Sprawiedliwe czy korzystne? : wpływ subiektywnej sprawiedliwości proceduralnej i korzyści własnych na poziom akceptacji decyzji administracji podatkowej

• Autorzy: Małgorzata Niesiobędzka , Sabina Kołodziej

Warianty tytułu

Fair or Beneficial? : the Influence of Subjective Procedural Fairness and Individual Benefits on the Level of Acceptance of a Tax Administration Decision

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule przedstawiono dwa eksperymenty przeprowadzone w celu ustalenia, czy stopień akceptacji decyzji wydanej przez urząd skarbowy zależy od korzystności decyzji oraz postrzeganej sprawiedliwości proceduralnej. Badania przeprowadzono w dwuczynnikowym schemacie eksperymentalnym: 2 × procedura (sprawiedliwa vs niesprawiedliwa) oraz 2 × rezultat (badanie 1 - darowizna: rezultat korzystny vs niekorzystny; dochód: rezultat mniej niekorzystny vs bardziej niekorzystny; badanie 2 - nadpłata podatku: rezultat mniej korzystny vs bardziej korzystny) na łącznej próbie 224 osób. Zgodnie z uzyskanymi wynikami w badaniu pierwszym (darowizna; dochód) stwierdzono istotny wpływ korzystności wyników na akceptację końcowej decyzji urzędu skarbowego. Respondenci istotnie bardziej akceptowali decyzję korzystną i mniej niekorzystną, nawet jeśli była ona wynikiem zastosowania niesprawiedliwej procedury. W przypadku drugiego scenariusza stwierdzono również na poziomie tendencji wpływ sprawiedliwości procedury. Badanie 2 wykazało większą akceptację decyzji bardziej korzystnej, niezależnie od sprawiedliwości proceduralnej. Wyniki sugerują, że na akceptację decyzji dotyczącej płaszczyzny podatkowej wpływ ma przede wszystkim korzystność decyzji. Sprawiedliwość proceduralna może mieć znaczenie jedynie w przypadku decyzji umiarkowanie niekorzystnych. (abstrakt oryginalny)

EN

This article presents two experiments to determine the level of acceptance of a tax office decision as a function of the decision's favourability and perceived procedural fairness. The studies were conducted in a two-factor experimental scheme: Procedure (fair vs. unfair) and Result (in Study 1: Decision: favourable vs. unfavourable; Income: less vs. more unfavourable; in Study 2: Overpayment: less vs. more favourable) on a total sample of 224 people. Study 1 results showed a significant effect of the decision's favourability on the acceptance of the final tax office decision. Respondents were more likely to accept a decision to be favourable and less unfavourable, even as the result of an unfair procedure. In the Income scenario, the effect of procedural fairness on the level of statistical trend was found. Study 2 results showed the higher acceptance of the more favourable decision, regardless of the level of procedural fairness. The results suggest that the acceptance of a tax office decision is primarily influenced by its favourability. Procedural fairness may have an impact on moderately unfavourable decisions.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Podatki; Sprawiedliwość; Korzyści prywatne; Psychologia decyzji

EN

Taxes; Justice; Private benefits; Decision psychology

• Czasopismo: Psychologia Ekonomiczna
• Rocznik: 2016
• Numer: nr 10
• Strony: 25--39

Twórcy

autor

Małgorzata Niesiobędzka

• Uniwersytet Gdański

autor

Sabina Kołodziej

• Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie

Bibliografia

• Alm, J., Jackson, B.R., McKee, M. (1993). Fiscal Exchange, Collective Decisions Institutions, and Tax Compliance. Journal of Economic Behavior and Organization, 22(3), 285-303. https://doi.org/10.1016/0167-2681(93)90003-8
• Alm, J., McClelland, G.H., Schulze, W.D. (1999). Changing the Social Norms of Tax Compliance by Voting.
• Kyklos, 52(2), 141-171. https://doi.org/10.1111/j.1467- 1999.tb01440.x
• Alm, J., Torgler, B. (2006). Culture Differences and Tax Morale in the United States and in Europe. Journal of Economic Psychology, 27(2), 224-346. https://doi.org/10.1016/j.joep.2005.09.002
• Batson, C.D., Thompson, E.R., Seuferling, G., Whitney, H., Strongman, J.A. (1999). Moral Hypocrisy: Appearing Moral to Oneself without Being So. Journal of Personality and Social Psychology, 77(3), 525-537. https://doi.org/10.1037/0022-3514.77.3.525
• Białobrzeska, O., Bocian, K., Parzuchowski, M., Frankowska, N., Wojciszke, B. (2015).To nie fair (bo mi szkodzi): zaangażowanie interesu własnego zniekształca ocenę sprawiedliwości dystrybutywnej. Psychologia Społeczna, 2(33) 149-162.
• Bies, R.J. (2005). Are Procedural Justice and Interactional Justice Conceptually Distinct? W: J. Greenberg, J.A. Colquitt (red.), Handbook of Organizational Justice (s. 85-112). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Blanthorne, C., Kaplan, S. (2008). An Egocentric Model of the Relations among the Opportunity to Underreport, Social Norms, Ethical Beliefs, and Underreporting Behavior. Accounting, Organizations and Society, 33(7-8), 684-703. https://doi.org/10.1016/j.aos.2008.02.001
• Bocian, K., Wojciszke, B. (2014). Self-interest Bias in Moral Judgments of Others' Actions. Personality and Social Psychology Bulletin, 40(7), 898-909. https://doi.org/10.1177/0146167214529800
• Brockner, J., Heuer, L., Magner, N., Folger, R., Umphress, E., van den Bos, K., Vermunt, R., Magner, M., Siegel, P. (2003). High Procedural Fairness Heightens the Effect of Outcome Favorability on Self-evaluations: An Attributional Analysis. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 91(1), 51-68. https://doi.org/10.1016/s0749-5978(02)00531-9
• Cohen, R.L. (1986). Power and Justice in Intergroup Relations. W: H.W. Bierhoff, R.L. Cohen, J. Greenberg (red.), Justice in Social Relations (s. 65-84). New York: Plenum Press.
• Cuccia, A.D., Carnes, G.A. (2001). A Closer Look at the Relation between Tax Complexity and Tax Equity Perceptions. Journal of Economic Psychology, 22(2), 113-140. https://doi.org/10.1016/s0167-4870(01)00025-3
• Doerrenberg, P., Peichl, A. (2010). Progressive Taxation and Tax Morale. IZA Discussion Paper, 5378. Bonn: IZA.
• Epley, N., Caruso, E.M. (2004). Egocentric Ethics. Social Justice Research, 17(2), 171-187. https://doi.org/10.1023/b:sore.0000027408.72713.45
• Feld, L.P., Frey, B.S. (2002). Trust Breeds Trust: How Taxpayers Are Treated. Economics of Governance, 3(2), 87-99. https://doi.org/10.1007/s101010100032
• Folger, R., Martin, C. (1986). Relative Deprivation and Referent Cognitions: Distributive and Procedural Justice Effects. Journal of Experimental Social Psychology, 22(6), 531-546. https://doi.org/10.1016/0022-1031(86)90049-1
• Folger, R., Rosenfield, D., Grove, J., Corkran, L. (1979). Effects of "Voice" and Peer Opinions on Responses to Inequity. Journal of Personality and Social Psychology, 37(12), 2253-2261. https://doi.org/10.1037/0022-3514.37.12.2253
• Folger, R., Rosenfield, D.D., Robinson, T. (1983). Relative Deprivation and Procedural Justifications. Journal of Personality and Social Psychology, 45(2), 268-273. https://doi.org/10.1037/0022-3514.45.2.268
• Greenberg, J. (1987). Reactions to Procedural Injustice in Payment Distributions: Do the Means Justify the Ends? Journal of Applied Psychology, 72(1), 55-61. https://doi.org/10.1037/0021-9010.72.1.55
• Greenberg, J. (1993). Stealing in the Name of Justice: Informational and Interpersonal Moderators of Theft Reactions to Underpayment Inequity. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 54(1), 81-103. https://doi.org/10.1006/obhd.1993.1004
• Kirchler, E. (2007). The Economic Psychology of Tax Behaviour. Cambridge: Cambridge University Press.
• Lind, E.A., Tyler, T.R. (1988). The Social Psychology of Procedural Justice. New York: Plenum Press.
• Maroney, J.J., Rupert, T.J., Anderson, B.H. (1998). Taxpayer Reaction to Perceived Inequity: An Investigation of Indirect Effects and the Equity-control Model. Journal of the American Taxation Association, 20(1), 60-77.
• Murphy, K. (2003). Procedural Justice and Tax Compliance. Australian Journal of Social Issues, 38(3), 379-407.
• Murphy, K. (2004). The Role of Trust in Nurturing Compliance: A Study of Accused Tax Avoiders. Law and Human Behavior, 28(2), 187-209. https://doi.org/10.1023/b:lahu.0000022322.94776.ca
• Niesiobędzka, M. (2009). Relacje podatnik-państwo jako predyktory moralności podatkowej. Psychologia Społeczna, 4(3), 123-132.
• Niesiobędzka, M. (2013). Dlaczego nie płacimy podatków? Psychologiczna analiza uchylania się od opodatkowania. Warszawa: Scholar.
• Niesiobędzka, M. (2014). Relations between Procedural Fairness, Tax Morale, Institutional Trust and Tax Evasion. Journal of Social Research & Policy, 5(1), 41-52.
• Pommerehne, W.W., Hart, A., Frey, B.S. (1994). Tax Morale, Tax Evasion and the Choice of Policy Instruments in Different Political Systems. Public Finance, 49 (Supplement), 52-69.
• Thibaut, J., Walker, L. (1978). A Theory of Procedure. California Law Review, 66(3), 541-566. https://doi.org/10.2307/3480099
• Tyler, T.R. (1994). Psychological Models of the Justice Motive: Antecedents of Distributive and Procedural Justice. Journal of Personality and Social Psychology, 67(5), 850-863. https://doi.org/10.1037/0022-3514.67.5.850
• Tyler, T.R., Degoey, O. (1996). Trust in Organizational Authorities: The Influence of Motive Attributions on Willingness to Accept Decisions. W: R.M. Kramer, T.R. Tyler (red.), Trust in Organizations: Frontiers of Theory and Research (s. 331-356). London: Sage.
• Tyler, T.R., Lind, E.A. (1992). A Relational Model of Authority in Groups. W: M. Zanna (red.), Advances in Experimental Social Psychology, 25 (s. 115-191). San Diego-London: Academic Press.
• Verboon, P., van Dijke, M. (2011). When do Severe Sanctions Enhance Compliance: The Role of Procedural Fairness. Journal of Economic Psychology, 32(1), 120-130. https://doi.org/10.1016/j.joep.2010.09.007
• Van den Bos, K., Bruins, J., Wilke, H.A.M., Dronkert, E. (1999). Sometimes Unfair Procedures Have Nice Aspects: On the Psychology of the Fair Process Effect. Journal of Personality and Social Psychology, 77(2), 324-336. https://doi.org/10.1037/0022-3514.77.2.324
• Van den Bos, K., Vermunt, R., Wilke, H.AM. (1997). Procedural and Distributive Justice: What Is Fair Depends More on What Comes First Than on What Comes Next. Journal of Personality and Social Psychology, 72(1), 95-104. https://doi.org/10.1037/0022-3514.72.1.95
• Van den Bos, K., Wilke, H.A.M., Lind, E.A., Vermunt R. (1998). Evaluating Outcomes by Means of the Fair Process Effect: Evidence for Different Processes in Fairness and Satisfaction Judgments. Journal of Personality and Social Psychology, 74(6), 1493-1503. https://doi.org/10.1037/0022-3514.74.6.1493
• Wartick, M.L. (1994). Legislative Justification and the Perceived Fairness of Tax Law Changes: A Referent Cognitions Theory Approach. Journal of the American Taxation Association, 16(2), 106-123.
• Wenzel, M. (2003). Tax Compliance and the Psychology of Justice: Mapping the Field. W: V. Braithwaite (red.), Taxing Democracy: Understanding Tax Avoidance and Evasion (s. 41-69). Aldershot: Ashgate.
• Wenzel, M. (2006). A Letter from the Tax Office: Compliance Effects of Informational and Interpersonal Justice. Social Justice Research, 19(3), 345-364. https://doi.org/10.1007/s11211-006-0011-y

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.15678/PJOEP.2016.10.03