Ugrupowania polityczne Polskiego Państwa Podziemnego poza koalicją rządzącą : kilka postulatów badawczych

• Autorzy: Marek Gałęzowski

Warianty tytułu

Political Movements of the Polish Underground State Outside the Coalition Government : a Few Research Proposals

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W czasie okupacji niemieckiej powstało w konspiracji wiele ugrupowań politycznych. Powstające licznie w pierwszych dwóch latach okupacji, a czasem - jak w wypadku piłsudczyków - i później, reprezentowały wszystkie przedwojenne kierunki ideowe. Chociaż wywodziły się z różnych środowisk politycznych i społecznych okresu międzywojennego, a czasem, jak Stronnictwo Demokratyczne, wprost z międzywojennych ugrupowań politycznych, to ich działalność okupacyjna nie była prostą kontynuacją przedwojennej. Decydowała o tym całkowicie zmieniona sytuacja polityczna i warunki, w jakich tę działalność prowadziły. Z chwilą swojego powstania wprowadzały więc nową jakość w polskim życiu politycznym. Celem artykułu, opartego przede wszystkim na dokumentacji archiwalnej oraz dokumentach i relacjach drukowanych, jest uzasadnienie konieczności podjęcia badań dotyczących tej tematyki i propozycja próby opracowania katalogu spraw i problemów z nią związanych, jak m.in. opisanie ich struktur organizacyjnych (kierowniczych i niższych szczebli); określenie zasięgu terytorialnego i liczebności; scharakteryzowanie wydawnictw i ich zaplecza technicznego (funkcjonowanie drukarni i kolportażu), form łączności wewnątrzorganizacyjnej, środków finansowania działalności; ustalenie, z jakich przedwojennych środowisk politycznych i społecznych wywodzili się ich członkowie; przedstawienie relacji i stosunku do władz polskich na uchodźstwie, ZWZ-AK, Delegatury Rządu RP, ugrupowań politycznych "grubej czwórki" oraz stosunków między samymi organizacjami działającymi poza nią; charakterystyka myśli politycznej; omówienie praktycznego funkcjonowania każdej organizacji w warunkach wyjątkowo brutalnej polityki okupacyjnej oraz prześladowań i martyrologii ich działaczy. (abstrakt oryginalny)

EN

Many underground political groups formed during the German occupation. The organisations created in big numbers during the first two years of occupation, but sometimes also organised later - like the Piłsudskiites - represented all possible pre-war ideologies. Although they originated from different political and social backgrounds of the interwar period, and sometimes, as in the case of the Alliance of Democrats, directly from interwar political organisations, their occupational activity was not a simple continuation of the pre-war one. It resulted from the totally different political situation and conditions in which they acted. With the moment of formation, they introduced new quality to the Polish political life. The article, which is mainly based on archives, documents and printed reports, aims to justify the necessity of research into the issue and proposes to develop a catalogue of related issues and problems, inter alia a description of organisational structures (managerial and lower levels), a territorial range and membership strength, characteristics of publishing houses and their technical resources (printing shops and a distribution system), forms of communications within organisations, sources of finance, establishing the pre-war political and social background of members, a presentation of the relations between and the attitude towards the government-in-exile, the Union for Armed Struggle-the Home Army, the Government Delegation for Poland, the 'big four' political parties and relations between organisations acting outside, characteristics of political thought, a discussion of the practical functioning of each organisation in the conditions of extremely brutal occupational policy as well as repression and activists' martyrdom. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Historia myśli politycznej; Organizacje polityczne

EN

History of political thought; Political organisations

• Czasopismo: Myśl Ekonomiczna i Polityczna
• Rocznik: 2017
• Numer: nr 2 (57)
• Strony: 306--337

Twórcy

autor

Marek Gałęzowski

• Uczelnia Łazarskiego w Warszawie

Bibliografia

• Akcja dywersyjna "N". Dokumenty i materiały z archiwum Tadeusza Żenczy-kowskiego, oprac., przedmowa i przypisy G. Mazur, Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, Wrocław 2000.
• Arczyński M., Z dziejów prasy konspiracyjnej Stronnictwa Demokratycznego w Krakowie (1939-1945), "Zeszyty Historyczno-Polityczne Stronnictwa Demokratycznego" 1973, nr 9.
• Armia Krajowa w dokumentach 1939-1945, t. 1, Wrocław-Warszawa-Kraków 1990, t. 1-3.
• Chrzanowski B., "Miecz i Pług" (Zjednoczone Organizacje Ruchu "Miecz i Pług") na Pomorzu w latach okupacji niemieckiej 1939-1945, Fundacja "Archiwum Pomorskie Armii Krajowej", Toruń 1997.
• Chwedoruk R., Polscy syndykaliści lat II wojny światowej. Działalność i myśl polityczna, "Zeszyty Historyczne" 2005, z. 154.
• Czas napiętnować łajdactwo!, "Kurier", 3 X 1943.
• Czubiński A., Stronnictwo Demokratyczne 1937-1989, Instytut Historii UAM - Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 1998.
• Drewnowski J., Koźniewski K., Pierwsza bitwa z gestapo. Wspomnienie o Polskiej Ludowej Akcji Niepodległościowej (PLAN), wyd. II, Czytelnik, Warszawa 1969.
• Duraczyński E., Historia Polski 1939-1945, Dom Wydawniczy Bellona, Wiedza Powszechna, Warszawa 1999.
• Friszke A., O kształt niepodległej, Biblioteka Więzi, Warszawa 1989.
• Gałęzowski M., O wydawnictwie Polska pod okupacją 1939-1945, [w:] Polska pod okupacją 1939-1945, t. 1, red. M. Gałęzowski i in., IPN, Warszawa 2015.
• Gałęzowski M., Przeciw dwóm zaborcom. Polityczna konspiracja piłsudczykowska w kraju w latach 1939-1947, IPN, Warszawa 2013.
• Gałęzowski M., Uwagi dotyczące przypisów biograficznych w edycji dokumentów Operacja "Sejm" 1944-1946. Na marginesie artykułu recenzyjnego Profesora Grzegorza Mazura, "Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej" 2013, t. 6.
• Gałęzowski M., Wierni Polsce. Ludzie konspiracji piłsudczykowskiej 1939-1947, LTW, Warszawa 2005.
• Gąsiorowski A., Komenda Obrońców Polski. Okręg Pomorze, Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Toruń 2012.
• Grott B., Między realizmem a utopią, czyli Jana Stachniuka i Zadrugi sny o prawdziwej potędze, [w:] Europejskie inspiracje myśli politycznej w Polsce od XIX do XXI wieku, E. Maj i in. (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej, Lublin 2013.
• Grott B., Jan Stachniuk i neopogański ruch Zadruga. Dzieje okupacyjne i powojenne 1939-1963, "Nomos" 1994, nr 5/6.
• Grott B., Stachniuk Jan, [w:] PSB, t. 41, Warszawa-Kraków 2002
• Hass L., Ostrowska T., Mieczysław Michałowicz, [w:] PSB, t. 20, Warszawa-Wrocław-Kraków-Gdańsk 1975.
• Kalabiński S., Gieysztor Stanisław, [w:] PSB, t. 7, Kraków 1949-1958.
• Karasiówna J., Pierwsze półrocze Armii Podziemnej (SZP-ZWZ), "Niepodległość" 1948, t. 1.
• Kętrzyński S., Kazimierz Odnowiciel (1034-1058), wstęp i oprac. M. Biniaś--Szkopek, Avalon, Kraków 2010.
• Konarski S., Nieniewska Halina, [w:] PSB, t. 23, Wrocław-Warszawa-Kra-ków-Gdańsk 1978.
• Księga Pamięci. Transporty Polaków z Warszawy do KL Auschwitz 1940- 1944, Towarzystwo Opieki nad Oświęcimiem, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Warszawa-Oświęcim 2000.
• Kunert A.K., Rościszewski Lucjan, [w:] PSB, t. 32, Wrocław-Warszawa-Kra-ków-Gdańsk-Łódź 1989.
• Kunert A.K., Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, Warszawa 1987, t. 2, PAX, Warszawa 1991, t. 3.
• Lerski J., Emisariusz Jur, Interim, Warszawa 1989.
• Malinowski K., Tajna Armia Polska, Znak, Konfederacja Zbrojna. Zarys genezy, organizacji i działalności, PAX, Warszawa 1986.
• Marszalec J., Polskie Państwo Podziemne. Ciągłość i trwanie, "Pamięć i Sprawiedliwość" 2002, nr 2 (2).
• Marszalec J., Morderstwo na Makowieckich i Widerszalu. Stara sprawa, nowe pytania, nowe wątpliwości, "Zagłada Żydów" 2006, nr 2.
• Michalewski J., Relacja, "Zeszyty Historyczne" 1973, z. 26.
• Moczarski K., Notatki o działalności SD w czasie okupacji, [w:] K. Moczarski, Zapiski, oprac. A.K. Kunert, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1990.
• Muszyński W., Duch młodych. Organizacja Polska i Obóz Narodowo-Radykalny w latach 1934-1944. Od studenckiej rewolty do konspiracji niepodległościowej, IPN, Warszawa 2011.
• Nowik G., Epilog do "Kamieni na szaniec", wyd. 2, Niezależne Wydawnictwo Harcerskie, Warszawa 2014.
• O realną politykę, "Młoda Demokracja", 24 I 1944, nr 4.
• "Ojczyzna" 1939-1945. Dokumenty, wspomnienia, publicystyka, Z. Mazur, A. Pietrowicz (red.), Instytut Zachodni, Poznań 2004.
• Pawiak był etapem. Wspomnienia z lat 1939-1944, wybór i oprac. R. Domańska, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1987.
• Pawłowicz T., Obraz pokolenia, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1999.
• Radlicki I., Kapo odpowiedział - Auschwitz. Wspomnienia adwokata z obozu koncentracyjnego, przedmowa J. Szajna, wstęp i oprac. M. Gałęzowski, Redakcja "Palestry", Warszawa 2008.
• Strzembosz T., Rzeczpospolita podziemna. Społeczeństwo polskie a państwo podziemne 1939-1945, Wydawnictwo Krupski i S-ka, Warszawa 2000.
• Śliwicki Z., Meldunek z Pawiaka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1974.
• Tokarzewski-Karaszewicz M., U podstaw tworzenia Armii Krajowej, "Zeszyty Historyczne" 1964, z. 6.
• Tomasiewicz J., Ugrupowania zadrużne i neozadrużne w okresie okupacji hitlerowskiej (1939-1945), "Historia i Polityka" 2012, nr 7 (14).
• Trochę światła, "Kurier", 25 IX 1943.
• Wanat L., Za murami Pawiaka, Książka i Wiedza, Warszawa 1985.
• Wiadomości z kraju, "Polska" 1942, nr z 26 XI.
• Widy-Wirski F., Szlakiem wyzwolenia. Z historii wojskowej organizacji konspiracyjnej KPN (Kadra Polski Niepodległej) 1940-1944. Relacja własna, ZG ZBoWiD, Warszawa 1974.
• Wohlfarth E.L., Pułkownik Kazimierz Stamirowski, [w:] Wspomnienia byłych żołnierzy Armii Krajowejzamieszkałych wAustralii, Migrant Resource Cen-tre-Footscray, wyd. II, oprac. Z. Wolańska, Adelaide 1984.
• Z dziejów walk o niepodległość, t. 1, M. Gałęzowski i in. (red.)., IPN, Warszawa 2011.
• Wojciechowski F., Polska Niepodległa. Organizacja konspiracyjna, ŚZŻAK [Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej]. Okręg Warszawa Środowisko "Polska Niepodległa", Warszawa 1997.
• Wosiński H., Stronnictwo Demokratyczne w latach II wojny światowej, Epoka, Warszawa 1980.
• Zackiewicz G., Syndykalizm w polskiej refleksji i rzeczywistości politycznej I połowy XX wieku, Wydawnictwo Avalon, Kraków 2013.
• Zieleniewski-Ginterowa M., Z pobytu w celi małoletnich, [w:] Wspomnienia więźniów Pawiaka (1939-1944), S. Płoski i in. (red.), Ludowa Spółdzielnia Wydawnictw Wojskowych, Warszawa 1964.