The Validity of Reserve Protection Regarding the Seepage Spring Areas of the Łyna River for Tourism Development and Preservation of Its Water Quality

• Autorzy: Katarzyna Parszuto , Renata Tandyrak , Jolanta Grochowska , Urszula Deleżuch

Warianty tytułu

Zasadność ochrony rezerwatowej obszaru źródliskowego rzeki Łyny dla rozwoju turystyki i zachowania jakości jej wód

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Purpose. The assessment of tourist attraction values of the landscape-morphological reserve "Roman Kobendza Springs of Łyna River", and the quality of water springs reinforcing the river. The current condition of the environment and opportunities for development of tourism within the reserve area was determined.
Method. Field observation (attractiveness of the area, tourist management, educational values) and organic matter analyzes of water springs at selected points were performed. The dissolved (DOC) and suspended (POC) organic carbon content were determined. The quality of DOC was described based on changes in absorption ratios for different wavelengths (UV): 250/365 and 254/203. The Kruskal-Wallis test was used (season effect) and linear correlation coefficients (r) between chemical parameters were determined.
Findings. Landscaping and educational values, and the availability of the reserve throughout the year, are an asset for sightseeing in organized groups (school children), and leisure activities (different age groups, families with children). The morphology of the terrain enables the realization of leisure activities. The water in the area of the reserve is supplied organic material of natural origin (wooded areas). The good quality of water probably results from small number of tourists in this area and the possibilities for self-purifi cation of water.
Research and conclusion limitations. The results of field observations were based on the opinion of a small number of persons.
Practical implications. Updating information about the tourist values, the natural areas and about the importance of monitoring in areas legally protected.
Originality. Quantitative and qualitative research of organic carbon forms in the spring's water of Łyna on the reserve area were never performed.
Type of paper. The article presents the results of empirical research. (original abstract)

Cel. Ocena walorów turystycznych rezerwatu krajobrazowo-morfologicznego "Źródła Rzeki Łyny" im. prof. Romana Kobendzy oraz jakości wód źródlisk zasilających rzekę. Określenie aktualnego stanu środowiska i możliwości rozwoju turystyki na terenie rezerwatu.
Metoda. Wykonano obserwacje terenowe (atrakcyjność terenu, zagospodarowanie turystyczne, wartości edukacyjne) oraz badania materii organicznej wód źródlisk w wybranych punktach. Określono zawartość rozpuszczonego (DOC) i zawiesinowego (POC) węgla organicznego. Jakość DOC opisano na podstawie zmian ilorazów absorpcji dla różnych długości fal (UV): 250/365 oraz 254/203. Wyznaczono test Kruskala-Wallisa (wpływ pory roku) i współczynniki korelacji liniowej (r) między parametrami chemicznymi.
Wyniki. Walory krajobrazowe i edukacyjne oraz dostępność rezerwatu w ciągu całego roku są atutem dla zwiedzania w grupach zorganizowanych (młodzież szkolna), a także spędzania czasu wolnego (różne grupy wiekowe, rodziny z dziećmi). Morfologia terenu umożliwia realizację form aktywnego wypoczynku. Do wód na obszarze rezerwatu dostarczana jest materia organiczna pochodzenia naturalnego (obszary zalesione). Zachowanie dobrej jakości wody wynika prawdopodobnie z niezbyt dużego obciążenia turystycznego tego obszaru i ze zdolności wód do samooczyszczania.
Ograniczenia badań i wnioskowania. Wyniki obserwacji terenowych oparto na opinii niewielkiej liczby osób.
Implikacje praktyczne. Aktualizacja informacji o walorach turystycznych obszarów cennych przyrodniczo i znaczeniu monitoringu na obszarach prawnie chronionych.
Oryginalność. Badania ilościowe i jakościowe form węgla organicznego w wodach źródeł Łyny na obszarze rezerwatu nie były nigdy wykonywane.
Rodzaj pracy. Artykuł prezentuje wyniki badań empirycznych. (abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

EN

Tourism; Recreation; Nature reserves

PL

Turystyka; Rekreacja; Rezerwaty przyrody

• Czasopismo: Folia Turistica / Akademia Wychowania Fizycznego im. B. Czecha w Krakowie
• Rocznik: 2017
• Numer: nr 44
• Strony: 63--85

Twórcy

autor

Katarzyna Parszuto

• University of Warmia and Mazury in Olsztyn

autor

Renata Tandyrak

• University of Warmia and Mazury in Olsztyn

autor

Jolanta Grochowska

• University of Warmia and Mazury in Olsztyn

autor

Urszula Deleżuch

• University of Warmia and Mazury in Olsztyn

Bibliografia

• Allan J.D. (1998), Ekologia wód płynących [Ecology of fl owing waters], PWN, Warszawa.
• Barreto S.R.G., Nozaki J., Barreto W.J. (2003), Origin of dissolved organic carbon studied by UV-VIS spectroscopy, "Acta Hydrochimica et Hydrobiologica", Vol. 31 (6), s. 513-518.
• Bartosz R., Bukowska M., Chylarecki P., Ignatowicz A., Puzio A., Wileńska A. (2012), Ocena wpływu zmian klimatu na różnorodność biologiczną oraz wynikające z niej wytyczne dla działań administracji ochrony przyrody do roku 2030 [Evaluation of the impact of climate change on biodiversity and the resulting activity guidelines for the administration of nature protection up to 2030], Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, FundEko, Warszawa 2012.
• Baścik M., Partyka J. (2011), Wody na Wyżynach Olkuskiej i Miechowskiej. Zlewnie Prądnika, Dłubni i Szreniawy [Water on the Olkuska and Miechowska Uplands. Catchments of Prądnik, Dłubnia and Szreniawa], Instytut Geografi i i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Ojcowski Park Narodowy, Kraków.
• Beaumont N. (2011), The third criterion of ecotourism: are ecotourists more concerned about sustainability than other tourists, "Journal of Ecotourism", Vol. 10 (2), s. 135-148.
• Bielinis L., Bielinis E., Zawadzka A., Omelan A., Makowska M. (2015), Walory turystyczne, rekreacyjne, przyrodnicze Olsztyna i okolic według opinii mieszkańców [The touristic, recreational and natural assets of Olsztyn city and its neighbouring area in the opinion of the residents], "Ekonomia i Środowisko", Vol. 4 (44), 235-242.
• Butowski L. (2010), Turystyka jako czynnik rozwoju w świetle wybranych teorii rozwoju regionalnego [Tourism as a factor of development in the light of selected regional development theory], "Turyzm", Vol. 20 (1), s. 5-11.
• Butowski L. (2014), Uwarunkowania ontologiczne i epistemologiczne badań nad turystyką [Ontological and epistemological conditions of tourism research], "Turystyka i Rekreacja", 11, 1, s. 30-37.
• Chełmicki W., Jokiel P., Michalczyk Z., Moniewski P. (2010), Rozmieszczenie i wydajność źródeł w Polsce [Arrangement and efficiency of springs in Poland], [in:] Magnuszewski A., (red.), Hydrologia w ochronie i kształtowaniu środowiska [Hydrology in environmental protection and management], Tom 2, "Monografi e Komitetu Inżynierii Środowiska PAN", 69, 2, s. 229-242.
• Dunalska J., Tandyrak R., Olchowska M. (2006), Variability of dissolved organic matter content in small reservoirs, "Polish Journal of Natural Sciences", 21 (2), s. 755-767.
• Dysarz R., Korczyński M., Kowalewski G., Schubert T., Stetkiewicz A. (1999), Plan ochrony rezerwatu Źródła Rzeki Stążki na lata 1999-2018 [The reserve management plan of River Stążka Springs for the years 1999-2018], Bydgoszcz 1999 (opracowanie), http://nocek.rdos-bydgoszcz.pl/download/ natura2k/6/SIWZ_Bydg_14.2011/zal_13/Zrodla_Rzeki_Stazki/dokum.pdf
• Filip Z., Demnerova K. (2007). Humic substances as natural factor lowering ecological risk in estuaries, "Environmental Security in Harbors and Coastal Areas", 4, s. 343-353.
• Frydel K., Miler A.T. (2014), Zmiany stanów wód gruntowych na tle zmian klimatycznych w Nadleśnictwie Kaliska [Changes of ground water levels versus climate changes in the Kaliska Forest District], "Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich", Vol. II (3), s. 743-755.
• Galas J. (2005), Human impact on physical and chemical properties of springs from Cracow-Częstochowa Upland (Southern Poland), "Polish Journal of Ecology", Vol. 53 (3), s. 329-341.
• Girjatowicz J.P. (2013), Atrakcyjne turystycznie źródła na niżu polskim [Attractive tourist springs in the lowlands Polish], "Turyzm", Vol. 23 (1), s. 49-57.
• Glińska-Lewczuk K., Burandt P., Łaźniewska I., Łaźniewski J., Menderski S., Pisarek W. (2014), Ochrona i renaturyzacja torfowisk wysokich w rezerwatach Gazwa, Zielony Mechacz i Sołtysek w północno-wschodniej Polsce [Protection and renaturisation of raised bogs in the Gazwa, Zielony Mechacz and Sołtysek reserves in the north-eastern Poland], Polskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, Białowieża.
• Głażewski R., Parszuto K. (2002), Optical properties of dissolved organic matter (DOM) in the recultivated lakes of Olsztyn, "Limnological Review", 2, s. 137-142.
• Głażewski R., Wiśniewski G. (2008), The effect of allochthonous organic matter on changes in optical properties of recultivated lake Kortowskie waters, "Polish Journal of Natural Sciences", 23 (1), s. 110-120.
• Głąbiński Z. (2015), Ecological awareness of tourists in the coastal areas of Poland - preliminary results of the survey, [in:] Szymańska D., Chodkowska- Miszczuk J. (eds.), Bulletin of Geography. Socio-economic Series, No. 28, Toruń: Nicolaus Copernicus University, s. 53-68.
• Górna J. (2013), Miejska turystyka uzdrowiskowa i kierunki jej ewolucji w Polsce [City SPA Tourism and the Directions of its Evolution], [in:] Babińska T., (red), Turystyka miejska. Prawidłowości i determinanty rozwoju [Urban tourism. Patterns and determinants of development], "Studia Ekonomiczne", Zeszyty Naukowe Wydziałowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, 147, s. 53-67.
• Górniak A. (2016), Export of nutrients from the catchment of the upper Szeszupa River (drainage basin of the Neman River) and its seasonality, "Limnological Review" 16, 4, s. 213-219.
• Górniak A., Piertyczuk A. (2015), Źródła okolic Lęborka (północna Polska) [Water springs near Lębork (Northern Poland)], "Gospodarka Wodna", 5, s. 135-139.
• Imran S., Alam K., Beaumont N. (2014), Environmental orientations and environmental behavior: perceptions of protected area tourism stakeholders, "Tourism Management", 40, s. 290-299.
• Jaremen D.E., Turakiewicz J. (2009), Koncepcja turystyki zrównoważonej - podstawowe założenia i zasady [The concept of sustainable tourism - the basic principles and assumptions], "Problemy Ekologii", Vol. 13 (5), s. 242-243.
• Jasik M., Małek S. (2013), Quality assessment of spring water from the area of the Łysogóry Mts. In Świętokrzyski National Park in 2010, "Folia Forestalia Polonica", series A", Vol. 55 (1), s. 27-32.
• Jekatierynczyk-Rudczyk E., Zieliński P., Górniak A. (2006), Stopień degradacji rzeki wiejskiej w bezpośrednim sąsiedztwie Białegostoku [The degradation degree of rural river in the immediate vicinity of Bialystok], "Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie", Tom 6, Zeszyt 2 (18), s. 143-153.
• Karczmarek J., Stasiak A., Włodarczyk B. (2002), Produkt turystyczny [Tourist product], "Turystyka i Hotelarstwo" 1/2002, Wyższa Szkoła Turystyki i Hotelarstwa w Łodzi, s. 33-54.
• Karbowiak K. (2008), Turystyka w województwie warmińsko-mazurskim - stan obecny i perspektywy rozwoju [Tourism in the Warmia-Mazury - current state and perspectives of development], "Zeszyty Nauk Rolniczych. Seria G", t. 95. z. 3/4, s. 91-100.
• Kiryluk A. (2006), Stężenie ogólnego węgla organicznego w wodzie terenów pobagiennych różnie użytkowanych [Concentration of total organic carbon in water from variably used post-bog ecosystems], "Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie", Tom 6, zeszyt 1 (16), s. 173-181.
• Kistowski M. (2008), Problemy ochrony walorów krajobrazowych parków krajobrazowych [Problems of landscape values parks protection], [in:] Kistowski M. (red), Krajobrazy Polski - nasze dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe na przykładzie opolskich parków krajobrazowych [Polish landscapes - our natural and cultural heritage on the example of Opole landscape parks]. Zespół Opolskich Parków Krajobrazowych, Góra św. Anny, s. 15-22.
• Kistowski M. (2010), Bierna ochrona krajobrazu jako podstawa utrzymania korzystnych warunków życia człowieka [Passive landscape conservation as a basis to maintain advantageous living conditions for human], "Przegląd Przyrodniczy", Vol. XXI (2), s. 18-30.
• Kondracki J. (1994), Geografi a Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne [Polish geography. Physical-geographical mesoregions], PWN, Warszawa.
• Kosiński W., Kowalski P., Zieliński M. (2013), Źródła jako element krajobrazu - perspektywa architektury krajobrazu [Springs as part of the landscape - the perspective of landscape], [in:] Siwek J., Baścik M. (red.). Przyrodnicze i antropogeniczne przemiany źródeł Wyżyn Krakowsko-Wieluńskiej i Miechowskiej oraz ich rola w krajobrazie naturalnym i kulturowym [Natural and anthropogenic transformation of springs Uplands Krakow-Wielun and Miechowska and their role in the natural and cultural landscape], Instytut Geografi i i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Kraków, s. 227-262.
• Kothawala D.N., Laudon H., Ji X., Ågren A.M., Futter M.N., Köhler S.J., Tranvik L.J. (2015), The relative influence of land cover, hydrology, and instream processing on the composition of dissolved organic matter in boreal streams, J. Geophys. Res. Biogeosci., 120, doi:10.1002/2015JG002946.
• Kowalczyk-Anioł J., Włodarczyk B. (2011), Turystyka rodzinna - istota i zakres pojęcia [Family tourism - the essence and scope of the concept], [in:] Śledzińska J., Włodarczyk B. (red.), Turystyka rodzinna a zachowania prospołeczne, Wyd. PTTK "Kraj", s. 9-25.
• Kulesza K., Czoch K. (2007), Ekologiczne uwarunkowania rozwoju turystyki na obszarach przyrodniczo cennych [Ecological determinants of tourism development on the environmentally valuable areas], IV Konferencja Naukowo-Techniczna "Błękitny San", Nozdrzec 20-21 kwietnia, s. 9-22.
• Lee M. (2013), The reality of balancing tourism development and protecting the nature heritage of Langkawi Island, Malaysia, "Journal of Ecotourism", Vol. 12 (3), s. 197-203.
• Lewandowski W. (2010), Problemy waloryzacji krajobrazu na potrzeby ekoturystyki [Problems of landscape evaluation for the purpose of ecotourism], [in:] Richling A. (red.), Krajobrazy rekreacyjne - kształtowanie, wykorzystanie, transformacja, "Problemy Ekologii Krajobrazu", 27, s. 259-266.
• Mazurek M., Paluszkiewicz R., Piotrowska I. (2010), Walory turystyczne sieci dolinnej w dorzeczu Parsęty [Tourist assets of valley network in Parsęta basin], "Krajobraz a Turystyka, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego", 14, s. 229-242.
• Mertzanis A., Syleouni S., Mertzanis K., Zogaris S. (2016), Ecotourism promotion in a Greek National Park: the development and management of farmakides trail on MT OITI, "Ecology & Safety", Vol. 10, 204-228.
• Michalik A. (2008), The use of chemical and cluster analysis for studying spring water quality in Świętokrzyski Park Narodowy, "Polish Journal of Environmental Studies", Vol. 17 (3), s. 357-362.
• Mitura T. (2010), Naturalność krajobrazu a atrakcyjność turystyczna w wybranych powiatach województwa podkarpackiego [The naturalness of landscape and the tourist attractiveness in the chosen districts of the podkarpackie voivodeship], [in:] Richling A. (ed.), Krajobrazy rekreacyjne - kształtowanie, wykorzystanie, transformacja, "Problemy Ekologii Krajobrazu", 27, s. 287-293.
• Nawrot A. (2009), Encyklopedia Geografi a [Encyclopedia Geography], GREG, Kraków.
• Newsome, D. (2013), An 'ecotourist's recent experience in Sri Lanka, "Journal of Ecotourism", Vol. 12 (3), s. 210-220.
• Niezgoda A. (2011), Rola działań proekologicznych w kształtowaniu produktu turystycznego [The role of ecology in the tourism product development], "Turyzm", Vol. 21 (1-2), s. 33-40.
• Okoń D., Różkowski J. (2010), Ocena oddziaływania czynników geogenicznych i antropogenicznych na środowisko stref źródliskowych i jego biotycznych elementów w obszarze Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd [Impact assessment of geological and anthropogenic factors on the environmental zones of spring and its biotic components in the area of the Landscape Park Eagle Nests], "Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. prof. Władysława Szafera", 20, s. 275-290.
• Pawlaczyk P. (2010), Ochrona bierna jako jedno z narzędzi ochrony obszarów Natura 2000 [Non-intervention management as one of Natura 2000 conservation tools], "Przegląd Przyrodniczy", Vol. XXI (2), s. 10-20.
• Piirsoo K., Viik M., Koiv T., Kairo K., Laas A., Noges T., Pall P., Selberg A., Toomsalu L., Vilbaste S. (2012), Characteristics of dissolved organic matter in the inflows and in the outflow of Lake Vortsjarv, Estonia, "Journal of Hydrology", 475, s. 306-313.
• Polska Norma: PN-EN 1484:1999. Analiza wody. Wytyczne oznaczania ogólnego węgla organicznego (OWO) i rozpuszczonego węgla organicznego (RWO) [Water analysis. Guidelines for determining the concentrations of total organic carbon (TOC) and dissolved organic carbon] (paper form).
• Puk K. (2004), Wypływy wód podziemnych w Sierakowskim Parku Krajobrazowym [Groundwater outflows in the Sierakowski Landscape Park], "Biuletyn Parków Krajobrazowych Wielkopolski", 10, s. 68-87.
• Purmalis O., Klavins M. (2013), Comparative study of peat humic acids by using UV spectroscopy, 1st Annual International Interdisciplinary Conference, AIIC 2013, 24-26 April, Azores, Portugal - Proceedings, s. 857-866.
• Rechulicz J., Girsztowtt Z., Przybylski M. (2009), Ichtiofauna rzeki Tanew i jej dopływów [The ichthyofauna of the Tanew river and its tributaries], "Roczniki Naukowe PZW", 22, s. 119-139.
• Rejestr rezerwatów przyrody województwa warmińsko-mazurskiego, http://bip.uw.olsztyn.pl/pl/bip/urzad_wojewodzki/wydzialy_i_delegatury/ wydzialy/wydzial_srodowiska_i_rolnictwa/wykazy_i_rejestry_dostepne_w_ wydziale/px_rejestr__rezerwaty_przyrody.pdf (23.09.2016).
• Sadoń-Osowiecka T. (2010), Krajoznawstwo i turystyka szkolna jako edukacja alternatywna - konteksty przyrodnicze, społeczne, kulturowe i pedagogiczne [Sightseeing and tourism school as an education alternative - natural, social, cultural and educational contexts], "Problemy Ekologii". 14, 3, s. 156-161.
• Sebestyen S.D., Boyer E.W., Shanley J.B. (2009), Responses of stream nitrate and DOC loadings to hydrological forcing and climate change in an upland forest of the northeastern United States, "J. Geophys. Res.", 114, G02002, doi: 10.1029/2008JG000778.
• Sender J., Kułak A., Maślanko W. (2014), The diversity of small water bodies in chosen landscape parks situated in a biosphere reserve, "Pol. J. Environ. Stud.", Vol. 23 (5), s. 1867-1873.
• Sołtys-Lelek A., Rożkowski J., Lelek K. (2010), Wpływ antropopresji na środowisko biotyczne i abiotyczne stref źródliskowych na obszarze Ojcowskiego Parku Narodowego i jego otuliny [The impact of human pressure on the environment biotic and abiotic spring's areas in the Ojców National Park area and its buffer zone], "Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. prof. Władysława Szafera", 20, s. 377-396.
• Wiśnios M., Kanownik W., Bogdał A. (2015), Hydrochemizm źródeł w Ojcowskim Parku Narodowym [Hydrochemistry of springs in the Ojcow National Park], "Acta Scientiarum Polonorum Formatio Circumiectus", 14 (3), s. 205-217.
• Wolanin A. (2014), Zmiany cech fizycznych i chemicznych wód źródeł w zlewni Potoku Chochołowskiego (Tatry Zachodnie) [The changes of physical and chemical characteristics of spring's waters in the basin Stream Chochołów (Western Tatras)], "Prace Geograficzne", Zeszyt 138, s. 45-56.
• Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 20 października 1959 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody, M.P. 1959 nr 90 poz. 489; http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WMP19590900489 (23.09.2016).
• https://www.google.com/maps/ (09.05.2016).
• http://www.museo.pl/content/view/1337/461/ (23.09.2016).
• http://www.openstreetmap.org/ (04.05.2016).
• http://www.wigry.org.pl/jeziora/jeziora_pl.htm (23.09.2016).

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0010.8728