Kształtowanie się miejskiej sieci osadniczej Polski do roku 1918 na tle zmian terytorium kraju

• Autorzy: Iwona Jażdżewska

Warianty tytułu

Formation of Urban System in Poland Till 1918 Against the Background of Teritorial Changes of the Country

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem opracowania jest przedstawienie procesu kształtowania się współczesnej miejskiej sieci osadniczej Polski oraz wskazanie ważniejszych czynników mających duży wpływ na jej obecny obraz. Artykuł omawia zmienność obszaru i struktury miejskiej sieci osadniczej Polski w dziejach państwa polskiego. Proces kształtowania się i umacniania miejskiej sieci osadniczej na ziemiach polskich do roku 1918 podzielono na cztery etapy. Pierwszy obejmował początki zawiązywania się i rozpinania miejskiej sieci osadniczej i trwał od VIII w. aż do unii zawartej w Krewie w 1385 r., drugi to przyłączenie sieci miast Wielkiego Księstwa Litewskiego i jej umacnianie we wspólnym państwie; trzeci - rozdarcie sieci osadniczej na trzy części i jej osłabienie (od 1795 do 1815 r.), czwarty zaś jest związany z początkiem industrializacji i zagęszczaniem się sieci miast na terenach zaborów. Analizę oparto na badaniach historyków i geografów polskich, wykorzystano w niej również mapy historyczne i źródła statystyczne. (abstrakt oryginalny)

EN

The purpose of this paper is to analyse the process of formation of urban system in Poland and identify key factors that have influenced its present shape. The author discusses changes in country's area and its urban system throughout the history. Four periods have been identified in the process of formation of urban system: first, from the 8th c. till the Krevo Union (1385), second, incorporation of urban system of the Grand Duchy of Lithuania and its consolidation within the common Polish-Lithuanian State, third, division of the urban system into three separate sectors after the partition (1795-1815), four - beginning of industrialization and compaction of urban system in the occupied sectors. The analysis was based on researches done by Polish historians and geographers, as well as historical maps and statistical data. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Osadnictwo miejskie; Uprzemysłowienie; Historia miasta; Sieć osadnicza; Urbanizacja; Terytorium państwowe

EN

Municipal settlement; Industrialization; History of city; Settlement network; Urbanisation; National territory

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica
• Rocznik: 2006
• Numer: nr 7
• Strony: 95--121

Twórcy

autor

Iwona Jażdżewska

• Uniwersytet Łódzki, Katedra Geografii Miast i Turyzmu

Bibliografia

• Aleksandrowicz S., 1980, Powstanie sieci miejskiej Podlasia na tle wczesnych procesów urbanizacyjnych w Wielkim Księstwie Litewskim, "Kwartalnik Historii Kultury Materialnej", R. 28, nr 3, s. 413-428.
• Baranowski I. T., 1908, Podlasie w przededniu Unii Lubelskiej, "Przegląd Historyczny", R. 7, cz. 1, Szlachta, z. 1 s.48-74; cz. 2, Ludność miejska, z. 2, s. 183-203; cz. 3, Ludność włościańska, z. 3, s. 299-321.
• Biderman E., 1994, Badania sieci osadniczej w Polsce w latach 1918-1993, [w:] S. Liszewski (red.), Geografia osadnictwa i ludności w' niepodległej Polsce lata 1918-1993, t. 2, Kierunki badań naukowych, PTG KGOiL, Łódź, s. 201-218.
• Bogucka M., Samsonowicz H., 1986, Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław.
• Dziewoński K., 1947, Przeobrażenia osadnictwa miejskiego w Polsce, "Czasopismo Geograficzne", t. 18, z. 1-4.
• Fabriès-Verfaillie M., Stragotti P., Jouve A., 2000, La France des villes. Les temps des métropoles?, Brèal, Rosny.
• Gieysztor A., 1963, Les recherches sur l'histoire urbaine en Pologne, 1960-1962, "Acta Poloniae Historica", t. 8, s. 122-128.
• Gorzuchowski S., 1936, Osiedla miejskie w Polsce i ich materiał budowlany w zależności od czynników przyrody, Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, Warszawa.
• Grabowski E., 1914, Skupienia miejskie w Królestwie Polskim, "Ekonomista", nr 8 [Warszawa].
• Historia Polski w liczbach, 1994, GUS, Warszawa
• Jażdżewska 1., 2001, Miejska sieć osadnicza i jej przemiany, [w:j S. Liszewski (red.). Zarys monografii województwa łódzkiego, ŁTN, Łódź, s. 225-240.
• Jażdżewski K., 1957, Kształtowanie się wczesnośredniowiecznej kultury miejskiej w Polsce w świetle badań w latach 1945-1954, [w:] Pierwsza sesja archeologiczna, 1HKM PAN, Zakład im. Ossolińskich, Warszawa-Wrocław, s. 319-347.
• Jelonek A., 1967, Niektóre problemy sieci miast na ziemiach Polski na początku XIX wieku, "Zeszyty naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Geograficzne", z. 15.
• Kołodziejczyk R., 1965, Miasta polskie w okresie porotbiorowym, [w:| Miasta polskie w tysiącleciu, t. 1, Wrocław-Warszawa-Kraków.
• Kostrowicki J., 1953, Problematyka małych miast w Polsce w związku z badaniami nad warunkami ich aktywizacji, "Przegląd Geograficzny", t. 25, z. 4, s. 12-52.
• Kosiński L" 1962, Miasta województwa białostockiego, PAN IG; Prace Geograficzne, nr 32, PWN, Warszawa.
• Koter M., Kulesza M., 1997, The historical background o f the social and economic changes within small towns in Poland, [w:] K. Heffner, M. Ravbar (eds), Small European Regions during transistion period transformation o f settlement Systems, Opole.
• Koter M., Kulesza M., 1999, The plans o f medieval polish towns, "Urban Morphology, Journal of the International Seminar on Urban Form", vol. 3, No 2, s. 63-78.
• Koter M., Kulesza M., 2001. Geographical and historical grounds o f formation of borders o f former and present-day Poland, [w:] M. Koter, K. Heffner (eds), Changing role of border areas and regional policies, "Region and Regionalism", No 5 [University of Łódź, Silesian Institute in Opole, Silesian Institute Society, Łódź- Opole],
• Krzyżanowski A., Kumaniecki K., 1915, Statystyka Polski, "Skład Główny Księgarni G. Gebethnera i sp.", Kraków.
• Kwiatek M., Lijewski T., 1998, Leksykon miast polskich, "Sport i Turystyka", Muza S.A., Warszawa.
• Liszewski S., 1994, O hipotezach przekształceń systemu osadniczego w Polsce w warunkach transformacji, [w:] A. Stasiak (red.), Podstawowe węzły układu osadniczego Polski, "Biuletyn PAN KPZK", z. 167, Warszawa.
• Łukasiewicz J., 1992, Miasta w północno-wschodniej części Królestwa Polskiego do roku 1865. Niektóre problemy, [w:] Miasto-Region-Społeczeństwo, Białystok.
• Maik W., 1992, Podstawy geografii miast, UMK, Toruń.
• Męciński J., 1924, Osadnictwo miejskie południowej Polski, "Wiadomości Geograficzne", nr 2, s. 1-103.
• Ormicki W., 1938, Miasta w województwie białostockim, "Wiadomości Geograficzne", nr 3-4, s. 1-11.
• Rówieńska W., 1932, Położenie topograficzne osiedli miejskich w północno-wschodniej Polsce. Studium antropologiczne, Wilno.
• Rewieńska W., 1934, La dentisitć urbaine en Pologne, C. R. Congress Internationale de Geographie Varsovie 1934, t. 3, sectio III, "Geographie Humain", s. 240-249.
• Samsonowicz H., 1965, Badania nad dziejami miast w Polsce, "Kwartalnik Historyczny", R. 72, z. 1, s. 111-126.
• Samsonowicz H" 1979, Liczba i wielkość miast późnego średniowiecza Polski, "Kwartalnik Historyczny", R. 86, nr 4, s. 919-931.
• Samsonowicz H" 1980, Tendencje rozwoju sieci miejskiej w Polsce późnośredniowiecznej, "Kwartalnik Historii Kultury Materialnej", R. 28, z. 3.
• Słownik języka polskiego, 1964, PWN, Warszawa.
• Uhorczak F., 1932, Z metodyki badań nad osadnictwem, "Czasopismo Geograficzne", z. 1-3.
• Uhorczak F., 1937, Miasta w Polsce - ilość, wielkość, rozmieszczenie, "Zbliska i zdaleka", Lwów.
• Werwicki A., 1957, Białostocki okręg przemysłu włókienniczego do 1945 r. Czynniki rozwoju i zagadnienia lokalizacyjne. Prace IG PAN, nr 10, Warszawa.
• Zierhoffer A., 1934, Pewien wz.ór na określenie stopnia rozproszenia i skupienia osiedli wiejskich, [w:] Zbiór prac poświęconych przez towarzystwo Geograficzne we Lwowie Eugeniuszowi Romerowi w 40-lecie twórczości, Lwów, s. 488-494.

Identyfikatory

DOI

11089/17079