Odczarowanie świata a pytanie o przyszłość religii. Sekularyzacja jako problem filozoficzny

• Autorzy: Romuald Piekarski

Warianty tytułu

Disenchantment of the world and the question concerning the future of religion. Secularization as a philosophical problem

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Człowiek współczesny nieomal utracił autentyczne doświadczenie sacrum. Na tym polega współcześnie sekularyzacja w jej wymiarze duchowym. Stanowi to rezultat wielu złożonych procesów, gdyż sekularyzacja w szerszym znaczeniu - jako "odczarowanie świata" - posiada swe początki już w Starym Testamencie. Sekularyzacja to zjawisko zmniejszania się wpływów religii na życie społeczne, to pewien proces w kulturze, w którym wartości religijne, religijna świadomość oraz instytucje religijne są wypierane zarówno z życia społecznego, jak i indywidualnego, jest więc ona procesem uwalniania się spod kontroli religii i spod wpływu treści religijnych. Autor stawia pytanie o status i miejsce współczesnych kościołów (przede wszystkim) chrześcijańskich w obrębie nowoczesnego społeczeństwa. Analizuje zróżnicowane procesy sekularyzacji i desekularyzacji w Europie, USA oraz innych częściach świata. Rozważa także kwestię przyszłości religii światowych oraz wiary chrześcijańskiej, przede wszystkim w Europie i Polsce. Autor dochodzi do następujących wniosków: religie odtwarzają się i trwają pomimo procesów sekularyzacji; religie światowe raczej umacniają swoje wpływy szczególnie poza Europą. Chrześcijaństwo, rywalizując z innymi formami religijności czy duchowości, podlega wpływom, przemianom, przybiera formy mniej zinstytucjonalizowane i bardziej zindywidualizowane. Pragnienie absolutu, poszukiwanie najwyższego punktu odniesienia wciąż jest żywe. W dzisiejszym świecie wierzenia religijne nadal są dziedziczone dzięki tradycji, lecz żywa wiara coraz częściej jest pochodną refleksyjnych wyborów. Odnoszenie się do sacrum i do Boga zajmuje ważne miejsce w ludzkiej egzystencji. Opustoszałe niekiedy miejsce "po Bogu" wypełnia bałwochwalstwo i idolatria. Doświadczenie sacrum towarzyszące dotychczas ludzkiemu życiu słabnie pod naporem sekularyzacji, lecz niekiedy także przeobraża się i odradza. Ogłaszany od pewnego czasu zmierzch religii i kres metafizyki nie są definitywne. Ci, którzy sądzili, że w tym względzie do nich należy ostatnie słowo, powinni jeszcze poczekać na werdykt. (abstrakt oryginalny)

EN

Modern man has almost lost his authentic experience of sacrum. This is the modern secularization, in its spiritual dimension. It is a result of many complex processes, because secularization in a broader sense - as "disenchantment of the world" - has its origins in the Old Testament. Secularization is a phenomenon of declining influence of religion on social life, it is a process in culture in which religious values, religious consciousness and religious institutions are displaced both socially and individually. Therefore, it is the process of releasing from the control of religion and the impact of religious content. The article raises questions on the status and place of contemporary churches (mainly) Christian within modern society. It analyzes different processes of secularization and de-secularization in Europe, the USA and other parts of the world. It also considers the future of the world religions and the Christian faith, especially in Europe and Poland. The author comes to the following conclusions: religions recreate and continue in spite of the processes of secularization; world religions rather reinforce their influence, especially outside Europe; Christianity, competing with other forms of religiosity or spirituality, is being transformed, modified, and takes less institutionalized and more individualized forms. The desire for the absolute, seeking the highest point of reference is still alive. In today's world, religious beliefs are still being inherited through tradition, but living the faith is increasingly being derived from thoughtful choices. Referring to the sacred and to God occupies an important place in human existence. Sometimes desolate "place of God" is filled by idolatry. The experience of sacrum in human life is weakening under the pressure of secularization, but sometimes also transforms and regenerates. The end of religion and metaphysics, that is announced for some time now, is not final. Those who thought that the last word, in this respect, belonged to them, should still wait for the verdict. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Religia; Teologia; Religie chrześcijańskie; Sekularyzacja

EN

Religion; Theology; Christian religions; Secularization

• Czasopismo: Pieniądze i Więź
• Rocznik: 2015
• Numer: nr 4(69)
• Strony: 7--34

Twórcy

autor

Romuald Piekarski

• Uniwersytet Gdański

Bibliografia

• Berger P.L., Święty baldachim. "Elementy socjologicznej teorii religii, tłum. W Kurdziel, NOMOS, Kraków 1997.
• Bielik-Robson A., Zdziwienie kontrolowane,, "Znak" 2002, nr 9 (568).
• Borne E., Bóg nie umarł. Studium o współczesnym ateizmie, tłum. J. Rit, Éditions du Dialogue, Paris 1968.
• Borowik I., O deprywatyzacji religii José Casanovy na tle debaty wokół sekularyzacji, [w:] José Casanova, Religie publiczne w nowoczesnym świecie, tłum. T. Kunz, NOMOS, Kraków 2005.
• Buber M., Zaćmienie Boga, tłum. P. Lisiecki, oprac. R. Reszke, Warszawa 1994.
• Casanova J., Religie publiczne w nowoczesnym świecie, tłum. T. Kunz, NOMOS, Kraków 2005.
• Cupitt D., Po Bogu. Od tradycyjnej wiaty po nową wizji religii. O przyszłości religii, tłum. P. Sitarski, Wyd. WA.B., Warszawa 1998.
• Dawkins R., Bóg urojony, tłum. P. Szwajcer, Wyd. CiS, 2007.
• Delsol-Milon Ch., Skazani na konflikt, tłum. D. Zańko, "Znak" 2002, nr 9 (568).
• Dennett D.C., Odczarowanie. Religia jako zjawisko naturalne, tłum. B. Stanosz, PIW, Warszawa 2008.
• Dodds E.R., Grecy i irracjonalność, tłum. J. Partyka, Wyd. Homini, Bydgoszcz 2002.
• Grabowski M., Na obrzeżach sacrum. Szkice o religii, nauce, Wyd. "W drodze", Poznań 1995.
• Habermas J., Wierzyć i wiedzieć, tłum. M. Łukasiewicz, "Znak" 2002, nr 9 (568).
• Hułas M. Ks., Źródła sekularności. Analiza wybranych aspektów sekularyzacji, "Studia Nauk Teologicznych PAN", t. IX, Olsztyn 2014.
• Jaeger W., Teologia wczesnych filozofów greckich, tłum. J. Wocial, wyd. Homini, Kraków 2007.
• Korab-Karpowicz W.J., Historia filozofii politycznej, Wyd. MAREK DEREWIECKI, Kęty 2010.
• Lilia M., Bezsilny Bóg. Religia, polityka i nowoczesny Zachód, tłum. J. Mikos, Wyd. W.A.B., Warszawa 2009.
• Kołakowska A., Kilka uwag o sekularyzacji w XXI wieku, "Teologia Polityczna" 5/2009-2010.
• Krasnodębski Z., Mity nowoczesności, [w:] S. Kowolik (red.), Modernizacja czy tradycja?, Fundacja Krzewienia Katolickiej Nauki Społecznej, Tarnowskie Góry 2011.
• Krasnodębski Z., Żmudny przekład, "Znak" 2002, nr 9 (568).
• Kristieva J., Ta niewiarygodna potrzeba wiary, tłum. A. Turczyn, Wyd. Uniwersitas, Kraków 2010.
• Küenzlen G., Max Weber: religia jako odczarowanie świata, [w:] V. Drehsen, W. Gräb, B. Weyel (red.), Filozofia religii. Od Schleiermachera do Eco, tłum. L. Łysień, Wyd. WAM, Kraków 2008.
• Luckmann T., Niewidzialna religia. Problem religii w nowoczesnym społeczeństwie, tłum. L. Bluszcz, Wyd. NOMOS, Kraków 2011.
• Mazanka P. Ks., Refleksje o filozoficznych źródłach sekularyzacji i sekularyzm, "Studia Nauk Teologicznych PAN", t. IX, Olsztyn 2014.
• Napiórkowski A. OSPPE, Współczesny sekularyzm a teologia sekularyzacji, "Studia Nauk Teologicznych PAN", t. IX, Olsztyn 2014.
• Neuhaus R.J., Sekularyzacje, tłum. K. Górska, "Teologia Polityczna" 5/2009- 2010.
• Paweł VI, Adhortacja apostolska Evangelii nuntiandi, tłum. A. Napiórkowski, nr 55, Watykan 1975.
• Piekarski R., Nihilizm egzystencjalno-moralny a polityczny, "Pieniądze i Więź" 2015, nr 3 (66).
• Piekarski R., Patologia ducha w ujęciu Erica Voegelina. Refleksje nad milczeniem elit w życiu publicznym w kontekście pewnej diagnozy regresu cywilizacyjnego, "Pieniądze i Więź" 2013,nr 4(61).
• Quinzio S., Hebrajskie korzenie nowożytności, tłum. M. Bielawski, Wyd. Homini, Kraków 2005.
• Rawls J., Prawo ludów, tłum. Al. Kozłowski, Fundacja Aletheia, Warszawa 2001.
• Rowiński T., Teologia zaadaptowanego sekularyzmu, "Christianitas" 2014, nr 56/57.
• Santayana G., Nieobecność religii u Szekspira, tłum. S. Stecko, "Res Publica Nowa" 2002, nr 1/2.
• Tarnowski K., Usłyszeć niewidzialne. Zarys filozofii wiary, Instytut Tischnera, Kraków 2005.
• Taylor Ch., A Secular City (Lntroduction), Harvard University Press, 2007.
• Voegelin E., Nowa nauka polityki, przekł. P. Śpiewak, Biblioteka ALETHEIA, Warszawa 1992.
• Voegelin E., Die politischen Religionen, Stockholm: Bermann-Fischer Verlag, 1939.
• Voegelin E., Wissenschaft, Politik und Gnosis, [w:] tegoż, Der Gottesmord. Zur Genese und Gestalt der modernen politischen Gnosis, ed. P. J. Opitz, Munich 1999.
• Weber M., Etyka protestancka a duch kapitalizmu, tłum. J. Miziński, Wyd. TEST, Lublin 1994.
• Weber M., Nauka jako zawód i powołanie, tłum. Paweł Dybel, [w:] tegoż, Polityka jako zawód i powołanie, Wyd. Znak, Kraków 1998.
• Wildiers N.M., Obraz świata a teologia. Od średniowiecza do dzisiaj, tłum. J. Doktór, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1985.