Granice interpretacji zasady demokratycznego państwa prawnego

• Autorzy: Andrzej Bałaban

Warianty tytułu

Limits of the Interpretation of the Democratic Rule of Law Principle

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł 2 Konstytucji RP zawiera przepis o nader znacznym potencjale normatywnym, co było wiadome w chwili jego wprowadzania (29 grudnia 1989) do Konstytucji PRL i utrzymania go w niezmienionej formie w nowo uchwalonym 2 kwietnia 1997 r. akcie konstytucyjnym. W 1989 r. miał się stać "odtrutką" na doktrynę ideologizacji konstytucji, zastępując zawartą w art. 1 dotychczasową zasadę "PRL jest państwem socjalistycznym". W 1997 r. jego dotychczasową rewolucyjną rolę zastąpiła rola wartości prawnej dwojako rozumianej. Po pierwsze, miał być podstawą systemu szczegółowych zasad, narzędzi i gwarancji niezbędnych do budowy sprawnego demokratycznego i sprawiedliwego państwa. Po drugie, miał stwarzać domniemanie dominowania takiej idei i być źródłem interpretacji wykładniczych uzupełniających i usprawniających funkcjonowanie nowej, klasycznej formuły państwa. Trójskładnikowa konstytucyjna formuła państwa prawnego, demokratycznego i sprawiedliwego oznacza sprzężenie narzędzi prawnych i aksjologicznych w obronie państwa, Narodu i obywateli (jednostek). Jej rozbicie na trzy oddzielne elementy (państwo prawne, państwo demokratyczne, państwo sprawiedliwe), spotykane w podręcznikach prawa konstytucyjnego, osłabia tę formułę, a także umniejsza znaczenie trzech jej pochodnych. Element demokratyczny i "sprawiedliwościowy" omawianej zasady, jeśli mielibyśmy poszukiwać jego odrębnych, samoistnych znaczeń, rozwinięty jest w dalszych zasadach i normach Konstytucji. Istotnym pytaniem co do zakresu konsekwencji szerokich zabiegów interpretacyjnych zasady demokratycznego państwa prawnego jest poszukiwanie interpretacji błędnych i zarazem brzemiennych w konsekwencje. Do tej grupy należy, jak sądzę, problem odraczania przez Trybunał Konstytucyjny wejścia w życie wyroków o utracie mocy obowiązującej aktu normatywnego sprzecznego z aktem o wyższej mocy prawnej oraz znaczenia dla orzecznictwa Trybunału zasady równowagi budżetowej. (abstrakt oryginalny)

EN

Article 2 of the Constitution of the Republic of Poland contains a provision with an overwhelming normative potential, which was already known at the time of its introduction (29 December 1989) into the Constitution of the Polish People's Republic and its continuation in an unchanged form in a newly adopted constitutional act on 2 April 1997. In 1989 it was supposed to become an 'antidote' to the doctrine of the ideologisation of the Constitution, replacing the rule that 'The People's Republic of Poland is a socialist state' contained in Article 1 of the Constitution. In 1997, its revolutionary role was replaced by the role of the legal value, understood in two ways. Firstly, it was supposed to be the basis for a system of detailed principles, tools and guarantees necessary to build an efficient democratic and just state. Secondly, it was supposed to create a presumption of the dominance of such an idea and be a source of exponential interpretations that would supplement and improve the functioning of a new, classical formula of the state. The three-component constitutional formula of the rule of law, democracy and justice means the coupling of legal and axiological tools in defence of the state, nation and citizens (individuals). Its division into three separate elements (the rule of law, a democratic state, a just state), encountered in constitutional law textbooks, weakens this formula and also diminishes the importance of its three derivatives. The democratic and 'justice' element of this principle, if we are to seek its own separate, independent meanings, is developed in further principles and norms of the Constitution. An important question as to the scope of the effect of broad interpretations of the principle of a democratic rule of law is the search for interpretations that are erroneous and burdened with consequences. This group, I believe, includes the problem of the Constitutional Tribunal postponing the entry into force of decisions declaring the loss of validity of a binding normative act contrary to an act of higher legal force and the problem of the significance of the principle of budgetary equilibrium for the case-law of the Constitutional Tribunal. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Konstytucja RP; Prawo konstytucyjne; Ustawa konstytucyjna; Państwo prawne; Demokracja; Sprawiedliwość; Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego

EN

RP Constitution; Constitutional law; Constitutional act; State governed by the rule od law; Democracy; Justice; Judgement of Constitutional Tribunal

• Czasopismo: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Rocznik: 2018
• Numer: nr 1 Konstytucja jako najwyższe prawo Rzeczypospolitej
• Strony: 53--59

Twórcy

autor

Andrzej Bałaban

• Uniwersytet Szczeciński

Bibliografia

• A. Bałaban, KRS - regulacja konstytucyjna i rola w systemie władzy sądowniczej, w: W. Skrzydło (red.), Sądy i trybunały w Konstytucji i w praktyce, Warszawa 2005.
• A. Bałaban, Uwagi o charakterze prawnym, w: Minikomentarz dla maksiprofesora. Księga jubileuszowa profesora Leszka Garlickiego, Warszawa 2017.
• A. Hanusz, Równowaga budżetowa a zasady prawa, "Państwo i Prawo" 2015, z. 9.
• G. Grabowska, Reforma sądów nie wymaga zmian w konstytucji, "Rzeczpospolita" z 6 grudnia 2017 r.
• K. Wojtyczek, Sądownictwo konstytucyjne w Polsce, Warszawa 2013.
• P. Sarnecki (red.), Prawo konstytucyjne, Warszawa 2011.
• S. Wronkowska, Z. Ziembiński, Zarys teorii prawa, Poznań 2011.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.14746/rpeis.2018.80.1.6