i praktyczne. Biuletyn Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Ser. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 5.
• Parysek J.J. 2009. Wewnątrzregionalna konkurencyjność i komplementarność obszarów. [W:] J.J. Parysek (red.), Wybrane problemy miast i aglomeracji miejskich na początku XXI w. Biuletyn Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Seria Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 6.
• Parysek J.J., Sobczak D. 1998. Zespół miejski Gdyni w systemie osadniczym Polski i Europy. [W:] H. Piekarek-Jankowska, M. Dutkowski (red.), Zespół miejski Gdyni. Przyroda, gospodarka, społeczeństwo. Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk.
• Pióro Z. 1977. Procesy rozwojowe aglomeracji: z badań nad zachowaniami przestrzennymi mieszkańców aglomeracji warszawskiej. Książka i Wiedza, Warszawa.
• Potrykowska A. 1985. Delimitacja strefy podmiejskiej Warszawy. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica, 5.
• Potrykowska A. 1989. Funkcjonalne regiony miejskie w krajowym systemie osadniczym. [W:] P. Korcelli, A. Gawryszewski (red.), Współczesne przemiany regionalnych systemów osadniczych w Polsce. Prace Geograficzne, 152.
• Rakowska J. 2012. Klasyfikacje obszarów - kryteria, definicje, metody delimitacji. Studium metodyczno-statystyczne. Wydawnictwo Wieś Jutra, Warszawa.
• Rutkowska-Płachcińska A. 1969. Gospodarka i zasięg oddziaływania miasta średniowiecznego: Salon-de-Provence w połowie XIV w. Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, 439. Studia z Dziejów Osadnictwa, 7. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Rykiel Z. 1997. Aglomeracje wielkomiejskie. [W:] Atlas Rzeczypospolitej Polskiej. Główny Geodeta Kraju, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa, plansza 66.3.
• Smętkowski M. 2007. Delimitacja obszarów metropolitalnych - nowe spojrzenie. [W:] G. Gorzelak, A. Tucholska (red.), Rozwój, region, przestrzeń. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, EUROREG, Warszawa.
• Smętkowski M., Jałowiecki B., Gorzelak G. 2008. Obszary metropolitalne w Polsce: problemy rozwojowe i delimitacja. Raporty i analizy EUROREG, 1.
• Sokołowski D. 2014. Niektóre uwarunkowania korekty podziału Polski na województwa, Przegląd Geograficzny, 86, 4.
• Stachowski J. 1993. Problemy delimitacji lokalnych rynków pracy. [W:] W. Maik (red.), Problematyka lokalnych systemów osadniczych. Materiały Konferencyjne. UMK, Toruń.
• Staszewska S. 2013. Urbanizacja przestrzenna strefy podmiejskiej polskiego miasta. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Suliborski A. 1985. Delimitacja strefy podmiejskiej Łodzi. Analiza pojęć i założeń metodologicznych. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica, 5.
• Swianiewicz P., Klimska K. 2005. Społeczne i polityczne zróżnicowanie aglomeracji w Polsce - waniliowe centrum, mozaika przedmieść. Prace i Studia Geograficzne, 35.
• Szmytkie R. 2009. Miasta-zlepieńce na Śląsku Dolnym i Opolskim. Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, 6. Wrocław.
• Szmytkie R. 2013. W kwestii metropolii i obszarów metropolitalnych. Przegląd Administracji Publicznej, 2.
• Szymańska D., Hołowiecka B. 2000. Ruch wędrówkowy ludności i jego zasięg oddziaływania na przykładzie miasta Bydgoszczy i Torunia. [W:] D. Szymańska (red.), Procesy i formy ruchliwości przestrzennej ludności w okresie przemian ustrojowych. Wydawnictwo UMK, Toruń.
• Śleszyński P. 2012. Warszawa i obszar metropolitalny Warszawy a rozwój Mazowsza. Trendy Rozwojowe Mazowsza, 8, Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego, Warszawa (http://www.trendyrozwojowemazowsza.pl/sites/default/files/trm_nr8_lekki.pdf).
• Śleszyński P. 2012. Klasyfikacja gmin województwa mazowieckiego. Przegląd Geograficzny, 84.
• Śleszyński P. 2013. Delimitacja miejskich obszarów funkcjonalnych stolic województw. Przegląd Geograficzny, 85, 2.
• Śleszyński P. 2013. Warszawa jako ośrodek dojazdów pracowniczych. Studia Regionalne i Lokalne, 51.
• Śleszyński P. 2014. Delimitation and typology of the functional urban regions of Poland based on commuting, 2006. Geographia Polonica, 87,3.
• Tarkowski M. 2005. Dzienny system miejski jako metropolitalny system statystyczny - propozycja delimitacji. [W:] T. Markowski (red.), Planowanie i zarządzanie w obszarach metropolitalnych. Biuletyn KPZK PAN, 221.
• Więcław-Michniewska J. 2006. Krakowskie suburbia i ich społeczność. Instytut Geografii i i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
• Zaborowski Ł. 2014. Sieć ośrodków regionalnych w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. Próba uporządkowania według czynników wielkości i odległości. Przegląd Geograficzny, 86, 4.
• Zborowski A. 2005. Przemiany struktury społeczno-przestrzennej regionu miejskiego w okresie realnego socjalizmu transformacji ustrojowej (na przykładzie Krakowa). Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków.
• Zgliński W. 1994. Kształtowanie się strefy żywicielskiej aglomeracji warszawskiej. Prace Geograficzne, 162. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
• Zuzańska-Żyśko E. 2012. Funkcje metropolitalne w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym. Studia Regionalne i Lokalne, 2(48).