Struktura narodowościowo-wyznaniowa Polski

• Autorzy: Marek Sobczyński

Warianty tytułu

The Ethnic and Religious Structure of Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule rozważana jest kwestia zróżnicowania wyznaniowego społeczeństwa polskiego, ujęta na tle struktury narodowościowej Polski. Kwestionowane są przy tym, funkcjonujące w świadomości społecznej stereotypy, wiążące przynależność do grupy narodowościowej z konkretnym, jakoby immanentnym temu etnosowi wyznaniem. Ukazano także nowe dla naszej tradycji nurty wyznaniowe, powoli znajdujące swe miejsce w naszym społeczeństwie. Badania problematyki mniejszości religijnych i narodowych w naszym kraju, z racji braku wiarygodnych statystyk, od lat już muszą się opierać na szacunkach i analizach badań o charakterze przyczynkowym. (abstrakt oryginalny)

EN

The censuses carried out in Poland after the Second World War left out of account the questions of nationality and religion. The authorities assumed that Poland was an ethnically and religiously homogenous country and the issue of minorities was not noteworthy. Nowadays, it is undoubtedly necessary that Poland willing join the European Community adopt the European census standards before December 2001 when the global census will take place. The policy concerning statistics sensibly restricted the possibilities of making researches of the ethnic and religious minorities in Poland. Thus we can only try to present a fragmentary knowledge on the religious and ethnic structure of the Polish society. On 1995, the Roman Catholics in Poland totalled 34,908,739, that is to say 90.4% of the population. None of the groups within the Polish society reveals a perfect congruity of nationality and religion. However, the specifically Polish denominations such as Mariavits are very close to this model. All Old-Catholic churches in Poland aggregate 52,527 members. The greater part of the Lithuanian and Slovak minorities adhere to the Roman Catholic Church. Seemingly, the followers of Judaism coincide almost exactly with the Jewish nationality. Nevertheless, among Judaist in Poland who predominantly declare Jewish nationality one can distinguish some Poles (certainly of Jewish descent). On the other hand, yet in the 1960s, Christians and atheists prevailed amidst people of Jewish nationality. Nowadays, the vast majority of Jews profess Judaism. The total number of Jews in Poland is rated at 5,000 to 10,000. The Karaite Church aggregates only 180 believers who partly lost the Tartar national consciousness and declare themselves as Poles. Up to the Second World War Tartars constituted an overwhelming majority of Muslims in Poland. After the post-war changes of borders, only a small fraction of this Mongoloid population which became more and more assimilated remained on the territory of Poland. A t present, there are over 10,000 Islamites in Poland most of whom recently immigrated from Islamic countries. According to a stale cliche Belorussians who live in Poland adhere to the Orthodox Church. It is particularly true in relation to the country-people who still remain deeply religious. On the contrary, Belorussians living in towns are dominated by atheists. Belorussians make about a half of the members of the Polish Autocephalous Orthodox Church. The total population of Belorussians in Poland is estimated at 165,000 to 300,000. Ukrainians and Lemkos split into three groups as regards religion: the Orthodox, the Unites and unbelievers. The members of the Eastern Old-Rite Orthodox Church who number 739 inhabit a dozen of villages in the north-eastern Poland. This unique denomination divides into two sects and into three nationalities: Poles, Russians and Germans. The Orthodox faith comprises also Greeks and Macedonians living in Poland, although they form separate national autocephalous churches. Now, the population of Greeks in Poland is estimated at 4,500. In total, the members of all orthodox churches in Poland make about 1.5 percent of the population. The religious heterogeneity characterises also the Czech and German minorities. Most of Czechs (rated at 3,000 to 5,000) are members of the Evangelic Church; Roman Catholics and atheists are much fewer. In these days, one can notice in the Raciborz region a new phenomenon of formation of the Moravian nation. Germans - the largest ethnic minority - are also divided as to religion into R om an Catholic majority (composed mainly of people who only a few years ago declared Polish nationality) and less numerous Protestants. Generally, however, the bulk of Protestants in Poland are Polish. The professors of Protestantism divided into several dozens of churches and religious associations number altogether 151,894, This religious set comprises also 122,000 Jehovah's Witnesses. Today, it is the most dynamic denomination in Poland although over decades its activity was semi-legal. Globally, Protestants constitute 1.7 percent of the Polish society. Romanies (Gypsies) usually adopt the religion of the country where they happened to live. Presumably, Romanies who have inhabited Poland for centuries are Roman Catholic whereas the late incomers might be Orthodox. Recently, more and more Romanies go Protestant. For some time past, several non-Christian denominations related to the Oriental cultures (e.g. Buddhism, Hinduism) developed in Poland. However, it did not result from an affluence of Asian immigrants. This phenomenon appeared due to the spiritual values held by the frustrated Polish youth. At present, there are about 1,000 Buddhist in Poland associated in six sects. The adherents of Hinduism divided into two associations total 5,143. The late affluence to Poland of such nationalities as Vietnamese (20,000) and Chinese (5,000) will certainly reinforce Buddhism and Confucianism. In like manner, the asylum given by Poland to the refugees from Indian subcontinent and from Kurdistan will contribute to reinforcement of Hinduism and Islam. On the contrary, Judaism in Poland seems to be fated to die out. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Różnice etniczno-narodowościowe ludności; Mniejszości narodowe; Grupy etniczne; Związki wyznaniowe

EN

Ethno-nationalist differences in population; Ethnic minority; Ethnics group; Religious association

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica
• Rocznik: 2000
• Numer: nr 3
• Strony: 157--174

Twórcy

autor

Marek Sobczyński

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• Adamecki W., 1995, Miejsce dla biskupa, "Gazeta Wyborcza" , 24-25.06., s. 16-17.
• Almanach wiedzy powszechnej 1996/97, 1996, Wyd. Skrzydła, Warszawa.
• Annuarium Statisticum Ecclesiae, 1995, T P Vaticanis, Roma.
• Bartosz A., 1994, Nie hój się Cygana. Na dara RromesOar, Pogranicze, Sejny.
• Barwińska K ., 1995, Mniejszość czeska w Polsce, Praca magisterska wykonana pod kierunkiem M . Sobczyńskiego w Katedrze Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych UŁ, Łódź.
• Barwiński M., 1995, Łemkowie i Łemkowszczyzna, Praca magisterska wykonana pod kierunkiem M. Sobczyńskiego w Katedrze Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych UŁ, Łódź.
• Berlińska D., 1992, Odrębność kullurowo-spoleczna województwa opolskiego, [w:] Malarski S. (red.), Śląsk Opolski. Region i jego struktura, Instytut Śląski, Opole.
• Calendario Atlante de Agostini 1996, 1996, Instituto Geográfico de Agostini, Novara.
• Ciągwa J., 1993, Priestory slovenciny w Pol'sku, [w:] Molitoris L. (red.), Almanach. Słowacy w Polsce, Slováci v Pol'sku, Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Czechów i Słowaków w Polsce, Kraków , s. 39-54.
• Ciągwa J., 1997, Słowacka mniejszość narodowa w Polsce w latach 1920-1996, [w:] Kurcz Z. (red.), Mniejszości narodowe w Polsce, "Acta Universitatís Wratislaviensis", nr 1940, s. 181-204, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Dante z Wilamowic, 1995, Dokumentalny film telewizyjny, emisja w Programie 1 TVP, 15.06.
• Datner H., Melchior M., 1997, Żydzi we współczesnej Polsce - nieobecność i powroty, [w:] Kurcz Z. (red.), Mniejszości narodowe w Polsce, . A d a Universitatis Wratislaviensis" , nr 1940, s. 63-81, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław
• Encyklopedia katolicka, 1985, t. 3-4, KUL, Lublin
• Ficowski J., 1990, Pod berłem króla pikowego. Sekrety cygańskich wróżb, Iskry, Warszawa.
• Geremek R., 1997, Szyzafrenija, Białoruś i rock, "Życie" , 12.07., s. 10-11.
• Grochowska M., 1997, Jakim ja językiem mówiłam w tym śnie, "Magazyn Gazety Wyborczej", 13.06. s. 8-12.
• Heffner K., 1995, Ethnic Transformation of Opole Silesia, [w:] Heffner K. , Klemenćić V. (red.), Smali Regions in United Europę. Macroregionał and Social Policy, Instytut Śląski, Opole.
• Jagiełło M ., 1995, Partnerstwo dla przyszłości. Szkice o polityce wschodniej i mniejszościach narodowych, Wyd. Bellona, Warszawa.
• Kaczyński D ., 1996, Trwałość historycznej granicy polsko-litewskiej w krajobrazie kulturowym i świadomości mieszkańców Podlasia, Praca magisterska wykonana pod kierunkiem M. Sobczyńskiego w Katedrze Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych UŁ, Łódź.
• Kosman M., 1980, Protestanci w Polsce (do połowy XX wieku), ser.: Nauka dla wszystkich, nr 330, PA N, Oddział w Krakowie, Kraków.
• Koter M ., 1994, Geographical Classifications of Ethnic Minorities, "Geographica Slovenica", nr 24, s. 123-138, Ljubljana.
• Kozłowski ]., Langner J., Zagajewski T., 1989, Atlas wyznań w Polsce, KAW, Kraków.
• Kunka , T. 1992, Mniejszości narodowe tv Polsce, "Geografia w Szkole" , nr 3, s. 180-184.
• Kurcz Z., 1995, Mniejszość niemiecka w Polsce, "Acta Universitatis Wratislaviensis" , nr 1759, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Kurcz Z. (red.), 1997, Mniejszości narodowe w Polsce, "Acta Universitatis Wratislaviensis", nr 1940, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Kwilecki A., 1963, Mniejszości narodowe w Polsce Ludowej, "Kultura i Społeczeństwo" , nr 4.
• Lovell J., 1970, Polska jakiej nie. znamy. Zbiór reportaży o mniejszościach narodowych, Wyd. Literackie, Kraków.
• Majewski M., 1997, Miłośnicy flaków i sajgonek, "Rzeczpospolita", nr 140, s. 3.
• Makowski B., 1986, Litwini w Polsce 1920-1939, PWN, Warszawa.
• Mazur K., 1991, Mariawilyzm iv Polsce, Wyd. Nomos, Kraków.
• Mendelsohn E., 1992, Żydzi Europy Środkowo-Wschodniej w okresie międzywojennym, PWN, Warszawa.
• Mirga A., 1997, Romowie iv historii najnowszej Polski, [w:] Kurcz Z. (red.), Mniejszości narodowe w Polsce, "Acta Universitatis Wratislaviensis", nr 1940, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wroclaw, s. 153-179.
• Mironowicz E., 1993, Białorusini w Polsce 1944-1949, PWN, Warszawa.
• Miśkiewicz A., 1990, Tatarzy polscy 1918-1939, PWN, Warszawa.
• Mniejszości narodowe w Polsce w 1993 roku, 1994, "Biuletyn Biura do Spraw Mniejszości Narodowych przy Ministerstwie Kultury i Sztuki" , Warszawa.
• Mróz L., 1971, Cyganie, Warszawa.
• Ociepka B., 1994, Niemcy na Dolnym Śląsku >v latach 1945-1970, "Niemcoznawstwo", nr 1, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Ostrowińska A., 1990, Wyznaniowe dzisiaj Łemkowszczyzny, [w:] M agury'90, Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich, Warszawa.
• Pełczyński G ., 1995, Najmniejsza mniejszość. Rzecz o Karaimach polskich, Wyd. S. Kryciński, Tow. Karpackie, Warszawa.
• Pełczyński G., 1997, Świadomość etniczna Ormian polskich w wieku X X , [w:] Kurcz Z. (red.), Mniejszości narodowe tv Polsce, "Acta Universitatis Wratislaviensis" , nr 1940, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 127-139.
• Piątek T., Piątek J., 1987, Starokatolicyzm, ser: Religie świata, KAW , Warszawa.
• Piwowarski W., 1971, Religijność wiejska w warunkach urbanizacji, KUL, Biblioteka "Więzi" , Lublin.
• Podlaski K., 1984, Białorusini, Litwini, Ukraińcy. Nasi wrogowie czy bracia? Wyd. Przedświt. Polska - Polacy - Mniejszości narodowe, 1992, Zakł. Naród. im. Ossolińskich, Wrocław.
• Pudło K ., 1995, Grecy i Macedończycy w Polsce, 1948-1993. Migracja, przemiany i zanikanie grupy, "Sprawy Narodowościowe", ser. nowa, t. 4, z. 1.
• Pudło K., 1997, Uchodźcy polityczni z Grecji w Polsce (1948-1995), [w:] Kurcz Z. (red.), Mniejszości narodowe w Polsce, "Acta Universitatis Wratislaviensis" , nr 1940, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 149-152.
• Rocznik statystyczny, 1996, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
• Rybak S., 1992, Mariawityzm. Studium historyczne, Wyd. Lege, Warszawa.
• Rykała A., 1994, Staroobrzędowcy w Polsce, praca magisterska wykonana pod kierunkiem M. Sobczyńskiego w Katedrze Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych UL, Łódź.
• Sadowski A., 1991, Narody wielkie i małe. Białorusini w Polsce, Instytut Religioznawstwa UJ, K raków.
• Sadowski A., 1997, Mieszkańcy Północno-Wschodniej Polski. Skład wyznaniowy i narodowościowy,[w:] Kurcz Z. (red.), Mniejszości narodowe w Polsce, "Acta Universitatis Wratislaviensis" , nr 1940, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 17-42.
• Sakson A., 1990, Mazurzy - społeczność pogranicza, Poznań.
• Sakson A., 1991, Mniejszości narodowe w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem mniejszości niemieckiej, "Kultura i Społeczeństwo", t. 35, z. 4, s. 185-201.
• A. Sakson, 1997, Tajny plan wysiedleń ludności rodzimej (mazurskiej) z 1952 roku w świetle dokumentów Archiwum Akt Nowych w Warszawie, [w:] Kurcz Z. (red.), Mniejszości narodowe w Polsce, "Acta Universitatis Wratislaviensis" , nr 1940, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 119-126.
• Sobczak L., 1982, Mniejszości narodowe w Polsce, "Czasopismo Geograficzne" , z. 2, s. 205-208.
• Sobczyński M., 1990, The Slovak Minority within Polish Carpathian Borderland, Referat wygłoszony na: The Second Łódź Conference of Political G eography in Minority Problems within Borderlands, Białowieża, 3-5.09.
• Sobczyński M., 1996, Les minorités nationales en Pologne. Die nationalen Minderheiten in Polen, Mniejszości narodowe w Polsce, "Euromag. La revue des enjeux de 1'E urope" , n° 17/18: La Pologne et l'Europe, s. 32-39, Paris.
• Tobjański Z., 1994, Czesi w Polsce, Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Czechów i Słowaków w Polsce, Kraków.
• Tokarczyk A., 1987, Trzydzieści wyznań, ser. Religie świata, KAW , Warszawa.
• Tokarczyk A., 1988, Ewangelicy polscy, Interpress, Warszawa.
• Tomaszewski J., 1985a, Ojczyzna nie tylko Polaków. Mniejszości narodowe w Polsce w latach 1918-1939, MAW , Warszawa.
• Tomaszewski J., 1985b, Rzeczpospolita wielu narodów, Czytelnik, Warszawa.
• Tomaszewski J., 1991, Mniejszości narodowe Polsce iv XX wieku, Wyd. "Spotkania",Warszawa.
• Trusewicz I., 1997, Trudno być hrabstwem, "Rzeczpospolita" , nr 196, s. 16.
• Urban K., 1994, Mniejszości religijne iv Polsce 1945-1991 (zarys statystyczny), Nomos, Kraków.
• Wierzycka Ł., Hołuszko M. , Rzepliński A., 1993, Uwagi o mniejszościach narodowych w Polsce. Osiągnięcia i porażki w ochronie ich praw. Społeczeństwo otwarte, Helsinki Foundation of H uman Rights, Warszawa.
• Wojecki M ., 1975, Ludność grecka w Polsce Ludowej, "Przegląd Geograficzny" , t. 47, z. 4.
• Wojecki M ., 1981, Rozmieszczenie ludności greckiej w Polsce Zachodniej, "Przegląd Lubuski",nr 1, s. 41-52.
• Wojecki M., 1989, Uchodźcy polityczni z Grecji w Polsce, 1948-1975, Jelenia Góra.
• Wróblewski P., 1997, Mniejszość czeska w Zelowie. Tożsamość etniczna i postawy patriotyczne, [w:] Kurcz Z. (red.), Mniejszości narodowe w Polsce, "Acta Universitatis Wratislaviensis" ,nr 1940, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 141-147.
• Zubowicz B., Klewiec W., 1997, Nowe rubieże. Amerykanie w Polsce, "Rzeczpospolita", nr 284.
• Żerelik R., 1997, Mniejszość ukraińska w Polsce po II wojnie światowej, [w:] Kurcz Z. (red.), Mniejszości narodowe w Polsce, "A cta Universitatis Wratislaviensis" , nr 1940, Wyd.Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 43-50.
• Żurko J., 1997, Łemkowie - między grupą etniczną a narodem, [w:] Kurcz Z. (red.), Mniejszości narodowe w Polsce, "A cta U niversitatis W ratislaviensis" , nr 1940, Wyd. Uniw ersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 51-62.

Identyfikatory

DOI

11089/16942