O wielostronności, relatywizmie i złożoności kategorii efektywności

• Autorzy: Wojciech Rybicki

Warianty tytułu

On Many-Sideness, Relativity and Complexity of the "Efficiency" (As a Category)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Zamierzeniem moim jest wyeksponowanie wielorakości kontekstów, w których pojawiają się kategoria efektywności i egzemplifikacja jej relatywizmu poprzez skatalogowanie podstawowych semantycznych, aksjologicznych oraz prakseologicznych interpretacji i konotacji tego pojęcia. (fragment tekstu)

EN

The paper is devoted to discuss many-sided aspects of the notion "efficiency". At the same time we review some typical particular cases (situations) when this word (notion) appears.
Efficiency plays a crucial role in a variety of contexts. So, it should be treated as a fundamental praxeological category. On the other hand (somewhat paradoxically) the above mentioned its manysideness makes difficult to determine "universal", the "only proper" meaning of this term. Nevertheless one may try to search (and suggest) some reasonable, unquestioned ways of interpretation of this notion. We start from remembering a latin root-word of this term - it seems to be necessary, from methological point of view. Next we propose to distinct three forms of meaninig of this wored: efficiency sensu stricte , efficiency as an efficacy and efficiency as a "reality". In the second proposed classification we point out the fact that efficiency is a property of something: it must be related to the concrete enterprise (it does not function independently on any object, process, system or program).
We introduce the following "kinds" of efficiency: (i) efficiency in a "physico-biological" sense. The essence of such meaning of efficiency is its qualitative rather than quantitative character. It can be associated with such notions as survival or feasibility of actions or tasks; (ii) efficiency in a "mathematical and economic" sense. Roughly speaking, in this case we think about the quantitative index, which serves to measuring or comparing of grade of intensity appearing feature or process; (iii) efficiency in a "constructive and cooperative" sense. In this case we appreciate such points as management and organization of enterprises. We explain all the above mentioned terms in detail.
At a further part of the paper we provide examples from general theory of rational behaviour, theory of investment (which, in turn, constitutes a core of economic activity), some classical models of microeconomics as well as macroeconomic theory. We also note cybernetical aspects of efficiently acting systems. It is also worth to mention numerous examples of presence this term in other fields: mathematical economics, econometrics and forecasting, theory of games, statistical decisions, operation researches, insurance, financial mathematics, reliability and quieuing theory. Generally, efficiency is associated and stricly connected with such notions as rationality, optimization and equilibrium.
We conclude presented essey with somewhat spitefull statements: (almost) everybody feels that efficiency significantly influences wealth and welfare (of individuals, firms and nations), all scientists as well as practicioners agree about its importance in economic area but nobody knows its precise definition, because such a definition does not exist. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Efektywność

EN

Effectiveness

• Czasopismo: Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu
• Rocznik: 2005
• Numer: nr 1060 Efektywność - rozważania nad istotą i pomiarem
• Strony: 358--382

Twórcy

autor

Wojciech Rybicki

• Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu

Bibliografia

• Arnold B.C., Majorization and Lorenz Order: a Brief Introduction, "Lecture Notes in Statistic" vol. 43, Springer-Verlag, Berlin 1987.
• Arrow K.J., Aspects of the Theory or Risk-Bearing, Yrjö Jahnsson Foundation, Helsinki 1965.
• Arrow K.J., Economic Theory and the Hypothesis of Rationality, [w:] Utility and Probability, J. Eatwell, M. Milgate, P. Newman (eds.), The Macmillan Press, London-Basingstoke 1990.
• Asmussen S., Applied Probability and Queues, J. Wiley & Sons, New York 1987.
• Aumann R., Markets with a Continuum of Traders, "Econometrica" 1964 nr 32, s. 39-50.
• Belka M., Doktryna ekonomiczno-społeczna Miltona Friedmana, PWE, Warszawa 1986.
• Bellman R., Adaptacyjne procesy sterowania, PWN, Warszawa 1968.
• Bellman R., Dynamic Programming, Princeton University Press, Princeton 1957.
• Cournot A., Recherches sur les Principles Mathematiques de la Theorie des Richesses, Grenoble 1938.
• Czarny E., Nojszewska E., Mikroekonomia, PWE, Warszawa 1997.
• Czerwiński Z., Matematyczne modele wzrostu gospodarczego, PWE, Warszawa 1976.
• Debreu G., Scarf H., A Limit Theorem on the Core of an Economy, "International Economic Review" 1963 nr 4, s. 235-266.
• Derman C., Finite States Markov Decision Proceses, J. Wiley, New York 1970.
• Dudycz T., Co środowiska akademickie zarzucają ekonomicznej wartości dodanej, [w:] Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, red. J. Biliński, A. Herman, Wyd. CeDeWu, Warszawa 2001, s. 129-136.
• Fama E., Efficient Capital Markets: a Review of Theory and Empirical Work, "Journal of Finance" 1970 nr 25, s. 384-418.
• Feinstein A., Osnowy teorii informacji, MIR, Moskwa 1960.
• Fisz M., Rachunek prawdopodobieństwa i statystyka w matematyce, PWN, Warszawa 1967.
• Friedman M., Esays in Positive Economics, The University of Chicago Press, Chicago 1953.
• Gass Z.I., Programowanie liniowe, PWN, Warszawa 1973.
• Gichman I.I., Skorochod A.W., Wstęp do teorii procesów stochastycznych, PWN, Warszawa 1968.
• Goovaerts M.J., Kaas R., Van Heerwaarden A.E., Bauwelinckx Т., Effective Actuarial Methods, North- -Holland, Amsterdam-New York-Oxford-Tokyo 1990.
• Gruz М., Kategoria efektywności oraz formy jej pojawiania się, [w:] Wybrane problemy teorii i praktyki efektywności gospodarowania. Skrypty Uniwersytetu Śląskiego nr 402, Katowice 1987.
• Harrison J.M., Kreps D.M., Martingales and Arbitrage in Multiperiod Securites Markets, "Journal of Economic Theory" 1979 nr 20, s. 381-408.
• Harsanyi J., Rational Behaviour and Bargaing Equilibrium in Games and Social Situations, Cambridge University Press, Cambridge-New York 1977.
• Haus В., Czy racjonalne działania zapewniają efektywność, Materiały konferencji naukowej "Efektywność źródłem bogactwa narodów", AE, Wrocław 2004, s. 194-198.
• Hickey R.J., Concepts of Dispesion in Distributions: a Comparative Note, "Journal of Applied Probability" 1986 nr 23, s. 914-921.
• Hildebrand W., Core and Equilibria of a Large Economy, Princeton Chichester Press, Princeton-New Jersey 1974.
• Hinderer K., Foundations of Non-stationary Dynamic Programing with Discrete Time Parameter, Springer Verlag, Berlin-Heidelberg-New York 1970.
• Hirszchleifer J., Investment Decisions under Uncertainty - Choice Theoretic Approaches, "The Quarterly Journal of Economics" 1965 t. 74, s. 509-536.
• Jajuga K., Jajuga Т., Inwestycje. Instrumenty finansowe. Ryzyko finansowe. Inżynieria finansowa, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1996.
• Jajuga K., Jajuga Т., Jak inwestować w papiery wartościowe, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1993.
• Instrumenty pochodne. Materiały Sympozjum Matematyki Finansowej, red. P. Kobak, K. Życzkowski, M. Capiński, UJ, Kraków 1997, 10-12 kwietnia.
• Jajuga K., Ronka-Chmielowiec W., Opcja a polisa ubezpieczeniowa, Materiały konferencji "Zarządzanie i informatyka na początku XXI wieku", AE, Wrocław 2001.
• Juzwiszyn J., Rybicki W., Smoluk A., O definicji efektywności. Rozważania nad celowością w naturze i rozwojem, artykuł zgłoszony do Prac Naukowych AE we Wrocławiu, poświęconych konferencji "Efektywność źródłem bogactwa narodów".
• Kazimierczak J., Teoria gier w cybernetyce, WP, Warszawa 1973.
• Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Bertelsmann Media Sp. z o.o., Klub 'Świat Książki', Warszawa 1999.
• Koźniewska I., Teoria odnowienia, PWE, Warszawa 1965.
• Kreps D., Notes on the Theory of Choice, Boulder Co. and Westview Press, London 1988.
• Kullback S., Teoria informacji i statistika, Nauka, Moskwa 1967.
• Kuratowski K., Mostowski A., Teoria mnogości, PWN, Warszawa 1966.
• Lange O., Teoria reprodukcji i akumulacji, PWN, Warszawa 1961, s. 21.
• Lange O., Optymalne decyzje, PWN, Warszawa 1965.
• Lehmann E., Teoria estymacji punktowej, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1991.
• LeRoy S.F., Efficient Capital Markets and Martingales, "Journal of Economic Literature" 1989 t. XXVII, s. 1583-1621.
• Lintner J., Security Prices, Risk and Maximal Gains from Diversification, "Journal of Finance" 1965 t. 20, s. 587-619.
• Lotka A.J., Elements of Physical Biology, Williams and Wilkins, Baltimore 1925.
• Machina M., Choice under Uncertainty: Problems Solved and Unsolved, "Journal of Economic Perspectives" 1987 vol. 1, s. 127-154.
• Mączyńska E., Zawadzki M., Skłonność do inwestowania w przedsiębiorstwach, Materiały konferencji "Dostosowanie metodyki oceny efektywności inwestycji do standardów światowych" red. H. Gawron, AE, Poznań 1995.
• Malawski A., Wprowadzenie do ekonomii matematycznej, AE, Kraków 1995.
• Malawski M., Wieczorek A., Sosnowska H., Konkurencja i kooperacja. Teoria gier w ekonomii i naukach społecznych, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1997.
• Müler A., Stoyan D., Comparison Methods for Stochastic Models and Risks, J. Wiley & Sons Ltd., Chichester 2002.
• Neumann von J., Morgernstern O., Theory of Games and Economic Behaviour, Princeton University Press, Princeton 1944.
• Ostój J., Teoretyczne podstawy tworzenia kryterium oceny efektywności gospodarowania, [w:] Wybrane problemy teorii i praktyki efektywności gospodarowania, Skrypty Uniwersytetu Śląskiego nr 402, Katowice 1987.
• Pratt J., Risk Aversion in the Small and in the Large, "Econometrica" 1964 vol. 32, s. 315-335.
• Renyi A., On Measures of Entropy and Information, Proc. Fourth Berkeley Symp. Math. Statist. Prob. 1960 vol. 1, s. 547-567.
• Robbins H., The Empirical Bayes Approach to Statistical Decision Problems, "Annals of Math. Statistics" 1964 vol. 35, s. 1-20.
• Rüschendorf L., Ordering of Distributions and Rearrangement of Functions, "The Annuals of Probabilist" 1981 vol. 9, s. 276-283.
• Rybicki W., Matematyczne modele dynamiki ryzyka, [w:] Modele aktuarialne, red. W. Ostasiewicz, AE, Wrocław 2000.
• Savage L.J., The Foundations of Statistics, J. Wiley, New York 1954.
• Sharpe W.F., Capital Asset Prices: a Theory of Market Equilibrium under Conditions of Risk, "Journal of Finance" 1964 t. 19, s. 425-444.
• Simon A.H., Models of Bounded Rationality, MIT Press, Cambridge Mass. 1982.
• Smith A., Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, Londyn 1776.
• Szekli R., Stochastic Ordering and Dependence in Applied Probability, Springer Verlag, New York- Berlin 1995.
• Taylor E., Historia rozwoju ekonomiki, t. 1, Wyd. 'Delfin', Lublin 1991.
• Tobin J., Liquidity Preference as Behavior Towards Risk, "Review of Econ. Studies" 1958 t. 25, s. 65-86.
• Varian H., Mikroekonomia, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1995.
• Volterra V., Leçons sur la théorie mathématique de la lutte pour la vie, Ganthier Villars, Paris 1931.
• Weron A., Weron R., Inżynieria finansowa, WNT, Warszawa 1997.
• Wiener N., Cybernetyka, czyli sterowanie i komunikacja w zwierzęciu i maszynie, PWN, Warszawa 1971.
• Wrzosek S., Ocena efektywności rzeczowych inwestycji przedsiębiorstw, Wyd. SYGMA, Wrocław 1994.
• Zadeh L.A., Fundamental Nations of Theory of Fuzzy Sets, [w:] Fuzzy Sets and Their Applications to Cognitive and Decision Processes, Proc. U.S. Japan Seminar "Fuzzy Sets and Their Applications", ed. L.A. Zadeh, K.-S. Fu, K. Tanaka, M. Shimura, Academic Press, New York 1975.
• Zarys ekonometrii, red. Z. Hellwig, PWE, Warszawa 1970.