Racjonalność - kategoria indywidualistyczna czy zbiorowa?

• Autorzy: Jacek Unold

Warianty tytułu

Rationality : an Individualistic Or Collective Category?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule podjęto próbę analizy paradygmatu racjonalności w kontekście pytania badawczego: Czy racjonalność jest kategorią wyłącznie indywidualistyczną, czy też jest w stanie uwzględnić społeczne aspekty ludzkiego działania? W tym celu przedstawiono pojęcie i główne determinanty racjonalności, tzn. wybór celów działania i dobór odpowiednich środków. Ukazano ewolucję omawianego pojęcia - od pierwszego, czysto instrumentalistycznego jego sformułowania w XVII w. poprzez najbardziej znane ujęcie optymalizacyjno-indywidualistyczne po najnowsze próby uwzględnienia aspektów społecznych i organizacyjnych, a także emocjonalnych. Artykuł ma charakter przeglądowy. Autor starał się, na ile to było możliwe, sięgać do klasycznych pozycji w omawianej dziedzinie, stąd bibliografia zawiera też literaturę starszą. (fragment tekstu)

EN

The principle of rationality is best known as the Rational Choice Theory. This approach attributes rationality exclusively to individuals and assumes continuous optimization. Since the introduction of Simon's bounded rationality the optimization requirements have been significantly eased. However, there is still a strong necessity for research within the domain of social rationality, which would take into account the specificity of collective behavior. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Racjonalność; Proces informacyjny; Proces decyzyjny; Teoria racjonalnego wyboru (TRW); Ograniczona racjonalność

EN

Rationality; Information process; Decision proces; Rational choice theory; Bounded rationality

• Czasopismo: Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu
• Rocznik: 2005
• Numer: nr 1060 Efektywność - rozważania nad istotą i pomiarem
• Strony: 435--448

Twórcy

autor

Jacek Unold

• Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu

Bibliografia

• Ackoff R.L., Decyzje optymalne w badaniach stosowanych, PWN, Warszawa 1969.
• Arrow K., Economic Theory and the Hypothesis of Rationality, [w:] A Dictionary of Economics: Utility and Probability, red. J. Eatwell i in., W.W. Norton, New York 1990.
• Battram A., Navigating Complexity, The Industrial Society, London 1999.
• Coleman J.S., The Foundations of Social Theory, Harvard University Press, Cambridge 1994.
• Czaja S., Teoriopoznawcze i metodologiczne konsekwencje wprowadzenia prawa entropii do teorii ekonomii, AE, Wrocław 1997.
• Etzioni R., The Moral Dimension: Toward a New Economics, Free Press, New York 1990.
• Fineman S., Emotion in Organization, Sage Publications, London 1993.
• Halpern J., Stern R., Debating Rationality. Nonrational Aspects of Organizational Decision Making, Cornell University Press, London 1998.
• Halpern J.J., The Effect of Friendship on Personal Business Decisions, "Journal of Conflict Resolution" 1994 nr 38.
• Hirschman A.O., Rival Views of Market Society, Harvard Business Press, Cambridge 1992.
• Kahneman D., Knetsch J., Thaler R., Fairness and the Assumptions of Economics, "Journal of Organizational Behavior" 1986 nr 59 (4).
• Kahneman D., Lovallo D., Timid Choices and Bold Forecasts: A Cognitive Perspective on Risk Taking, "Management Science" 1993 nr 39.
• Kotarbiński Т., Traktat o dobrej robocie, Ossolineum, Wrocław 1982.
• Krzyżanowski A., Założenia ekonomiki, Drukarnia Ludowa, Kraków 1920.
• Lange O., Dzieła, PAN, Warszawa 1986.
• Leśkiewicz Z., Racjonalność w ekonomii, USz., Szczecin 1994.
• Loewenstein G., Thompson L., Bazerman M.H., Social Utility and Decision Making in Interpersonal Contexts, "Journal of Personality and Social Psychology" 1989 nr 57.
• March J.G., Bounded Rationality, Ambiguity, and the Engineering of Choice, Universitetsforlaget, Bergen 1978.
• March J.G., Simon H.A., Teoria organizacji, PWN, Warszawa 1964.
• Milsum J.H., Podstawa hierarchiczna dla systemów ogólnych, [w:] Ogólna teoria systemów, red. GJ. Klira, PWE, Warszawa 1976.
• Mumby D.K., Putnam L.L., The Politics of Emotion: A Feminist Reading of Bounded Rationality, "Academy of Management Review" 1992 nr 17.
• Nader L., Todd H. F., The Disputing Process: Law in Ten Societies, Columbia University Press, New York 1978.
• Nelson D.L., Quick J.C., Organizational Behavior: Foundations, Realities, and Challenges, South Western College Publishing, Cincinnati 2000.
• Podstawy ekonomii środowiska i zasobów naturalnych, red. B. Fiedor, C.H. Beck, Warszawa 2002.
• Shapira Z., Organizational Decision Making, Cambridge University Press, New York 1997.
• Simon H., Rationality as a Process and as Product of Thought, "American Economic Review" 1978 nr 68.
• Simon H., Administrative Behavior: A Study of Decision Making Processes in Administrative Organizations, Free Press, New York 1997a.
• Simon H., Models of Bounded Rationality, vol. 3: Empirically Grounded Economic Reason, MIT Press, Cambridge 1997b.
• Słownik języka polskiego, PWN, Warszawa 1999.
• Unold J., Dynamika systemu informacyjnego a racjonalność adaptacyjna. Teoretyczno-metodologiczne podstawy nowego ujęcia zasady racjonalności, AE, Wrocław 2003.