Nowe spojrzenie na klasyfikację typów cyrkulacji atmosfery J. Lityńskiego

• Autorzy: Kinga Kulesza

Warianty tytułu

New Look on the Classification of Atmospheric Circulation Types by J. Lityński

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Na świecie istnieje wiele klasyfikacji typów cyrkulacji atmosfery. W Polsce jednym z ważniejszych opracowań wykorzystywanych w badaniach klimatologicznych jest klasyfikacja typów cyrkulacji atmosfery Lityńskiego. W opracowaniu porównano wyniki dwóch wariantów tej klasyfikacji: "starej" klasyfikacji - opartej na danych z reanaliz NCEP/NCAR oraz na oryginalnych granicach klas (wskaźników Ws, Wp i Cp) zaproponowanych przez autora pierwotnej klasyfikacji oraz "nowej" - również opartej na danych z reanaliz NCEP/NCAR, ale obliczającej granice klas w każdym roku na podstawie coraz dłuższego ciągu danych. W latach 1971-2015 w ponad 21% przypadków "nowa" klasyfikacja różniła się od "starej", a różnice częstości występowania każdej klasy (w odniesieniu do poszczególnych wskaźników cyrkulacji) w "starej" klasyfikacji były dużo większe niż w "nowej". Zastosowanie "nowych" granic klas powoduje zatem, że w wytworzonym katalogu typów cyrkulacji podział rozkładu wskaźników Ws, Wp i Cp jest bardziej zbliżony do równoprawdopodobnego. W drugiej części pracy zaproponowano także modyfikację "nowej" klasyfikacji - klasyfikację "nową zmodyfikowaną", uwzględniającą przy obliczaniu granic klas tylko 30 ostatnich lat. Skracając okres, na podstawie którego są obliczane granice klas, można wychwycić długookresowe zmiany wartości poszczególnych wskaźników cyrkulacyjnych, a dzięki temu podział ich rozkładów na trzy klasy jest jeszcze bardziej zbliżony do równoprawdopodobnego. (abstrakt oryginalny)

EN

There are many classifications of atmospheric circulation types. In Poland, the most important one, used in climatological studies, is the classification of circulation types developed by Lityński. This study aims to compare the results of two variations of this classification: the "old" one - based on the NCEP/NCAR reanalysis data and on the original limits of the classes (of indicators Ws, Wp and Cp) proposed by the author of the original classification and the "new" one - which also calculates the limits of the classes on the basis of NCEP/NCAR reanalysis material, but with increasingly longer periods each year. In the period 1971-2015 more than 21% of the results of the "new" classification were different from the "old" one. The differences in the frequency of each class (in relation to individual circulation indicators) in the "old" classification were much higher than in the "new" one. Consequently, the use of "new" limits of the classes causes that in the circulation types catalog the division of the distribution of the Ws, Wp and Cp indicators into three classes is more similar to the one of equal-probability. In the second part of the paper, a modification of the "new" classification isproposed. The "new modified" classification, takes into account only the 30 last years while calculating the limits of the classes. Shortening the period based on which the limits of the classes are calculated one can capture long-term variations in the values of individual circulation indicators, and thus the division of their distributions into three classes is even closer to the equal-probability one. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Meteorologia; Warunki meteorologiczne; Zróżnicowanie przestrzenne

EN

Meteorology; Meteorological conditions; Spatial differentiation

• Czasopismo: Prace Geograficzne / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Rocznik: 2017
• Numer: z. 150
• Strony: 79--94

Twórcy

autor

Kinga Kulesza

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• Bartoszek K., 2017, The main characteristics of atmospheric circulation over East-Central Europe from 1871 to 2010, Meteorology and Atmospheric Physics, 129 (2), 113-129.
• Beck C., Jacobeit J., Jones P.D., 2007, Frequency and within-type variations of large-scale circulation types and their effects on low-frequency climate variability in Central Europe since 1780, International Journal of Climatology, 27, 473-491.
• Degirmendžić J., Kożuchowski K., Wibig J., 2000, Epoki cyrkulacyjne XX wieku i zmienność typów cyrkulacji atmosferycznej w Polsce, Przegląd Geofizyczny, 45 (3-4), 221-238.
• Gerstengarbe F.W., Werner P.C., 2005, Katalog der Großwetterlagen Europas (1881-2004) nach Paul Hess und Helmuth Brezowsky, Selbstverlag des Deutschen Wetterdienstes, Offenbach, Potsdam.
• Gerstengarbe F.W., Werner P.C., Rüge U., 1999, Katalog der Grosswetterlagen Europas (1881-1998) nach P. Hess and H. Brezowsky, Selbstverlag des Deutschen Wetterdienstes, Offenbach, Potsdam.
• Hess P., Brezowsky H., 1969, Katalog der Grosswetterlagen Europas, Berichte des Deutschen Wetterdienstes, 113.
• Kalnay E., Kanamitsu R., Kistler R., Collins W., Deaven D., Gandin L., Iredell M., Saha S., White G., Woolen J., Zhu Y., Chelliah M., Ebisuzaki W., Higgins W., Janowiak J., Mo K.C., Ropelewski C., Wang J., Leetmaa A., Reynolds R., Jenne R., Joseph D., 1996, The NCEP/NCAR 40-year reanalysis project, Bulletin of American Meteorological Society, 77, 437-471.
• Kożuchowski K., 1995, Głębokie cyklony, antycyklony i cyrkulacja strefowa nad Europą (1900-1990), Przegląd Geofizyczny, 40, 231-246.
• Lityński J., 1968, Liczbowa klasyfikacja typów cyrkulacji i typów pogody dla Polski, praca doktorska UW, Warszawa, maszynopis.
• Lityński J., 1969, Liczbowa klasyfikacja typów cyrkulacji i typów pogody dla Polski, Prace PIHM, 97, 3-14.
• Marsz A.A., 1999, Oscylacja Północnoatlantycka a reżim termiczny zim na obszarze północno-zachodniej Polski i na polskim wybrzeżu Bałtyku, Przegląd Geograficzny, 71 (3), 225-245.
• Niedźwiedź T., 1981, Sytuacje synoptyczne i ich wpływ na zróżnicowanie przestrzenne wybranych elementów klimatu w dorzeczu górnej Wisły, Rozprawy Habilitacyjne UJ, Kraków.
• Nowosad M., 2004, Sezony cyrkulacyjne nad Polską 1951-1990, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Sectio B, 59 (5), 83-100.
• Nowosad M., 2017, Kalendarz wskaźników cyrkulacji i typów cyrkulacji nad Polską według formuły Lityńskiego. Zbiór komputerowy, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Zakład Meteorologii i Klimatologii, Lublin.
• Osuchowska-Klein B., 1991, Katalog typów cyrkulacji atmosferycznej (1976-1990), IMGW, Warszawa.
• Philipp A., Bartholy J., Beck Ch., Erpicum M., Esteban P., Fettweis X., Huth R., James P., Jourdain S., Kreienkamp F., Krennert T., Lykoudis S., Michalides S.C., Pianko-Kluczyńska K., Postm P., Rasilla Álvarez D., Schiemann R., Spekat A., Tymvios F.S., 2010, Cost733cat - A database of weather and circulation type classifications, Physics and Chemistry of the Earth, 35, 360-373.
• Pianko-Kluczyńska K., 2007, Nowy kalendarz typów cyrkulacji atmosfery według J. Lityńskiego, Wiadomości Meteorologii, Hydrologii, Gospodarki Wodnej, I(LI) (4), 65-85.
• Piotrowski P., 2009, Obiektywna metoda klasyfikacji cyrkulacji atmosferycznej dla Polski, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Physica, 10, 1-216.
• Stępniewska-Podrażka M., 1991, Kalendarz typów cyrkulacji atmosferycznej (1951-1990), IMGW, Warszawa.
• Ustrnul Z., 1997, Zmienność cyrkulacji atmosfery na półkuli północnej w XX wieku, Materiały Badawcze IMGW, Meteorologia, 27.
• Ustrnul Z., 1998, Zmienność temperatury powietrza na wybranych stacjach Europy Środkowej na tle warunków cyrkulacyjnych. Klimat i bioklimat miast, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Physica, 3, 307-318.
• Ustrnul Z., 2007, Zmienność wskaźnika cyrkulacji zachodniej nad Europą w XX wieku, [w:] K. Piotrowicz, R. Twardosz (red.), Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych, IGiGP UJ, Kraków, 55-63.
• Ustrnul Z., Czekierda D., Wypych A., 2010, Extreme values of air temperature in Poland according to different atmospheric circulation classifications, Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C, 35 (9-12), 429-436.
• Żmudzka E., 2007, Zmienność zachmurzenia nad Polską i jej uwarunkowania cyrkulacyjne (1951-2000), Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

Identyfikatory

DOI

10.4467/20833113PG.17.018.7322