Dzieje i dziedzictwo reformacji luterańskiej w Polsce jako potencjał i przedmiot turystyki religijnej

• Autorzy: Armin Mikos von Rohrscheidt , Joanna Szczepankiewicz-Battek

Warianty tytułu

History and Legacy of the Lutheran Reformation in Poland as a Potential and Object of Religious Tourism

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przedmiotem opracowania jest turystyczny potencjał materialnych i niematerialnych świadectw dziedzictwa luterańskiego na terytorium Polski. Kontekst dla genezy, zmiennych losów i dzisiejszego znaczenia poszczególnych zasobów i walorów tworzy obszerny zarys historyczny, obejmujący niemal pięćsetletnią historię tego odłamu protestantyzmu i jego wyznawców w różnych organizmach państwowych. Poszczególne miejsca, obiekty i artefakty zostają zestawione, usystematyzowane oraz poddane analizie pod kątek dostępności, elementów interpretacji i niezbędnych usług turystycznych w otoczeniu. Na tej podstawie zostaje zaproponowany program wyprawy tematyzowanej na dzieje i dziedzictwo luteran, obejmujący wybrane epizody, środowiska, obiekty i kolekcje. W ramach przygotowywania tego programu podjęto szereg ustaleń z gospodarzami, umożliwiających konstrukcję jego lokalnych modułów. Dalej idącym postulatem Autorów jest wyznaczenie i powołanie do życia szlaku kulturowego tematyzowanego na dziedzictwo luterańskie jako trwałej propozycji turystyki religijnej oraz niezależnych od niego samodzielnych regionalnych "stacji" umożliwiających konfrontację turystów z jego wybranymi miejscami i aspektami, dla których zidentyfikowano potencjalne atrakcje i określono poziom ich dostępności. (abstrakt oryginalny)

EN

The subject of the study is the tourist potential of material and non-material evidences of the Lutheran heritage on the territory of Poland. The context for the genesis, the changing fate and the present meaning of the individual resources and values creates a comprehensive historical outline, covering the nearly five-hundred-year history of this branch of Protestantism and its followers in various state organisms. Sites, objects and artifacts are compiled, systematized, and analyzed for accessibility, interpretation and the necessary tourism services in the environment. On this basis, a program of a cultural trip themed on the history and heritage of Lutherans is proposed, covering selected episodes, environments, objects and collections. While preparing this program a number of arrangements have been made with the hosts for the construction of its local modules. The authors' further claim is to designate and establish a cultural route themed on Lutheran cultural heritage as a persistent proposal for religious tourism, as well as separate regional "stations" which be able to confront tourists with selected places and aspects for which potential attractions have been identified and their level of accessibility identified. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Turystyka religijna; Protestantyzm; Dziedzictwo kulturowe; Kościół Ewangelicko-Augsburski

EN

Religious tourism; Protestantism; Cultural heritage; Augsburg Evangelical Church

• Czasopismo: Turystyka Kulturowa
• Rocznik: 2017
• Numer: nr 3
• Strony: 21--61

Twórcy

autor

Armin Mikos von Rohrscheidt

• Gnieźnieńska Szkoła Wyższa Milenium

autor

Joanna Szczepankiewicz-Battek

• Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu

Bibliografia

• Adenauer E. A., 2014, Das christliche Schlesien 1945/46. Beiträge zu Theologie, Kirche und Gesellschaft im 20. Jahrhundert, Bd. 22., Lit, Münster-Berlin
• Augusiewicz S., Jasiński J., Oracki T., 2005, Wybitni Polacy w Królewcu. XV-XX wiek, Littera, Olsztyn
• Banaś P., 1971, Studia nad śląską architekturą protestancką 2. połowy XVII wieku, "Roczniki Sztuki Śląskiej", 8, s. 35-123
• Banaszak M., 1989, Historia Kościoła Katolickiego, t. 3, Czasy nowożytne, Warszawa
• Besier G., 1983, Altpreussische Kirchengebiete auf neupolnischem Territorium, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen
• Bieniek M., 2010, Wielokulturowe dziedzictwo oraz losy ludności Warmii i Mazur po 1945 roku - przegląd tematyki i literatury przedmiotu pod kątem nauczania dziejów regionu, "Przegląd Wschodnioeuropejski", Nr 1, s. 267-295
• Birecki P., 2014, Ewangelickie budownictwo kościelne w Prusach Zachodnich. Relacje między państwem a Kościołem ewangelicko-unijnym, Wydawnictwo UMK, Toruń. Brakelmann G., 2008, Christsein im Widerstand. Helmuth James von Moltke. Einblicke in das Leben eines jungen Deutschen, Lit, Berlin/Münster 2008
• Borowicz D., 2004, Mapy narodowościowe Górnego Śląska od połowy XIX wieku do II Wojny Światowej, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław
• Bukowski J., 1886, Dzieje Reformacyi w Polsce, od wejścia jej do Polski aż do jej upadku, t. 2, Anczyc Kraków
• Conrads N., 1971, Die Durchführung der Altranstädter Konvention in Schlesien 1707-1709, Böhlau, Köln/Wien
• Dekret Prezydenta RP z dnia 25.11. 1936 o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. RP Nr 88, rok 1036, poz. 613
• Forum Gnieźnieńskie 2013, Gnieźnieńskie Forum Ekspertów Turystyki Kulturowej, Perspektywy rozwoju turystyki pielgrzymkowej, religijnej i kulturowej na terenie Polski i w Europie, "Turystyka Kulturowa" Nr 12, s. 47-56
• Gastpary W., 1979, Historia Kościoła w Polsce, ChAT, Warszawa
• Gundermann I. (red.), 2013, Evangelische Kirche der preußischen Union 1817-2003, Ev. Zentralarchiv in Berlin, Berlin
• Harasimowicz J., 2004, Ewangelicka architektura i sztuka kościelna na ziemiach polskich, [w:] Below J., Legendź M.(red.), Świadectwo wiary i życia. Kościół luterański w Polsce wczoraj i dziś, Augustana, Bielsko-Biała, s. 113-133
• Harasimowicz J., 2010, Reformacja na Śląsku z perspektywy historii religii i historii sztuki, "Quart" Nr 18, s. 3-16
• Herzig A., 2015, Geschichte Schlesiens. Vom Mittelater bis zum Gegenwart, C.H.Beck, München
• Historia Polski w liczbach, GUS ,Warszawa, 1993
• Hornig E., 1977, Die Bekennende Kirche in Schlesien. 1933-1945. Geschichte und Dokumente, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen
• Kaczmarczyk Z., 1945, Kolonizacja niemiecka na wschód od Odry, W. Instytutu Zachodniego, Poznań
• Konfederacja warszawska 1573 roku wielka karta polskiej tolerancji, M. Korolko, J. Tazbir (opr), 1980, IW PAX, Warszawa
• Kiec O., 2009, Parafia ewangelicka w Starołęce i Krzesinach (1907-1945) [w:] "Kronika miasta Poznania", t. 4/2009, s. 291-302
• Kot S., 1921, Pierwsza szkoła protestancka w Polsce. Z historii wpływów francuskich na kulturę polska, "Reformacja w Polsce", Nr 1, s. 15-34
• Krebs B., 1998, Państwo Naród Kościół. Biskup Juliusz Bursche a spory o protestantyzm w Polsce w latach 1917-1939, Augustyna, Bielsko-Biała 1998
• Krysiak D. 2010, Ewangelicy w Mikołajkach: dzieje parafii ewangelicko-augsburskiej w latach 1945-2007, Retman, Dąbrówno
• Kumor J. 1984, Historia Kościoła, cz. 5. Czasy nowożytne, RW KUL, Lublin
• Kurdybacha Ł., 1957, Działalność Jana Amosa Komeńskiego w Polsce, PZWS, Warszawa
• Kurkiewicz M., 2004, Reformacja na ziemiach polskich, "Semper Reformanda" www.magazyn.ekumenizm.pl
• Leo J., Dzieje Prus, Metropolia Warmińska, Olsztyn, 2008
• Leśne kościoły. Miejsca tajnych nabożeństw ewangelickich w Beskidzie Śląskim, 2009, Augustana, Bielsko-Biała
• Maciuszko J. T., 2004, Kościół luterański w Polsce od XVI do XX wieku, [w:] Below J., Legendź M. (red), Świadectwo wiary i życia. Kościół luterański w Polsce wczoraj i dziś, Augustana, Bielsko-Biała, s. 56-103
• Mazurski K.R., 1989, Powojenne losy kościołów ewangelickich na Dolnym Śląsku i Ziemi Kłodzkiej, Informator Krajoznawczy Oddziału Wrocławskiego PTTK, Wrocław, cz. I, z.55, s. 10-20; cz. II, z. 56, s. 56, s. 13-36
• Mazurski K.R., 1990, Powojenne losy kościołów ewangelickich na Dolnym Śląsku i Ziemi Kłodzkiej, Informator Krajoznawczy Oddziału Wrocławskiego PTTK, Wrocław, cz. III, z. 57, s. 29-33; cz. IV, z. 58, s. 31-39
• Meier K., 2001, Kreuz und Hakenkreuz. Die evangelische Kirche im Dritten Reich, C.H. Beck, München
• Manitius A., 2016, Ks. Gustaw Manitius, Pastor ewangelicki, męczennik za wiarę i polskość, Wyd. Adam Marszałek, Toruń
• Metaxas E., 2012, Bonhoeffer. Prawy człowiek i chrześcijanin przeciwko Trzeciej Rzeszy, Salwator, Kraków 2012
• Mikos v. Rohrscheidt A., 2010, Wykorzystanie średniowiecznych obiektów obronnych w Polsce w ramach różnych form turystyki kulturowej, "Turystyka Kulturowa" Nr 6, s. 4-25
• Mikos v. Rohrscheidt A., 2012, Koordynacja turystycznych szlaków tematycznych - analiza wybranych systemów polskich i europejskich, "Turystyka Kulturowa" Nr 1, s. 35-61
• Mikos v. Rohrscheidt A., 2013, Religia jako przedmiot poznawczych zainteresowań turysty. Analiza fenomenu i oferty kulturowej turystyki religijnej, "Turystyka Kulturowa" Nr 5 s. 86-102
• Mikos v. Rohrscheidt A., 2016, Analiza programów imprez turystycznych jako podstawa typologii uczestników turystyki religijnej, "Folia Turistica" Nr 39, s. 65-99
• Pieradzka K., 1936, "Jan Boner" [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 2 z. 4, Kraków
• Różycki P., 2016, Turystyka a pielgrzymowanie, WAM Kraków
• Stegner T., 1989, Polonizacja Niemców-ewangelików w Królestwie Polskim 1815-1914, "Przegląd Historyczny", Nr 80/2, s. 301-315
• Sörries R., 2008, Von Kaisers Gnaden. Protestantische Kirchenbauten im Habsburger Reich, Böhlau, Köln-Weimar-Wien
• Szczepankiewicz-Battek J., 2005, Kościoły protestanckie i ich rola społeczno-kulturowa, Silesia s.c., Wrocław
• Szczepankiewicz-Battek J., 2010a, Chata śląska jako przestrzeń kształtująca tożsamość narodową, religijną i kulturową, w: Krawiec-Złotkowska K. (red.), Rzeczpospolita domów. Cz. II. Chaty, Akademia Pomorska w Słupsku, Słupsk, s. 325-352
• Szczepankiewicz-Battek J., 2015, Kościoły ucieczkowe i graniczne w krajobrazie kulturowym pogranicza śląsko-łużyckiego i ziemi legnickiej, "Studia z Geografii Politycznej i Historycznej, vol. 4, s. 291-311
• Szczepankiewicz-Battek J., Protestancka koncepcja miejsca świętego, 2010b, [w:] Kroplewski Z., Panasiuk A. (red.), Turystyka religijna, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin, s. 77-85
• Szczepankiewicz-Battek J., 1996, Protestantyzm na Śląsku. Geografia, demografia, kultura, Silesia, Wrocław
• Szczepankiewicz-Battek J., Battek M. J., 2010, Projektowany Szlak Legnickiej Reformacji jako element wielokulturowości regionu, [w:] Szczepankiewicz-Battek J., Dąbrowska M. (red.) Turystyka kulturowa w świetle badań interdyscyplinarnych, Legnica, s. 125-136
• Szturc J., 1998, Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX wieku, Augustana, Bielsko-Biała
• Rusiński W., 1947, Osady tzw. "Olędrów" w dawnym województwie poznańskim, PAU Kraków
• Tazbir J., 2009, Państwo bez stosów. Szkice z dziejów tolerancji w Polsce w XVI-XVII w., Iskry, Warszawa
• Traktat wieczystej przyjaźni pomiędzy Rosją a Rzecząpospolitą (1768); Volumina legum. Tom VII, 573, Wyd. J. Ochryzka, Petersburg 1860
• Weczerka H. (red.), 1977, Handbuch der historischen Stätten. Schlesien, Kröner, Stuttgart
• Wegner T., 2003, Juliusz Bursche biskup w dobie przełomów, Augustyna, Bielsko-Biała
• Zeler B., 2004, Literatura ewangelicka, [w:] Below J., Legendź M., Świadectwo wiary i życia. Kościół luterański w Polsce wczoraj i dziś, Augustana, Bielsko-Biała, s. 106-111