Spektrum ekologiczno-siedliskowe flory naczyniowej zwałowiska odpadów pogórniczych "Ruda" w Zabrzu-Biskupicach

• Autorzy: Robert Hanczaruk

Warianty tytułu

Ecological and Habitat Spectrum of Vascular Flora of Post-Mining "Ruda" Heap in Zabrze-Biskupice

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W pracy przedstawiono charakterystykę ekologiczno-siedliskową flory naczyniowej zwałowiska "Ruda" w Zabrzu-Biskupicach. Flora hałdy liczy 164 taksony roślin z 38 rodzin i reprezentuje stadium pośrednie pomiędzy inicjalnym a przejściowym etapem spontanicznej sukcesji roślinności. Dominują w niej rodzime (73,8%), jedno- (20,1%) i wieloletnie (50,6%) gatunki ruderalne (40,2%) i łąkowe (17,7%), o znacznych zdolnościach konkurencyjnych (48,2%), rozsiewane na drodze anemo- (75,6%), zoo- (15,2%) i autochorii (7,3%). Pod względem wymagań siedliskowych we florze zwałowiska najwyższy udział mają gatunki światłolubne (L7-8 65,2%), mezofilne (F4-6 65,2%), silnie zróżnicowane w odniesieniu do preferencji troficznych, umiarkowanie ciepłolubne (T5-6 58,5%) i eurytermiczne (Tx 31,1%), o szerokim zakresie tolerancji wobec odczynu podłoża (Rx 39,0%) i zasadolubne (R7-8 34,1%). Czynnikiem ograniczającym rozwój pokrywy roślinnej jest wysoka szkieletowość substratu glebowego (D3,5-4 57,9%)(abstrakt oryginalny)

EN

The vascular flora of "Ruda" heap includes 164 plant species, belonging to 38 families and represents an intermediate stadium between the initial and transitory stage of spontaneous succession of vegetation. The studied flora is dominated by native (73.8%), annual (20.1%) and perennial (50.6%), ruderal (40.2%) and meadow (17.7%) species with a higher competitive capacity (48.2%), which are spread on the way of anemo- (75.6%), zoo- (15.2%) and autochory (7.3%). In terms of habitat requirements, the highest participation of flora of "Ruda" heap have photophilous (L7-8 65.2%) and mesophilic (F4-6 65.2%) species, strongly differentiated with regard to trophic preferences, thermoneutral (T5-6 58.5%) and eurythermic (Tx 31.1%), with a wide range of tolerance to soil reaction (Rx 39.0%) and alkaline (R7-8 34.1%). The limiting factor in the development of the plant cover is a highly skeletal soil substrate (D3.5-4 57.9%)(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Górnictwo; Ekologia; Odpady przemysłowe

EN

Mining sector; Ecology; Industrial waste

• Czasopismo: Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu
• Rocznik: 2017
• Numer: nr 494 Wybrane zagadnienia z bioekonomii
• Strony: 50--63

Twórcy

autor

Robert Hanczaruk

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

Bibliografia

• Bourdôt G.W., Field R.J., 1988, Review on ecology and control of Achillea millefolium L. (yarrow) on arable land in New Zealand, New Zealand Journal of Experimental Agriculture, vol. 16, no. 2, s. 99-108.
• Celka Z., 2011, Relics of cultivation in the vascular flora of mediewal West Slavic settlements and castles, Biodiversity Research and Conservation, vol. 22.
• Chmiel J., 1993, Flora roślin naczyniowych wschodniej części Pojezierza Gnieźnieńskiego i jej antropogeniczne przekształcenia w wieku XIX I XX. Część II. Atlas rozmieszczenia roślin, Wydawnictwo Sorus, Poznań.
• Chmielewska M., Gaidzik K., 2012, Wpływ górnictwa na współczesny krajobraz kulturowy Rokitnicy i Miechowic (Górny Śląsk), [w:] Zagożdżon P.P., Madziarz M. (red.), Dzieje górnictwa - element europejskiego dziedzictwa, t. 4, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław, s. 53-65.
• Cudney D.W., Elmore C.L., 1999, Dandelions, Pest Notes, Publication 7469, University of California, s. 1-3.
• Czarna A., 2009, Rośliny naczyniowe środkowej Wielkopolski, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Poznań.
• Drenda J., Różański Z., Słota K., Wrona P., 2007, Zagrożenie pożarowe na zwałowiskach odpadów powęglowych, Górnictwo i Geoinżynieria, t. 31, z. 3/1, s. 149-157.
• Dulewski J., Madej B., Uzarowicz R., 2010, Zagrożenie procesami termicznymi obiektów zagospodarowania odpadów z górnictwa węgla kamiennego, Gospodarka Surowcami Mineralnymi, t. 26, z. 3, s. 125-142.
• Ellenberg H., Weber H.E., Düll R, Wirth V., Werner W., Paulissen D., 1992, Zeigewerte for Pflanzen in Mitteleuropa, Scripta Geobotanica, vol. 18, Universität Göttingen, Göttingen.
• Grime J.P., 1977, Evidence for the existence of three primary strategies in plants and its relevance to ecological and evolutionary theory, American Naturalist, vol. 111, s. 1169-1194.
• Grime J.P., 2001, Plant strategies, vegetation processes and ecosystem properties, Willey & Sons Ltd., Chichester-New York-Weinheim-Brisbane-Singapore-Toronto.
• GUGiK, 2017, Rastrowa mapa topograficzna Polski, http://mapy.geoportal.gov.pl/wss/service/img/guest/ TOPO/MapServer/WMSServer (31.07.2017).
• Hanczaruk R., Gołąb N., 2016, Wybrane problemy rekultywacji zwałowiska odpadów pogórniczych na przykładzie zwałowiska "Ruda" w Zabrzu-Biskupicach, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 461, s. 65-75.
• Jansma A., 2015, The effect of plant diversity on plant performance under a prolonged summer drought, Wageningen University and Research.
• Jaros J., 1984, Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich, Śląski Instytut Naukowy, Katowice.
• Jeżewski A., Stawiany W. (red.), 1998, Ochrona środowiska - województwo katowickie 1996-1997, Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice.
• Klimko M., Czarna A., Bałuka B., 2004, Flora naczyniowa siedlisk poprzemysłowych miasta Wałbrzycha, Acta Botanica Silesiaca, vol. 1, s. 7-22.
• Klotz S., Kühn I., Durka W. (red.), 2002, BIOLFLOR - Eine Datenbank zu biologisch-ökologischen Merkmalen der Gefäßpflanzen in Deutschland, Schriftenreihe für Vegetationskunde, Heft 38, Bundesamt für Naturschutz, Bonn.
• Korski J., 2009, Ocena skuteczności technologii gaszenia składowiska odpadów powęglowych "Ruda" w świetle badań terenowych, Górnictwo i Geologia, t. 4, z. 2b, s. 87-98.
• Machowski R., 2010, Przemiany geosystemów zbiorników wodnych powstałych w nieckach osiadania na Wyżynie Katowickiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Matuszkiewicz W., 2001, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając M., 2002, Flowering Plants and Pteridophytes of Poland - a Checklist, [w:] Mirek Z. (red.), Biodiversity of Poland 1, W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Science, Kraków.
• Moore G.E., Burdick D.M., Peter C.R., Keirstead D.R., 2012, Belowground Biomass of Phragmites australis in Coastal Marshes, Northeastern Naturalist, vol. 19, no. 4, s. 611-626.
• Perkins W.T., Bird G., Jacobs S.R., Devoy C., 2016, Field-scale study of the influence of differing remediation strategies on trace metal geochemistry in metal mine tailings from Irish Midlands, Environmental Science and Pollution Research, vol. 23, no. 6, s. 5592-5608.
• Pruchniewicz D., Żołnierz L., 2017, The influence of Calamagrostis epigejos expansion on the species composition and soil properties of mountain mesic meadows, Acta Botanica Botanicorum Poloniae, vol. 86, no. 1, s. 1-11.
• Pudełko B., 2014, Zabrze rekultywuje stare zwałowiska. Posadzili drzewa na hałdzie, Dziennik Zachodni, http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/3598893,zabrze-rekultywuje-stare-zwalowiskaposadzili- drzewa-na-haldzie-zdjecia,id,t.html (31.07.2017).
• Pyšek A., Pyšek P., Jarošík V., Hájek M., Wild J., 2003, Diversity of native and alien plant species on rubbish dumps: Effects of dump age, environmental factors and toxicity, Diversity and Distributions, vol. 9, no. 3, s. 177-189.
• Roo-Zielińska E., 2014, Wskaźniki ekologiczne zespołów roślinnych Polski, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
• Rostański A., 2001, Rola lokalnych zasobów genowych w zagospodarowaniu nieużytków poprzemysłowych, [w:] Przywracanie wartości użytkowych terenom górniczym, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków, s. 163-172.
• Rostański A., 2006, Spontaniczne kształtowanie się pokrywy roślinnej na zwałowiskach po górnictwie węgla kamiennego na Górnym Śląsku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Rostański A., Woźniak G., 2007, Trawy (Poaceae) występujące spontanicznie na terenie nieużytków poprzemysłowych, Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica. Supplementum 9, s. 19-31.
• Rutkowski L., 2006, Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Sagar G.R., Harper J.L., 1964, Plantago Major, P. Media and P. Lanceolata, Journal of Ecology, vol. 52, no. 1, s. 189-221.
• Thorup-Kristensen K., van den Boogaard R., 1999, Vertical and horizontal development of the root system of carrots following green manure, Plant and Soil, vol. 212, no. 2, s. 145-153.
• Tokarska-Guzik B., 2001, Przyrodnicze zagospodarowanie terenów pogórniczych, [w:] Przywracanie wartości użytkowych terenom górniczym, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków, s. 209-222.
• Tokarska-Guzik B., Bzdęga K., Nowak T., Urbisz A., Węgrzynek B., Dajdok Z., 2015, Propozycja listy roślin gatunków obcych, które mogą stanowić zagrożenie dla przyrody Polski i Unii Europejskiej, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Katowice.
• Tokarska-Guzik B., Dajdok Z., Zając M., Zając A., Urbisz A., Danielewicz W., Hołdyński C., 2012, Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawa.
• Tokarska-Guzik B., Rostański A. 2001, Możliwości i ograniczenia przyrodniczego zagospodarowania terenów poprzemysłowych, Natura Silesiae Superioris, Suplement, s. 5-17.
• Urząd Miasta Zabrze, 2012, "Rekultywacja terenów w rejonie rzeki Bytomki na obszarze gminy Zabrze" - w ramach działania 2.2 "Przywracanie terenom zdegradowanym wartości przyrodniczych i ochrona brzegów morskich" priorytetu II "Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi".
• Włodarczyk K., 2014, Zielona dziesiątka Zabrza, Nowiny Zabrzańskie, http://nz24.pl/zwh/2014-12- 18_nz-zwh.pdf (31.07.2017).
• Woźniak G., 2010, Zróżnicowanie roślinności na zwałach pogórniczych Górnego Śląska, Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Kraków.
• Zając E., Zarzycki W., 2013, Wpływ aktywności termicznej zwałowiska odpadów węgla kamiennego na rozwój roślinności, Rocznik Ochrona Środowiska, t. 15, nr 2, s. 1862-1880.
• Zarzycki K., Trzcińska-Tacik H., Różański W., Szeląg Z., Wołek J., Korzeniak U., 2002, Ekologiczne liczby wskaźnikowe roślin naczyniowych Polski, Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Kraków.

Identyfikatory

DOI

10.15611/pn.2017.494.05