Dane zastane - ocena użyteczności do badania konfliktów społecznych wokół obszarów chronionych w trzech skalach przestrzennych

• Autorzy: Marcin Rechciński , Jarosław Balon , Małgorzata Grodzińska-Jurczak

Warianty tytułu

Secondary Data: Evaluation of Usefulness for Studying Social Conflicts Around Protected Areas in Three Spatial Scales

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Dane zastane to źródła będące efektem dokumentowania różnych dziedzin życia społecznego, niezależne od naukowca podejmującego się ich wtórnej analizy. Ponieważ pozyskanie tych źródeł zazwyczaj jest mniej czaso- i kosztochłonne od badań reaktywnych, ich włączenie do procedury badawczej powinno być rozważane każdorazowo na etapie planowania prac. Wymaga ono jednak: (1) stosowania systematycznych, wielokryterialnych metod oceny; (2) osobnego rozpatrywania poszczególnych kategorii danych zastanych; (3) odrębnego odnoszenia się do każdego celu szczegółowego badań. Artykuł prezentuje przykład ewaluacji spełniającej powyższe warunki. Wykorzystując technikę bonitacji punktowej, oceniono użyteczność trzech kategorii danych zastanych (opublikowane opracowania naukowe, materiały wykorzystywane w analizie treści oraz zawartość statystyk publicznych) do realizacji trzech celów szczegółowych interdyscyplinarnego projektu naukowego, różniących się (a) skalą przestrzenną analiz (regionalna, lokalna i miejscowa); oraz (b) przyjmowanym podejściem metodycznym (badania ilościowe, jakościowe oraz jakościowe z wykorzystaniem technik GIS). Wyniki sugerują skuteczność przyjętej techniki w kontekście projektów wieloaspektowych - końcowe oceny użyteczności poszczególnych kategorii danych różnią się w zależności od celu szczegółowego. Postulowany jest jednak silny wgląd w sam proces oceny przed podjęciem ostatecznej decyzji o zastąpieniu badań reaktywnych analizą danych zastanych. Często decydujące znaczenie mają bowiem możliwości organizacyjne projektu, które istotnie wpływają na wagę poszczególnych kryteriów oceny. Pominięcie proponowanego etapu planowania badań może jednak skutkować szeregiem negatywnych konsekwencji, np. obniżeniem perspektywy finansowania badań z uwagi na zbyt słabe uzasadnienie zaplanowanych kosztów lub ograniczeniem wartości naukowej pracy ze względu na krytyczną ocenę jedynie tych danych, które zostały włączone do bezpośrednich analiz. (abstrakt oryginalny)

EN

Secondary data comprise resources collected in various sectors of social life, independently from the researcher undertaking their analyses. Collecting such data is usually less time consuming and less costly compared to reactive studies, thus, each time when planning a research study, inclusion of secondary data should be considered. This specifically requires: 1) usage of systematic, multi-criteria evaluation methods; 2) separate evaluation of certain categories of secondary data; 3) separate reference to each of the research specific aims. The following paper presents an example of such an evaluation that meets all the criteria mentioned above. Using a point grading technique we assessed usefulness of three categories of secondary data (scientific literature, data used in content analysis and content of the public statistics) to meet all three specific aims of an interdisciplinary research project conducted by the same authors. Each of the aims differs in a) spatial scale of analyses (regional, local and topological) and b) dominant form of enquiry (quantitative, qualitative and qualitative accompanied with the use of GIS techniques). The results suggest usefulness of the technique in the context of multifaceted research projects: final evaluation scores for particular secondary data categories differed substantially depending on the specific aim. However, we suggest all the analysts to perform a deep insight into the evaluation process itself before deciding to replace reactive research with secondary data analyses. Among others, this is because weights assigned to certain criteria of the evaluation process are often dependent on organisational capacity of a particular research project. At the same time, exemption of the proposed stage of research planning may result in various negative consequences, e.g. 1) reduction in funding perspectives due to weak justification of the planned costs, or 2) lowering research scientific value of the study due to a lack of critical insight into the data, which are out of actual analyses. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Obszary chronione; Konflikty społeczne

EN

Protected area; Social conflicts

• Czasopismo: Prace Geograficzne / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Rocznik: 2017
• Numer: z. 149
• Strony: 81--100

Twórcy

autor

Marcin Rechciński

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

autor

Jarosław Balon

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

autor

Małgorzata Grodzińska-Jurczak

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Bibliografia

• Babbie E., 2013, Podstawy badań społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Balon J., 2002, Regionalne zróżnicowanie konfliktów człowiek-środowisko na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego, [w:] J. Partyka (red.), Użytkowanie turystyczne parków narodowych. Ruch turystyczny - zagospodarowanie - konflikty - zagrożenia, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Ojcowski Park Narodowy, Ojców, 715-722.
• Balon J., Maciejowski W., 2012, Geoekologia dla architektów krajobrazu, Instytut Architektury Krajobrazu PK, Kraków.
• Balon J., Krąż P., Mocior E., Rechciński M. (red.), 2015, Rola badań terenowych w studiach krajobrazowych XXI wieku, PAEK, IGiGP UJ, Warszawa-Kraków.
• Bartkowski T., 1986, Zastosowania geografii fizycznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Bednarowska Z., 2005, Desk research - wykorzystanie potencjału danych zastanych w prowadzeniu badań marketingowych i społecznych, Marketing i Rynek, 7, 18-26.
• Bowman C., 1990, The Essence of Strategic Management, Prentice Hall, Hemel Hempstead.
• Brocke J. vom, Lippe S., 2010, Taking a project management perspective on design science research, [w:] International conference on design science research in information systems, Springer, Berlin-Heidelberg, 31-44.
• Brown G., Raymond C.M., 2014, Methods for identifying land use conflict potential using participatory mapping, Landscape and Urban Planning, 122, 196-208.
• Bródka S., 2010, Etapy oceny środowiska przyrodniczego w ujęciu praktycznym, [w:] S. Bródka (red.), Praktyczne aspekty ocen środowiska przyrodniczego, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 27-50.
• Creswell J.W., 2013, Projektowanie badań naukowych. Metody jakościowe, ilościowe i mieszane, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Frankfort-Nachimas C., Nachimas D., 2001, Metody badawcze w naukach społecznych, Zysk i S-ka, Poznań.
• Główny Urząd Statystyczny, Portal Informacyjny, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/informacja-o-dostepnosci-danych-dotyczacych-osob-niepelnosprawnych-na-poziomie-wojewodztw-powiatow-i-gmin,15,1.html (28.11.2016).
• Grodzińska-Jurczak M., Cent J., 2011, Expansion of nature conservation areas: Problems with Natura 2000 implementation in Poland?, Environmental Management, 47 (1), 11-27.
• Hellström E., 2001, Conflict cultures: Qualitative comparative analysis of environmental conflicts in forestry, The Finnish Society of Forest Science, The Finnish Forest Research, Helsinki.
• Hibszer A., 2004, Aktualne konflikty człowiek-przyroda w karpackich parkach narodowych, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, 3, 193-209.
• Hibszer A., 2013, Parki narodowe w świadomości i działaniach społeczności lokalnych, Uniwersytet Śląski, Katowice.
• Hibszer A., Partyka J. (red.), 2005, Między ochroną przyrody a gospodarką - bliżej ochrony. Konflikty człowiek-przyroda w obszarach prawnie chronionych w Polsce, Oddział Katowicki PTG, Ojcowski Park Narodowy, Sosnowiec-Ojców.
• Hyman H.H., 1987, Secondary Analysis of Sample Surveys, Wesleyan University Press, Middletown, Conn.
• Kompendium wiedzy z jakości w statystyce publicznej. Materiały dla odbiorcy zewnętrznego, 2012, Urząd Statystyczny w Łodzi, Ośrodek Statystyki Matematycznej przy współpracy z Departamentem Metodologii, Standardów i Rejestrów GUS, Warszawa.
• Kostrowicki A.S., 1992, System "człowiek-środowisko" w świetle teorii ocen, Ossolineum, Wrocław.
• Królikowska K., 2007, Konflikty społeczne w polskich parkach narodowych, Oficyna Wydawnicza "Impuls", Kraków.
• Kucina W., 2007, Konflikt społeczny na tle własności gruntów w Tatrzańskim Parku Narodowym, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Socio-Oeconomika, 8, 185-210.
• Kvale S., 2004, InterViews. Wprowadzenie do jakościowego wywiadu badawczego, Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans-Humana, Białystok.
• LaRaus R., Remy R.C., 1978, Citizenship decision-making: Skills activities and materials, Addison-Wesley, Reading, Mass.
• Narodowe Centrum Nauki, https://www.ncn.gov.pl/finansowanie-nauki/konkursy (28.11.2016).
• Mace G.M., 2014, Whose conservation?, Science, 345 (6204), 1558-1560.
• Maj A., 2013, Analiza treści, [w:] M. Makowska (red.), Analiza danych zastanych. Przewodnik dla studentów, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, 127-147.
• Makowska M., 2013, Desk Research, [w:] M. Makowska (red.), Analiza danych zastanych. Przewodnik dla studentów, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, 80-103.
• Makowska M., Boguszewski R., 2013, Analiza danych zastanych - zagadnienia wstępne, [w:] M. Makowska (red.), Analiza danych zastanych. Przewodnik dla studentów, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, 9-31.
• Mark D.M., Freksa C., Hirtle S.C., Lloyd R., Tversky B., 1999, Cognitive models of geographical space, International Journal of Geographical Information Science, 13 (8), 747-774.
• Palomo I., Montes C., Martín-López B., González J.A., García-Llorente M., Alcorlo P., Mora M.R.G., 2014, Incorporating the social-ecological approach in protected areas in the Anthropocene, BioScience, 64 (3), 181-191.
• Pieter J., 1967, Ogólna metodologia pracy naukowej, Ossolineum, Wrocław.
• Pietrzyk-Kaszyńska A., Rechciński M., Olszańska A., Mączka K., Matczak P., Niedziałkowski K., Cent J., Peek B., Grodzińska-Jurczak M., 2016, Usługi ekosystemów na obszarach cennych przyrodniczo z perspektywy różnych grup interesariuszy, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków.
• Rechciński M., 2012, Diagnoza historycznych sytuacji konfliktotwórczych w parkach narodowych na przykładzie Gorczańskiego Parku Narodowego, Problemy Ekologii Krajobrazu, 33, 135-143.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 sierpnia 2014 r. w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2015, Dz.U. 2014 poz. 1330.
• Sołowiej D., 1987, Podstawy metodyki oceny środowiska przyrodniczego człowieka, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
• Sułek A., 2002, Ogród metodologii socjologicznej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Sztumski J., 2010, Wstęp do metod i technik badań społecznych, wyd. 7, "Śląsk", Katowice.
• Świderek K., 2013, Źródła danych zastanych, [w:] M. Makowska (red.), Analiza danych zastanych. Przewodnik dla studentów, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, 32-54.
• Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej, Dz.U. 1995 nr 88 poz. 439.
• Wawrzyńczak R., 1981, O ocenach i ocenianiu, Prakseologia, 3 (79), 5-14.
• White R.M., Fischer A., Marshall K., Travis J.M., Webb T.J., Di Falco S., Redpath S., Wal R. van der, 2009, Developing an integrated conceptual framework to sunderstand biodiversity conflicts, Land Use Policy, 26 (2), 242-253.
• Wojciechowski K.H., 1986, Problemy percepcji i oceny estetycznej krajobrazu, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

Identyfikatory

DOI

10.4467/20833113PG.17.011.6927