O reprezentatywności długoletnich, interdyscyplinarnych badań pasterstwa w Czarnohorze

• Autorzy: Mateusz Troll

Warianty tytułu

On the Representativeness of Long-time, Interdisciplinary Research upon Shepherding in the Chornohora

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł ma związek z publikacją wyników trzeciego etapu interdyscyplinarnych badań pasterstwa huculskiego, prowadzonych przez zespół pod kierunkiem Janusza Gudowskiego w jednym z masywów górskich pasma Czarnohory na Ukrainie, w latach 1999, 2009 i 2014 (Pasterstwo w Czarnohorze pod redakcją J. Gudowskiego, wyd. I, Lublin 2016). Autor artykułu polemizuje z tezą J. Gudowskiego, mówiącą o dużej reprezentatywności wyników tych badań. Polemika dotyczy zastosowanego podejścia badawczego (połonina jako obiekt badań zjawiska cechującego się zmiennością sezonowych powiązań gospodarczych), wyboru obszaru badań (wyłącznie połoniny śródleśne masywu Kukula, otoczone borami iglastymi), roli ochrony przyrody w pastwiskowym użytkowaniu połonin (pominiętej w omawianych badaniach) oraz wyłaniającego się z pracy obrazu stosunków własnościowych na połoninach a także ich zmian w okresie 1999-2014. Zdaniem autora polemiki niereprezentatywność obszaru badań odzwierciedla się w wynikach badań, m.in. w postaci nadreprezentacji gospodarstw bydlęcych oraz braku oznak sukcesji wtórnej na użytkowanych pastwiskowo połoninach. W artykule zwrócono uwagę na najbardziej istotne, zdaniem autora, cechy charakterystyczne czarnohorskiego pasterstwa, pominięte w badaniach zespołu J. Gudowskiego - utrzymującą się dużą rolę pasterstwa owiec oraz powszechność w zakarpackiej części Czarnohory wypasu, zarówno owiec jak i bydła, organizowanego przez poszczególne gromady terytorialne. Poruszono również zagadnienie zmienności sezonowych powiązań w gospodarce huculskiej, powodującej, że niektóre z uzyskanych przez zespół J. Gudowskiego wyników badań przeobrażeń pasterstwa Czarnohory w okresie 1999-2014, nie mogą być ekstrapolowane poza obszar masywu Kukula a tym samym nie mogą być reprezentatywne dla Czarnohory lub całej Huculszczyzny. (abstrakt oryginalny)

EN

The paper discusses chosen results of the third part of long-time, interdisciplinary studies on Hutsul summer farming in the Chornohora mountains, published in a book titled Pasterstwo w Czarnohorze (the English title: Shepherding in the Chornohora). Janusz Gudowski (the book's editor) claims that the representativeness of the research carried out by his team in a small part of the Chornohora (Mt Kukul), is high, which is a matter of discussion here. The paper's author argues with the applied research approach, which does not take into consideration a possible variation of economic relations in different grazing seasons and its influence on summer farming change. Examples of changes investigated during this research, and caused by such a variation, are discussed in the paper as a separate category of interdisciplinary study results, which cannot be extrapolated outside the study area. Treating such results as representative could give a false view of summer farming changes. Above all, the study area used in this interdisciplinary research cannot be recognized in author's opinion as representative, when only relatively small secondary grasslands were investigated, resulting, among others, in overrepresentation of cattle farms as well as a lack of secondary succession symptoms. Among the most important features of the Chornohora summer livestock farming, not represented in the study area, and not described in this book, are sheep grazing in general (despite the English title of this book, only cattle grazing was investigated during this research) and communal grazing, both sheep and cattle. A different view on the role of long-time pasture ownership changes (1999-2014) and relations between the nature protection and summer farming in the Chornohora (two protected areas with different protection zones) is also presented in this paper. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Hodowla zwierząt; Gospodarstwa rolne

EN

Animal husbandry; Arable farm

• Czasopismo: Prace Geograficzne / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Rocznik: 2017
• Numer: z. 151
• Strony: 135--152

Twórcy

autor

Mateusz Troll

• Jagiellonian University

Bibliografia

• Caryk J.W., Małynowskyj K.A., 1997, Monitorynh zhasania pastoralnych system pid wpływom zapowidannja, [w:] Ja. I. Mowczan (red.), Bioriznomanittia Karpatskoho biosfernoho zapowidnyka, Interekocentr, Kyjiw, 429-440.
• Czetwertyna zbudowanych lisowych dorih obłasti - u Rachiwskomu ŁDH (13.11.2016), http://zorka. in.ua (30.12.2016).
• Gudowski J., 2001a, Organizacja i ekonomika gospodarki pasterskiej na Huculszczyźnie. Stan obecny na tle tradycji, [w:] J. Gudowski (red.), Pasterstwo na Huculszczyźnie. Gospodarka, kultura, obyczaj, Wyd. Akad. Dialog, Warszawa, 21-62.
• Gudowski J. (red.), 2001b, Pasterstwo na Huculszczyźnie. Gospodarka, kultura, obyczaj, Wyd. Akad. Dialog, Warszawa.
• Gudowski J., 2011a, Perspektywy ekonomiczne gospodarki pasterskiej na Huculszczyźnie w XXI wieku: zanik pasterstwa czy początek rozkwitu biznesu? [w:] J. Gudowski (red.), Przekształcenia gospodarki pasterskiej w ukraińskich Karpatach, Wyd. Akad. Dialog, Warszawa, 25-36.
• Gudowski J. (red.), 2011b, Przekształcenia gospodarki pasterskiej w ukraińskich Karpatach, Wyd. Akad. Dialog, Warszawa.
• Gudowski J. (red.), 2016, Pasterstwo w Czarnohorze. Przyczynki do badań kultury huculskiej, Fundacja Kultury Duchowej Pogranicza, wyd. I, Lublin.
• Gudowski J., Hucuł-Stróżewski J., 2016, Gospodarka na połoninach, [w:] J. Gudowski (red.), Pasterstwo w Czarnohorze. Przyczynki do badań kultury huculskiej, Fundacja Kultury Duchowej Pogranicza, wyd. I, Lublin, 21-29.
• Harasymczuk R.W., Tabor W., 1937, Etnografia połonin huculskich, Lud, 35, 76-161.
• Hucuł-Stróżewski J., 2011, Żywienie i pielęgnacja oraz użytkowość i rasy zwierząt, [w:] J. Gudowski (red.), Przekształcenia gospodarki pasterskiej w ukraińskich Karpatach, Wyd. Akad. Dialog, Warszawa, 37-48.
• Informacija pro wykorystannja pasowyszcz (połonyny) stanom 1.07.2015 roku - Dane o umowach na dzierżawy połonin zawartych przez Werchowynską Rejonową Administrację Państwową, Werchowyna, 2015.
• Kłymyszyn O., Korżynskyj Ja., Inkin Je., 2007, Wpływ zapowidannja na widnowlennja klimatycznoji werchnoji meżi lisu w Czornohori (Ukrajinski Karpaty), Wisnyk Lwiwskoho Uniwersytetu, Ser. Biołohiczna, 45, 115-120.
• Krukar W., Troll M. (red.), 2013, Czarnohora. Mapa turystyczno-nazewnicza, skala 1: 50 000, Wydawnictwo Ruthenus, Krosno.
• Kubijowicz W., 1926, Życie pasterskie w Beskidach Wschodnich, Prace Instytutu Geograficznego UJ, 5, ss. 109.
• Kubijovyč V., 1935, Pastýřský Život v Podkarpatské Rusi. Díl I - Text, Zemepisné Práce, 8, 94.
• Kubijovyč V., 1937, Pastýřský Život v Podkarpatské Rusi. Díl II - Tabulky, Mapy, Vyobrazení, Zemepisné Práce, 10, b.p.
• Kucharzyk S., 2006, Ekologiczne znaczenie drzewostanów w strefie górnej granicy lasu w Karpatach Wschodnich i ich wrażliwość na zmiany antropogeniczne, Roczniki Bieszczadzkie, 14, 15-43.
• Kuźnicka E., 2008, Turystyka wiejska - gospodarstwa agroturystyczne i ekologiczne w Polsce oraz krajach Unii Europejskiej, [w:] R. Niżnikowski (red.), Hodowla i chów owiec, SGGW, Warszawa, 139-152.
• Ławruk M., 2011a, Heohgrafija połonynskoho hospodarstwa Huculszczyny na pocz. XXI st., Wisnyk Lwiwskoho uniwersytetu, Ser. Heohraficzna, 39, 218-231.
• Ławruk M., 2011b, Istoryko-heohraficzni ta socjalno-ekonomiczni aspekty rozwytku widhinno-połonynskoho twarynnyctwa Huculszczyny, [w:] O. Maslianyk, P. Siredżuk (red.), Huculszczyna w homoni wikiw. Materiały miżnarodnoji naukowo-praktycznoji konferencji. Lwiw, 6 trawnia 2011 r., Triada pljus, Lwiw, 176-215.
• Marciszuk Sz., 2016, Młodzież i dzieci na połoninach, [w:] J. Gudowski (red.), Pasterstwo w Czarnohorze. Przyczynki do badań kultury huculskiej, Fundacja Kultury Duchowej Pogranicza, wyd. I, Lublin, 55-58.
• Markowski Z., Janowski B., Swederski W., Pawlikowski J., 1928, Uwagi w sprawie zagospodarowania połonin wschodnio karpackich w Województwie Stanisławowskiem, Okręgowy Urząd Ziemski we Lwowie, Lwów, maszynopis powielony.
• Metera E., Sakowski T., Słoniewski K., Romanowicz B., 2010, Grazing as a tool to maintain biodiversity of grassland - a review, Animal Science Papers and Reports, 28 (4), 315-334.
• Męciński Z., 1938, Studia zootechniczne nad owcą górską na Huculszczyźnie, Prace Rolniczo- -Leśne PAU, 29.
• Molik E., Błasiak M., 2015, Alternatywne kierunki użytkowania owiec szansą na przetrwanie drobnych gospodarstw na terenach gór i pogórza, Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych, 1, 29-41.
• Mroczkowski S., 2004, Pielęgnowanie krajobrazu za pomocą owiec, [w:] Z. Mirek, M. Nowak (red.), Miejsce wypasu i gospodarki owczarskiej w koncepcji rozwoju zrównoważonego, Instytut Botaniki PAN w Krakowie, 39-43.
• Na Werchowynszczyni wziałysia za wiwczarstwo, 2011, http://news.if.ua/news/17904.html (30.12.2016).
• Nesteruk J., 2001, Szata roślinna wschodniokarpackich połonin i ochrona strefy wysokogórskiej, [w:] J. Gudowski (red.), Pasterstwo na Huculszczyźnie. Gospodarka, kultura, obyczaj, Wyd. Akad. Dialog, Warszawa, 63-78.
• Nesteruk J., 2011, Perspektywa środowiskowa, [w:] J. Gudowski (red.), Przekształcenia gospodarki pasterskiej w ukraińskich Karpatach, Wyd. Akad. Dialog, Warszawa, 49-60.
• Nesteruk J., 2016, Szata roślinna czarnohorskich połonin, [w:] J. Gudowski (red.), Pasterstwo w Czarnohorze. Przyczynki do badań kultury huculskiej, Fundacja Kultury Duchowej Pogranicza, wyd. I, Lublin, 21-29.
• Perelik wysokohirnych pasowyszcz (połonyn), za meżamy naselenych punktiw, nadanych terytorialnym hromadam rajonu dlja wypasu chudoby w litnio-osinniomu periodi 2011 roku - Dane Rachowskiej Rejonowej Administracji Państwowej, Rachów, 2011.
• Petriw T., 2008, Połonyny Rachiwszczyny optom ta w rozdrib podiłyły miż soboju bałohiwski chołyji, http://takje.livejournal.com/39646.html (30.12.2016).
• Publiczna kadastrowa karta, http://map.land.gov.ua/kadastrova-karta; Kadastrowaja karta, http://gisfile.com/map (30.12.2016).
• Shandra O., Weisberg P., Martazinova V., 2013, Influences of climate and land use history on forest and timberline dynamics in the Carpathian Mountains during the twentieth century, [w:] J. Kozak, K. Ostapowicz, A. Bytnerowicz, B. Wyżga (red.), The Carpathians: Integrating Nature and Society towards Sustainability, Environmental Science and Engineering, Springer, Berlin- Heidelberg, Germany, 209-223.
• Sitko I., Troll M., 2008, Timberline Changes in Relation to Summer Farming in the Western Chornohora (Ukrainian Carpathians), Mountain Research and Development, 28 (3-4), 263-271.
• Sobala M., 2014, Krajobrazy pasterskie w Polsce i Europie - wybrane typy, przykłady i formy ich ochrony, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 25, 81-98.
• Środoń A., 1948, Górna granica lasu na Czarnohorze i w Górach Czywczyńskich, Rozprawy Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego AU, 72.
• Troll M., 2010, Czarnohorskie staje, [w:] W. Krukar, M. Troll, Czarnohora. Mapa turystyczno- -nazewnicza, skala 1: 60 000, Wydawnictwo Ruthenus, Krosno.
• Troll M., 2012, O zmianach własności połonin po pokuckiej stronie Czornej Hory (Popa Iwana), Płaj, 45, 56-67.
• Troll M., 2013, Podział własnościowy połonin pokuckiej części Czarnohory w połowie XIX w., [w:] W. Krukar, M. Troll, (red.), Czarnohora. Mapa turystyczno-nazewnicza, skala 1: 50 000, Wydawnictwo Ruthenus, Krosno.
• Troll M., Sitko I., 2006, Pasterstwo w zachodniej Czarnohorze (Karpaty Ukraińskie) w ujęciu przestrzenno- czasowym, [w:] M. Troll (red.), Czarnohora. Przyroda i człowiek, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków, 111-140.
• Tur-Marciszuk K., 2016, Kobieta na połoninie, [w:] J. Gudowski (red.), Pasterstwo w Czarnohorze. Przyczynki do badań kultury huculskiej, Fundacja Kultury Duchowej Pogranicza, wyd. I, Lublin, 31-53.
• Warchalska-Troll A., Troll M., 2014, Summer Livestock Farming at the Crossroads in the Ukrainian Carpathians: The Unique Case of the Chornohora Mountain Range, Mountain Research and Development, 34 (4), 344-355.
• Witkowski W., 2001, Kultura materialna - połoninne budownictwo, [w:] J. Gudowski (red.), Pasterstwo na Huculszczyźnie. Gospodarka, kultura, obyczaj, Wyd. Akad. Dialog, Warszawa, 159-223.
• Witkowski W., 2011, Kultura materialna - pasterskie budownictwo, [w:] J. Gudowski (red.), Przekształcenia gospodarki pasterskiej w ukraińskich Karpatach, Wyd. Akad. Dialog, Warszawa, 75-104.
• Witkowski W., 2016, Kultura materialna - osadnictwo i budownictwo na połoninach, [w:] J. Gudowski (red.), Pasterstwo w Czarnohorze. Przyczynki do badań kultury huculskiej, Fundacja Kultury Duchowej Pogranicza, wyd. I, Lublin, 63-105.
• Woźnowski M., 1930, Jednostki antropogeograficzne połonin czarnohorskich, [w:] L. Sawicki (red.), Pamiętnik II. Zjazdu Słowiańskich Geografów i Etnografów odbytego w Polsce w roku 1927, 2, Kraków, 64-72.

Identyfikatory

DOI

10.4467/20833113PG.17.026.8038