Pojęcie zasad prawa w świetle idei pojęć co do istoty kwestionowanych

• Autorzy: Szymon Obuchowski

Warianty tytułu

The Notion of the 'Principles of Law' in the Light of the Idea of 'Essentially Contested Concepts'

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Pomimo istnienia wielu opracowań dotyczących teoretycznych właściwości "zasad prawa" żadna z koncepcji obecnych w polskim porządku prawnym nie została dotąd uznana za dominującą i bezsprzecznie trafniejszą niż pozostałe. Podobna sytuacja panuje w światowej teorii prawa. W niniejszym opracowaniu podjęto próbę zbadania przyczyn tego stanu rzeczy przez zaprezentowanie założeń mało znanej w nauce polskiej idei "pojęć co do istoty kwestionowanych" (essentially contested concepts - ECC), stworzonej przez Waltera B. Galliego i zastosowanie jej do analizy pojęcia zasad prawa. Istnieją dwie główne możliwe interpretacje idei. Zależnie od poglądów przyjętych w tej kwestii, może ona pełnić rolę analitycznego wzorca opisującego typowy zestaw cech charakteryzujących pojęcia wyjątkowo w nauce sporne, w świetle których warto je wraz z otaczającą dyskusją przestudiować. Drugą możliwość stanowi uznanie jej za ontologiczną "hipotezę wyjaśniającą", zgodnie z którą każdemu ECC z konieczności towarzyszy nierozstrzygalność debaty o właściwy sposób użycia. Niezależnie od zajętego stanowiska, prześwietlenie "zasad prawa" z wykorzystaniem metodologii ECC pozwala pełniej spojrzeć na dotyczącą ich dyskusję z perspektywy "zewnętrznej". To zaś pozwala sformułować tezę, że argumentacja za konkretnymi koncepcjami zasad powinna w większym stopniu obejmować użyteczność uważanej za słuszną teorii niż konwencjonalne z natury argumenty dotyczące tego, czym zasady w rzeczywistości są. (abstrakt oryginalny)

EN

Despite many studies on the theoretical properties of the 'principles of law' none of the theories proposed has been recognised as a leading or more accurate one than others. The paper is an attempt to examine the reasons for this, by examining the notion of the 'principles of law' in the light of the idea of 'essentially contested concepts' (ECC), introduced by Walter B. Gallie. This concept is little known in Polish legal scholarship. Depending on the views regarding its nature, the 'essentially contested concept' may be seen as an analytic framework pointing at its attributes and the attributes of a dispute about it, or as an ontological 'explanatory hypothesis' attributing to certain concepts a natural impossibility of reaching an agreement as to the proper use of these concepts. Regardless of the adopted view, the analysis of the 'principles of law' as an essentially contested concept provides a possibility to cast a glance at the discussion concerning their theoretical nature from an 'external', or independent point of view. This in turn allows for a thesis that the argumentation for a specific way of use of the concept of 'principles' should, to a greater extent than it is done by statements concerning the true nature of 'principles', which are the conventional by nature, advocate the suitability and utility of the theories proposed. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Prawo; Teoria prawa; Terminologia naukowa

EN

Law; Law theory; Terminology of science

• Czasopismo: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Rocznik: 2017
• Numer: nr 4
• Strony: 43--55

Twórcy

autor

Szymon Obuchowski

• Uniwersytet Gdański

Bibliografia

• Aarnio, A. (2011), Essays on the Doctrinal Study of Law, Dordrecht-Heidelberg-London-New York.
• Alexy, R. (2000), On the Structure of Legal Principles, Ratio Juris 13(3).
• Alexy, R. (2010), Teoria praw podstawowych, tłum. B. Kwiatkowska, J. Zajadło, Warszawa.
• Atienza, M., Ruiz Manero, J. (1998), A Theory of Legal Sentences, Dordrecht.
• Ávila, H. (2007), Theory of Legal Principles, Dordrecht.
• Bogucki, O., Zieliński, M. (2014), Zasady prawa z perspektywy ogólnej teorii prawa, w: Hofmański, P., Wiliński, P. (red.), System prawa karnego, t. 3: Zasady procesu karnego, cz. 1, Warszawa.
• Bódig, M. (2008), Rules, Principles and the Problem of the Limits of Legal Reasoning, https://ssrn.com/abstract=1318638, [dostęp: 24.02.2017].
• Cieślak, M. (2011), Polska procedura karna. Podstawowe założenia teoretyczne, Kraków.
• Collier, D., Hidalgo, F.D., Maciuceanu, A.O. (2006), Essentially contested concepts: debates and applications, Journal of Political Ideologies 11(3).
• Dickinson, J. (1929), The Law Behind Law: II, Columbia Law Review 29(3).
• Dworkin, R. (1967), The Model of Rules, The University of Chicago Law Review 35(1).
• Dworkin, R. (1998), Biorąc prawa poważnie, tłum. T. Kowalski, Warszawa.
• Dybowski, M. (2008), Robert Alexy - Niepozytywistyczna filozofia prawa, [w:] Zajadło, J. (red.), Przyszłość dziedzictwa. Robert Alexy, Ralf Dreier, Jürgen Habermas, Otfried Höffe, Arthur Kaufmann, Niklas Luhmann, Ota Weinberger. Portrety filozofów prawa, Gdańsk.
• Dyrda, A., Gizbert-Studnicki T. (2013), Over-aggregated concepts, adjective-modifiers and argumentation, [w:] Šavelka, J. et al. (red.), Argumentation 2013. International Conference on Alternative Methods of Argumentation in Law, Brno.
• Dyrda, A. (2013), Czy pojęcie prawa jest pojęciem z istoty spornym?, Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 6(1).
• Ehrenberg, K.M. (2011), Law is not (best considered) an essentially contested concept, International Journal of Law in Context 7(2).
• Esser, J. (1956), Grundsatz und Norm in der Richterlichen Fortbildung des Privatrechts, Tübingen.
• Gallie, W.B. (1956), Essentially contested concepts, Proceedings of the Aristotelian Society 56.
• Gallie, W.B. (1956), Art as an essentially contested concept, The Philosophical Quarterly 6(23).
• Gizbert-Studnicki, T. (1988), Zasady i reguły prawne, Państwo i Prawo 43(3).
• Gizbert-Studnicki, T. (2014), Zasady prawa. Studium Teoretycznoprawne, Poznań 2012, Wydawnictwo Naukowe UAM - Recenzja książki, Państwo i Prawo 69(3).
• Goodman, N. (1997), Jak tworzymy świat, tłum. M. Szczubiałka, Warszawa.
• Gray, J.N. (1977), On the contestability of social and political concepts, Political Theory 5(3).
• Green, L. (1987), The political content of legal theory, Philosophy of the Social Sciences 17(1).
• Kordela, M. (2012), Zasady prawa. Studium teoretycznoprawne, Poznań.
• Korycka-Zirk, M. (2012), Teorie zasad prawa a zasada proporcjonalności, Warszawa.
• Kosowski, J. (2011), Zasada informacji prawnej w polskim procesie karnym w świetle art. 16 k.p.k., Warszawa.
• Kotarbiński, T. (1986), Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk, Warszawa.
• Lang, W., Wróblewski, J. (1986), Współczesna filozofia i teoria prawa w USA, Warszawa.
• MacIntyre, A. (1973), The essential contestability of some social concepts, Ethics 84 (1).
• Mariański, A. (2009), Rozstrzyganie wątpliwości na korzyść podatnika. Zasada prawa podatkowego, Warszawa.
• Maroń, G. (2011), Zasady prawa. Pojmowanie i typologie a rola w wykładni prawa i orzecznictwie konstytucyjnym, Poznań.
• Maroń, G. (2012), Zasady prawa jako składnik kultury prawnej, [w:] Nawrot, O., Sykuna, S., Zajadło, J. (red.), Konwergencja czy dywergencja kultur prawnych?, Warszawa.
• McKnight, C. (2003), Medicine as an essentially contested concept, Journal of Medical Ethics 29(4).
• Minkner, K. (2014), Problem polityczności jako metateoretyczne wyzwanie dla politologii, Atheneum. Polskie Studia Politologiczne 43.
• Nowacki, J. (2007), O uzasadnieniu zasady zaufania w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, [w:] Martysz, C., Matan, A., Tobor Z. (red.), Zasady prawa. Materiały konferencyjne, Bydgoszcz-Katowice.
• Nykiel, W. (2009), Zasady podatkowe, [w:] Brzeziński, B. (red.), Prawo podatkowe. Teoria. Instytucje. Funkcjonowanie, Toruń.
• Poscher, R. (2012), The Principles Theory. How Many Theories and What is Their Merit?, [w:] Klatt, M. (ed.) Institutionalized Reason: The Jurisprudence of Robert Alexy, Oxford.
• Raskal, Z.E. (2014), Paula Thagarda Kryteria Demarkacji, Roczniki Filozoficzne 62(1).
• Ruben, D.H. (2010), W. B. Gallie and essentionally contested concepts, Philosophical Papers 39(2).
• Swanton, C. (1985), On the essential contestedness of political concepts, Ethics 95(4).
• Tęcza-Paciorek, A. (2012), Zasada domniemania niewinności w polskim procesie karnym, Warszawa.
• Tkacz, S. (2014), O zintegrowanej koncepcji zasad prawa w polskim prawoznawstwie: od dogmatyki do teorii, Toruń.
• Tuleja, P. (1997), Normatywna treść praw jednostki w ustawach konstytucyjnych RP, Warszawa.
• Waldron, J. (1994), Vagueness in law and language: some philosophical issues, California Law Review 82(3).
• Waldron, J. (2002), Is the rule of law an essentially contested concept (in Florida), Law and Philosophy 21(2).
• Wiliński, P. (2014), Katalog zasad procesu karnego, [w:] Hofmański, P., Wiliński, P. (red.), System prawa karnego, t. 3: Zasady procesu karnego, cz. 1, Warszawa.
• Wronkowska, S. (2006), Charakter prawny klauzuli demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej), [w:] Wronkowska S. (red.), Zasada demokratycznego państwa prawnego w Konstytucji RP, Warszawa.
• Wronkowska, S., Zieliński, M., Ziembiński, Z. (1974), Zasady prawa. Zagadnienia podstawowe, Warszawa.
• Wróblewski, J. (1965), Prawo obowiązujące a "ogólne zasady prawa", Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego, Nauki Humanistyczno-Społeczne 42.
• Zieliński, M. (2011), Zasady i wartości konstytucyjne, [w:] Bałaban, A., Mijal, P. (red.), Zasady naczelne Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku, Szczecin.
• Żbikowska, M. (2015), Zasada lojalności w procesie karnym (odniesiona do pokrzywdzonego), Toruń.
• Żbikowska, M. (2016), Status ontologiczny zasad procesu karnego, Państwo i Prawo 71(3).
• Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 30 listopada 1988 r., K 1/88, OTK 1988, poz. 6.
• Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 22 czerwca 1993 r., K 1/93, OTK ZU 1993, nr 2, poz. 25.
• Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 14 grudnia 1993 r., K 8/93, OTK ZU 1993, nr 2, poz. 43.
• Uchwała Trybunału Konstytucyjnego z 11 stycznia 1995 r., W 11/94, OTK ZU 1995, nr 1, poz. 17.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 5 listopada 1997 r., K 22/97, OTK ZU 3-4/1997, poz. 41.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 kwietnia 2000 r., K 8/98, OTK ZU 3/2000, poz. 87.

Identyfikatory

DOI

10.14746/rpeis.2017.79.4.4