Jeszcze raz o obywatelskim nieposłuszeństwie - interpretacje, spory wokół pojęcia

• Autorzy: Barbara Stoczewska

Warianty tytułu

On Civil Disobedience - Interpretation and Disputes on the Subject

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Pojęcie obywatelskiego nieposłuszeństwa wiąże się tradycyjnie z postacią Henry`ego Davida Thorea, którego słynny esej z 1848 roku pt. Resitance to Civil Government, stał się inspiracją dla rozwoju współczesnej refleksji nad obywatelskim nieposłuszeństwem, a także źródłem nieustannych poszukiwań jego istoty. Rozważania nad nieposłuszeństwem obywatelskim prowadzili też Hannah Arendt, a także John Rawls, Joseph Ratz oraz Ronald Dworkin. Stworzone przez tych autorów definicje obywatelskiego nieposłuszeństwa zawierają pewien katalog cech składających się na to pojęcie. Najważniejszymi spośród nich są zakaz stosowania przemocy oraz gotowość poddania się karze. Na gruncie polskim problematyka ta omawiana była przez Andrzeja Rzeplińskiego, Ewę Łętowską, a ostatnio przez Artura Szutę i Michała Rocha Kaczmarczyka. W historii Polski symbolem obywatelskiego nieposłuszeństwa jest Tadeusz Rejtan. Ostatnio działania wykazujące cechy obywatelskiego nieposłuszeństwa podejmują Obywatele RP. Obywatelskie nieposłuszeństwo może być mylone z takimi pojęciami jak prawo do oporu, sprzeciw sumienia lub nieposłuszeństwo rewolucyjne. Niezależnie od wielu kontrowersji związanych z samym pojęciem, nie ma wątpliwości, że instytucja ta ma do spełnienia szereg bardzo pozytywnych ról. Pozwala na zainicjowanie niezależnej, niekontrolowanej przez władzę dyskusji. Zapewnia partycypację polityczną oraz stwarza warunki sprzyjające możliwości oddziaływania na władzę. Odgrywa też niebagatelną funkcję informacyjną. Ale przede wszystkim przyczynia się do rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. (abstrakt oryginalny)

EN

Over the past few decades, civil disobedience has become one of the most widely studied subjects in jurisprudence. The name which is widely recognized and associated with the term is that of Henry David Thorea for it was his essay, published in 1849 under the title "Resistance to Civil Government" and later renamed "Essay on Civil Disobedience" that first brought this idea to the public attention. After his landmark lectures were published in 1866, the term began to appear in numerous sermons and lectures relating to civil or social oppression in its many forms. In 1866, four years after his death, the term had achieved fairly widespread usage. Among Thorea's numerous followers were Hannah Arendt, John Rawls, Joseph Ratz and Ronald Dworkin who all, in their own way and method, contributed to the catalog of features associated with the term as we know it today: the active, professed refusal to obey certain laws, demands or commands of a government, or of an occupying international power. Civil disobedience is relatively often defined as essentially and profoundly nonviolent. Actions or undertakings which strive to be labelled as such will, therefore, have to be equated with nonviolent resistance and prepared to suffer the penalties set out in the law. In Poland civil disobedience has been discussed in the works of Andrzej Rzepliński, Ewa Łętowska and, most recently, by Artur Szuta and Michał Roch Kaczmarczyk. The most symbolic depiction of the issue held dear in the sentiments of Polish patriots will be the 18th century Polish parliamentarian Tadeusz Rejtan. Today, Polish civil disobedients have chosen a variety of different methods to manifest their discontent. Civil disobedience is often mistaken for the right of resistance, conscientious objection, revolutionary disobedience. But, regardless the confusion those terms might cause, their social standing and significance remain undisputed. It gives rise to independent and spontaneous public debate, free of authoritarian intrusion or imposition. It acts as a free and independent public platform. And, last but not least, it helps to build civil society in its own right. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Relacje państwo-obywatel; Społeczeństwo obywatelskie; Władza; Nieposłuszeństwo obywatelskie

EN

State-citizen relations; Civic society; Power; Civil disobedience

• Czasopismo: Krakowskie Studia Międzynarodowe
• Rocznik: 2017
• Numer: nr 3 Andrzeja Kapiszewskiego przekraczanie granic kulturowych
• Strony: 83--99

Twórcy

autor

Barbara Stoczewska

• Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

Bibliografia

• B. Banaszak, Obywatelski opór i cywilne nieposłuszeństwo, "Rzeczpospolita", 11.02.2006
• A. Wilczyńska, Obywatelskie nieposłuszeństwo w szlachetnym celu, "Wprost", 23- 26.02.2006;
• D. Baliszewski, Nieposłuszeństwo obywatelskie, "Wprost" 2006, nr 6.
• M. Pieniążek, Obywatelskie nieposłuszeństwo jako gwarancja praw podmiotowych, "Studia Prawnicze. Rozprawy i Materiały" 2012, nr 1 (10), s. 9-26;
• M. Wenklar, O prawie oporu i obywatelskim nieposłuszeństwie, "Horyzonty Polityki" 2011, nr 2(3), s. 133-148;
• A. Szutta, Przemoc a obywatelskie nieposłuszeństwo, "Analiza i Egzystencja" 2013, nr 22, s. 172-187;
• E. Maj, Obywatelskie nieposłuszeństwo w strategii politycznej Narodowej Demokracji 1893-1939, "Polityka i Społeczeństwo" 2012, nr 10, s. 91-98;
• M. du Vall, Nieposłuszeństwo obywatelskie w XXI wieku, [w:] Dylematy polskiej demokracji, red. Ł. Danel, J. Kornaś, Kraków 2012;
• M. du Vall, Electronic Disobedience (ECD) jako jedna ze współczesnych form obywatelskiego nieposłuszeństwa, "Państwo i Społeczeństwo" 2010, nr 2, s. 123-135;
• A. Gadkowski, K. Różański, Ł. Sokołowski, Nieposłuszeństwo obywatelskie a państwo demokratyczne, http://pressto.amu.edu.pl/index.php/r/ article/viewFile/654/574 [dostęp: 18.07.2017].
• K. Lubnauer, M. Gołaszewski, Obywatelskie nieposłuszeństwo - prawo czy obowiązek, Liberte, 26.12.2016, www.lubnauer.liberte.pl [dostęp: 18.07.2017]
• J. Dubois, M. Zacharski, Nieposłuszeństwo obywatelskie - wydarzenia na Krakowskim Przedmieściu, "Rzeczpospolita", 29.06.2017;
• E. Siedlecka, Bezprawie i Niesprawiedliwość, "Polityka", nr 27, 5.07-11.07.2017, s. 8.
• B. i M. Sobolewscy, Myśl polityczna XIX i XX wieku. Liberalizm, Warszawa 1978, s. 170.
• H.D. Thoreau, Obywatelskie nieposłuszeństwo, przekład i oprac. H. Cieplińska, Poznań 2006, s. 33.
• J. Rawls, Teoria sprawiedliwości, Warszawa 1994, s. 87.
• M.R. Kaczmarczyk w książce Nieposłuszeństwo obywatelskie wobec prawa, Warszawa 2010, s. 27-34.
• R. Dworkin, Imperium prawa, tłum. J. Winczorek, Wolters Kluwer, Warszawa 2006, s. 1.
• R. Dworkin, Biorąc prawa poważnie, , tłum. T. Kowalski, PWN, Warszawa 1998, s. 385.
• J. Ratz, Autorytet prawa. Eseje o prawie i moralności, , tłum. P. Maciejko, ABC, Warszawa 2000, s. 264.
• W. Lang, J. Wróblewski, Sprawiedliwość społeczna i nieposłuszeństwo obywatelskie w doktrynie politycznej USA, Warszawa 1984, s. 24.
• E. Łętowska, Po co ludziom konstytucja, Warszawa 1994, s. 138
• A. Rzepliński, Obowiązki obywatelskie. Cywilne nieposłuszeństwo, [w:] Prawa człowieka a policja. Problemy teorii i praktyki, red. A. Rzepliński, Legionowo 1994, s. 176.
• H. Zinn, Disobedience and Democracy. Nine Fallacies on Law and Order, New York 1968, s. 39-53
• M. Rutkowski, Nieposłuszeństwo wobec prawa, PWN, Warszawa 2011, s. 95.
• B. Szlachta, Prawo oporu, [w:] Słownik historii doktryn politycznych, t. 4, M-Q, red. M. Jaskólski, K. Chojnicka, Wyd. Sejmowe, Warszawa 2009, s. 746;
• I. Barwicka- Tylek, Nieposłuszeństwo obywatelskie, [w:] Słownik historii doktryn politycznych, t. 4, M-Q, red. M. Jaskólski, K. Chojnicka, Wyd. Sejmowe, Warszawa 2009, s. 360.
• P. Rzewuski, Umowa społeczna w Rzeczpospolitej Obojga Narodów, "Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria" 2013, R. 22, nr 3 (87), s. 33 i n.
• B. Banaszak, System konstytucyjny Niemiec, Wyd. Sejmowe, Warszawa 2005.
• H. de Oliveira Marques, Historia Portugalii, tłum. W. Chabasiński, PWN, Warszawa 1987, t. 2, s. 340.
• A. Łabno, System konstytucyjny Portugalii, Wyd. Sejmowe, Warszawa 2002.
• L. Falandysz, Nieposłuszeństwo obywatelskie a oceny prawnokarne, "Studia Iuridica" 1992, t. 19, s. 53-62.
• J. Dobois, M. Zacharski, Nieposłuszeństwo wobec prawa, "Rzeczpospolita", 14.12.2015