Zrewidowany paradygmat systemowy : wyjaśnienia i dodatkowe elementy w świetle doświadczeń państw postsocjalistycznych - część trzecia

• Autorzy: János Kornai

Warianty tytułu

The System Paradigm Revisited : Clarification and Additions in the Light of Experiences in the Post-Socialist Region - Part III

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Termin paradygmat został wprowadzony do filozofii nauki przez Thomasa Kuhna, który posłużył się nim do określenia specyficznego podejścia wykorzystanego przez daną szkołę badawczą do analizowania przedmiotu badań. Badacze, używając tego samego paradygmatu, szukają odpowiedzi na podobne pytania badawcze i wykorzystują zbliżone metody i podejścia. W pracy opublikowanej w 2000 roku autor tego eseju wprowadził termin "paradygmatu systemowego" (system paradigm), który odnosi się do systemów funkcjonujących w społeczeństwie. Niniejsze studium rozwija teoretyczne zagadnienia zarysowane we wcześniejszym artykule, uwzględniając doświadczenia z transformacji państw postsocjalistycznych. Pierwsza część jest porównaniem systemu socjalistycznego i kapitalistycznego, autor opisuje ich główne cechy i konkluduje, że system kapitalistyczny został wprowadzony w państwach poprzednio socjalistycznych z wyjątkiem Korei Północnej i Kuby. Część druga to analiza różnych postaci kapitalizmu w świetle typologii zbudowanej na podstawie dominujących form polityki i rządów. Wyróżnione zostały trzy istotnie różniące się między sobą typy kapitalizmu: demokratyczny, autokratyczny i dyktatorski. Huntington pisał o "trzeciej fali" demokratyzacji. Studium to kończyła konkluzja, że trzecia fala dobiegła kresu (has dried up): tylko w jednej dziesiątej z 47 państw postsocjalistycznych społeczeństwa żyją w ustroju demokratycznym, podczas gdy we wszystkich pozostałych państwach tej grupy przeważają autokratyzm i dyktatura. W trzeciej części eseju autor podejmuje wątki aparatu konceptualnego i analitycznego w odniesieniu do Węgier, gdzie funkcjonuje kapitalizm, natomiast przeważającą formą w polityce i rządzeniu jest autokratyzm - tu można znaleźć ważne cechy wspólne dla Węgier i innych państw kapitalistycznych czy innych ustrojów autokratycznych. Taki rezultat jest zgodny z obserwacją, że istnieją mniej fundamentalne cechy typowe dla Węgier ("hungarica"), różne od cech innych państw. (abstrakt oryginalny)

EN

The term paradigm was introduced to the philosophy of science by Thomas Kuhn - he used this term to denote the specific approach applied by a school of research to examine its subject matter. Using the same paradigm, researchers seek answers to similar questions, and employ similar methods and concepts. In an article published in 2000, the author of this essay introduced the term system paradigm, which focuses on the systems functioning in a society. This study develops the theoretical considerations outlined in that earlier article on the basis of experience of post-socialist transition. The first part compares the socialist and capitalist systems, describing their main characteristics, and concludes that the capitalist system has become established in former socialist countries, except for North Korea and Cuba. The second part analyzes varieties of capitalism within a typology which classifies prevailing forms of politics and government. Three markedly different types are identified: democracy, autocracy, and dictatorship. Huntington wrote about the "third wave" of democratization. This study concludes the third wave has dried up: for the 47 postsocialist countries, only a tenth of the population live in democracies, while autocracy or dictatorship prevails in all other countries in this group. The third part of this essay applies the conceptual and analytical apparatus to Hungary, where capitalism exists, and autocracy is the prevailing politico-governmental form - here we can find important characteristics common to other capitalist countries or other autocracies. This finding is compatible with the observation that there are some less fundamental characteristics unique to Hungary, or "Hungarica", which differ from the characteristics of all other countries. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Demokracja; Ustrój kapitalistyczny; Ustrój socjalistyczny; Przekształcenia systemowe

EN

Democracy; Capitalist system; Socialist system; Systemic transformation

• Czasopismo: Zarządzanie Publiczne / Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
• Rocznik: 2018
• Numer: nr 1 (43)
• Strony: 7--18

Twórcy

autor

János Kornai

• Harvard Univeristy; Corvinus University

Bibliografia

• Agárdi, P. (2015). Nemzeti értékviták és kultúrafelfogások 1847-2014. Budapest: Napvilág Kiadó.
• Ágh, A. (2016). Bánatos regionális körkép. Élet és Irodalom, 60(12).
• Bauer, T. (2016). Szabadságharc - az első lépések. Manuscript. Budapest: Institute of Economics, Centre for Economics and Regional Studies, Hungarian Academy of Sciences.
• Bozóki, A. (2016). Van félnivalójuk. Interview by Bita, D., Pető, P. Népszabadság, dodatek weekendowy, 9 kwietnia.
• Corruption Research Center Budapest (2016). Competitive Intensity and Corruption Risks. Statistical Analysis of Hungarian Public Procurement - 2009-2015. http://www.crcb.eu/wp-content/uploads/2016/05/hpp_2016_crcb_report1_en_160513_.pdf.
• Debreczeni, J. (2009). Arcmás. Budapest: Noran Libro.
• Halmai, G. (2010). Búcsú a jogállamtól. Élet és Irodalom, 40(29), 22 lipca.
• Hirschman, A. O. (1970). Exit, Voice, and Loyalty. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
• Huntington, S. P. (1996). The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order. New York: Simon and Schuster.
• Kende, P. (2013). Államiság a kommunizmus után. Bratislava: Kalligram.
• Kis, J. (2014). Mi a liberalizmus? Bratislava: Kalligram.
• Kornai, J. (1980). The dilemmas of a socialist economy: The Hungarian experience. Cambridge Journal of Economics, 4(2), 147-157.
• Kornai, J. (2011). Taking stock. CESifo Forum, 12(2), 63-72.
• Kornai, J. (2012). Centralization and the capitalist market economy. Economics of Transition, 20(4), 569-591.
• Kornai, J. (2015). Hungary's U-turn. Journal of Democracy, 26(3): 33-48.
• Körösényi, A. (red.) (2015). A magyar politikai rendszer - negyedszázad után. Budapest: Osiris -TÁRKI Social Research Institute.
• Magyar, B. (2016). Post-Communist Mafia-State - The Case of Hungary. Budapest: CEU Press, Noran Libro.
• Magyar, B., Vásárhelyi, J. (red.) (2013). Magyar polip. A posztkommunista maffi aállam, t. 1. Budapest: Noran Libro.
• Magyar, B., Vásárhelyi, J. (red.) (2014). Magyar polip. A posztkommunista maffi aállam, t. 2. Budapest: Noran Libro.
• Magyar, B., Vásárhelyi, J. (red.) (2015). Magyar polip. A posztkommunista maffi aállam, t. 3. Budapest: Noran Libro.
• Mihályi, P. (2015). A privatizált vagyon visszaállamosítása Magyarországon 2010-2014. Budapest: Institute of Economics, Centre for Economics and Regional Studies, Hungarian Academy of Sciences.
• Orbán, V. (2009/2010). Megőrizni a létezés Magyar minőségét, http://www.fi desz.hu/hírek/2010-02-17/meg337rizni-a-letezes-magyarmin337seget/.
• Rainer, M. J. (red.) (2012). Búvópatakok - a feltárás. Budapest: 1956 Institute.
• Rainer, M. J. (red.) (2013). Búvópatakok - széttekintés. Budapest: 1956 Institute.
• Tamás, G. M. (2005). Lassú válasz Kis Jánosnak. Népszabadság, 1 października.
• Ungváry, R. (2014). A láthatatlan valóság. Bratislava: Kalligram.

Identyfikatory

DOI

10.15678/ZP.2018.43.1.01