Odpowiedzialność człowieka w etyce prawa naturalnego

• Autorzy: Andrzej Sołtys

Warianty tytułu

The Responsibility of Man in the Ethics of Natural Law

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Odpowiedzialność jest podstawową kategorią każdej teorii etycznej. Nie jest ona jednak pojmowana tak samo w każdej z tych teorii. Współczesna literatura traktująca o odpowiedzialności dotyczy najczęściej psychologicznego, społecznego, czy prawnego jej aspektu. Brakuje natomiast prac badających sam bytowy fundament odpowiedzialności. Wynika to przeważnie z przyjmowanych w danej teorii etycznej założeń metafizycznych i antropologicznych. Autor niniejszej pracy wchodzi w dyskusję ze współczesnymi ewolucyjnymi i socjobiologicznymi nurtami etyki, które jak twierdzi, spłycają pojmowanie odpowiedzialności pozbawiając ją wymiaru metafizycznego. Bada kategorię odpowiedzialności w etyce prawa naturalnego, bowiem rzeczona teoria etyczna wyróżnia się spośród innych postrzeganiem odpowiedzialność jako struktury bytowej. W pracy podjęto się zadania rekonstrukcji ontycznych podstaw odpowiedzialności w świetle etyki prawa naturalnego. Ukazano, że odpowiedzialność w myśl tej teorii etycznej nie jest ani strukturą ogólnobytową, ani też strukturą rodzajową, to znaczy taką, która byłaby wspólna wszystkim istotom żyjącym i czującym, lecz jest ona zindywidualizowaną strukturą gatunku ludzkiego, poprzez którą spełnia się podmiot moralny jako osoba. W świetle etyki prawa naturalnego odpowiedzialność jest ontyczną strukturą określającą ten wymiar natury ludzkiego bytu, który jest właściwy tyko człowiekowi - osobie. Składowe tej struktury są ze sobą wewnętrznie powiązane i przyporządkowane do "ja" jako podmiotu moralnego, przez co struktura odpowiedzialności ma charakter analogiczny. Odpowiedzialność jest więc w każdym człowieku zindywidualizowana, to jest częściowo taka sama, a częściowo odmienna. Jest podobna w każdym bytowym przypadku przez to, że jest utworzona z takich samych składowych wewnętrznie ze sobą powiązanych, natomiast strukturę odpowiedzialności częściowo modyfikuje przyporządkowanie jej składowych do niepowtarzalnego osobowego "ja". (abstrakt oryginalny)

EN

Responsibility is the basic category of every ethical theory; however, the human responsibility is not understood in the same way in every ethical theory. Contemporary literature concerning the problem of responsibility of man examines first of all the psychological, social and legal aspect of responsibility. There are few works that relate to the ontological aspect of responsibility. The reason for such a situation in the ethical theories are mostly the metaphysical and anthropological assumptions. The author of present article does not agree with the contemporary trends of evolutionary and sociobiological ethics, and affirms that these trends simplify the concept of responsibility of a man and deprive its metaphysical dimension. The author examines the concept of human responsibility in the ethics of natural law because the ethics of natural law stands out from other ethical theories and it sees responsibility as the structure of being. The article reconstructs the ontological basis of human responsibility in the light of the ethics of natural law. It has been shown that the responsibility according to that ethical theory is neither a common structure for all beings, nor a generic structure i.e. a common structure of every living and feeling beings, but it is an individualized structure of the human species, through which the moral subject i.e. the person realizes itself. In view of the natural law ethics, responsibility is the ontological structure typical of man - person only. The elements constituting the structure of responsibility are connected to each other internally and are assigned to the entity, in this way, the structure of human responsibility is analogous, this means that the responsibility of man is in every human being individualized. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Odpowiedzialność; Etyka; Prawo naturalne; Metafizyka

EN

Responsibility; Ethics; Natural law; Metaphysics

• Czasopismo: Humanities and Social Sciences
• Rocznik: 2017
• Tom: 22 (XXII)
• Numer: nr 24 (3)
• Strony: 261--270

Twórcy

autor

Andrzej Sołtys

• Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza

Bibliografia

• [1] Chojnacka M.A., Problem odpowiedzialności w filozofii Levinasa, "Studia z Historii Filozofii" (2011) nr 2, s. 133-147.
• [2] Filek J., Filozofia odpowiedzialności XX wieku, Wydawnictwo Znak, Kraków 2003.
• [3] Filek J., Ontologizacja odpowiedzialności, Baran i Suszczyński, Kraków 1996.
• [4] Herbut J., Prawo naturalne [w:] Leksykon filozofii klasycznej, red. J. Herbut, TN KUL, Lublin 1997.
• [5] Hołub G., Etyka prawa naturalnego i etyka medyczna a kategoryczność nakazu moralnego [w:] Oblicza natury ludzkiej, red. P. Duchliński, G. Hołub, Wydawnictwo WAM, Kraków 2010.
• [6] Ingarden R., Książeczka o człowieku, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1987.
• [7] Jan Paweł II, Dziesięcioro przykazań, Wydawnictwo M, Kraków 2012.
• [8] Jan Paweł II, Osoba i czyn, KAI, Warszawa 2008.
• [9] Jędraszewski M., Wobec Innego. Relacje międzypodmiotowe w filozofii Emmanuela Lévinasa, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1990.
• [10] Krąpiec M.A., Człowiek i prawo naturalne, RW KUL, Lublin 1993.
• [11] Krąpiec M.A., Ludzka wolność i jej granice, Wydawnictwo Gutenberg-Print, Warszawa 1997.
• [12] Kruszyński R.J., Odpowiedzialność naturalna człowieka, "Acta Universitatis Lodziensis Folia Iuridica" 74 (2015), s. 9-19.
• [13] Kunicka M., Wychowanie a etyka odpowiedzialności, "Teraźniejszość - Człowiek - Edukacja" 18 (2015) nr 3, s. 59-70.
• [14] Lévinas E., Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, przeł. J. Migasiński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
• [15] Mohr H., Evolutionäre Ethik als biologische Theorie [w:] Evolutionäre Ethik. Zwischen Naturalismus und Idealismus, red. W. Lütterfelds, Th. Mohr, Darmstadt 1993.
• [16] Niećko-Bukowska B., Perspektywy ujęcia odpowiedzialności, "Investigationes Linguisticae" 16 (2008), s. 130-139.
• [17] Petrinovich L., Human Evolution, Reproduction, and Morality, The MIT Press, Cambridge - London 1998.
• [18] Piechowiak M., Filozofia praw człowieka, TN KUL, Lublin 1999.
• [19] Sartre J.P., Byt i nicość: zarys ontologii fenomenologicznej, przeł. J. Kiełbasa i inni, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2007.
• [20] Schnädelbach H., Filozofia [w:] Filozofia. Podstawowe pytania, red. E. Martens, H. Schnädelbach, przeł. K. Krzemieniowa, Wiedza Powszechna, Warszawa 1995.
• [21] Sołtys A., Różne oblicza dobra [w:] Etyka i dobro, red. D. Probucka, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2015.
• [22] Speamann R., Granice. O etycznym wymiarze działania, przeł. J. Merecki, Oficyna Naukowa, Warszawa 2006.
• [23] Ślipko T., Zarys etyki ogólnej, Wydawnictwo WAM, Kraków 1984.
• [24] Tomasz z Akwinu, In Sententiarum II, d. 34, q. 1, a. 2.
• [25] Tomasz z Akwinu, Summa theologiae, I-II, q. 94, a. 2.
• [26] Weiss M., Etyka a ewolucja. Metaetyczny kontekst etyki ewolucyjnej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2010.
• [27] Wilson E.O., Socjobiologia, przeł. M. Siemiński, Zysk i S-ka, Poznań 2000.
• [28] Wojtyła K., Miłość i odpowiedzialność, red. T. Styczeń i in., TN KUL, Lublin 1986.

Identyfikatory

DOI

10.7862/rz.2017.hss.57