Rozplanowania wczesnomiejskich osad targowych na obszarze Polski Środkowej (dawna ziemia łęczycko-sieradzka)

• Autorzy: Mariusz Kulesza

Warianty tytułu

Layouts of the Early Market Settlements in Central Poland (Former Łęczyca-Sieradz Region)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule dokonano próby odtworzenia pierwotnego rozplanowania wczesnomiejskich osad targowych leżących na obszarze dawnych województw łęczyckiego i sieradzkiego. Przedmiotem badań jest 16 wczesnośredniowiecznych i średniowiecznych ośrodków targowych, o których charakterze informują nas zachowane wzmianki źródłowe (pisane i kartograficzne). Uzupełnieniem ich były badania terenowe, mające na celu odnalezienie śladów dawnych struktur przestrzennych. Efektem końcowym jest rekonstrukcja pierwotnego rozplanowania badanych miejscowości. (abstrakt oryginalny)

EN

Majority of the urban centers founded in this region goes back to very early times. In the settlements under investigation the early urban layout is preserved as originally planned and has not undergone significant changes during their development. Distinct traces of such layouts can be seen in several towns - Inowłódz, Grabów Łęczycki, Nowe Miasto on the Pilica river and Łubnice being the most valuable among them. The preserved layouts have the shape of an oval, a trapezium, a triangle, etc. Our investigations seem to give proof of the native genesis of the oldest market settlements in that region. A certain typical form of market settlements can be observed, similar to the one in Mazowsze, Śląsk and Małopolska regions. They are not particularly outstanding in any way. They do not even differ in details. One can assume that at least part of them was built according to a plan. It can not be excluded however, that the newly founded settlement was built in the place of the preexisting, spontaneously formed market place. Despite lack of source records on the subject, our field and cartographic investigations to a great degree confirm the assumptions on the genesis and market character of many settlements in that region. Where such records are available investigations fully confirm their medieval market character. It must also be mentioned that such layouts or only their elements, mainly spatial, are preserved particularly in small towns or settlements that used to be small towns in the past. It is due to the fact that most of them have not developed into significant centers, thus maintaining the traces of the original structures, as later accumulations were slight. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Osadnictwo; Targowiska; Rozwój miasta; Przestrzenne zagospodarowanie miasta

EN

Colonization; Farmers' markets; City development; Town spatial development

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica
• Rocznik: 1999
• Numer: nr 2
• Strony: 71--95

Twórcy

autor

Mariusz Kulesza

Bibliografia

• Augustyniak J., 1992, Zamek w Inowłodzu, Łódź.
• Bobiński S., 1975, Urbanistyka polskich miast przedlokacyjnych, Warszawa.
• Domański A., Perzanowski Z., 1960, Inowłódz. Zarys historyczno-urbanistyczny i wnioski konserwatorskie odnośnie zabytkowego miasta, Warszawa (maszynopis w PKZ w Warszawie).
• Januszkiewicz J., 1971, Sulejów i okolice, Łódź.
• Inwentarz topograficzny do zabytków historii sztuki w Polsce, t. 4.
• Kulesza M., 1994, Ślady wczesnomiejskich osad targowych h> planach niektórych miast wschodniej Wielkopolski (dawna ziemia łęczycka i sieradzka), [w:] Zagadnienia geografii historycznej osadnictwa w Polsce. Materiały konferencyjne, red. M. Koter, J. Tkocz, Toruń-Łódź.
• Kulesza M., 1995, Rozwój przestrzenny miasta, [w:] Uniejów. Dzieje miasta, red. J. Szymczak, Łódź-Uniejów 1995.
• Lalik T., 1956, Stare Miasto w Łęczycy. Przemiany w okresie poprzedzającym lokację. Schyłek XII i pocz. XIII w., "Kwartalnik Historii Kultury Materialnej", R. IV, nr 4.
• Maleczyński K., 1926, Najstarsze targi w Polsce i stosunek ich do miast przed kolonizacją na prawie niemieckim, Lwów.
• Munch H, 1946, Geneza rozplanowania miast wielkopolskich XIII i XIV w., Kraków.
• Nowak T., 1984, Inowłódz w świetle źródeł pisanych (do końca XIII w.), [w:] Problemy badawcze średniowiecznego Inowlodza. Materiały z konferencji naukowej w dn. 2-3 maja 1980 r. odbytej w Ośrodku Dokumentacji Zabytków w Łodzi, Łódź.
• Olczak A., 1961, Geneza miasta Brzeźnicy, "Rocznik Łódzki", t. 4 (7), Łódź.
• Puget W., 1968, Dzieje miasta i rezydencji biskupów kujawskich, Sarmatia Artistica, Warszawa.
• Rosin R., 1971, Miasta regionu łódzkiego. Próba periodyzacji dziejów, "Region Łódzki. Studia i Materiały", t. 1.
• Wojtkowiak S., 1966, W sprawie występowania owalnie w ziemi łęczyckiej w średniowieczu, "Rocznik Łódzki", t. 11 (14).
• Zagrodzki T., 1991, Formy wczesnomiejskiego osadnictwa targów w układach urbanistycznych niektórych miast mazowieckich, "Kwartalnik Architektury i Urbanistyki", R. XXXVI, z. 3.
• Zagrodzki T., 1992, Formy wczesnomiejskich osad targowych, a układy urbanistyczne niektórych miast mazowieckich, "Kwartalnik Historii Kultury Materialnej", R. XL, nr 3.
• Zarębska T., 1984, Z zagadnień urbanistycznych Inowłodza, [w:] Problemy badawcze średniowiecznego Inowłodza. Materiały z konferencji naukowej w dn. 2-3 maja 1980 r. odbytej w Ośrodku Dokumentacji Zabytków w Łodzi, Łódź.

Identyfikatory

DOI

11089/16956