Przemysłowe peryferia : Polska północno-wschodnia w latach 1870-1939

• Autorzy: Cecylia Leszczyńska

Warianty tytułu

Industrial Peripheries : North-Eastern Poland in 1870-1939

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Północno-wschodni region dawnej Rzeczypospolitej należał do najsłabiej rozwiniętych przemysłowo części kraju. Celem artykułu jest zbadanie, czy w latach 1870-1914, a następnie w okresie międzywojennym (1918-1939), zaszły w tym zakresie istotniejsze zmiany oraz czy zmniejszyły one przemysłowy dystans regionu w stosunku do innych, polskich prowincji. Badanie obejmuje północno-wschodnie gubernie, które po 1918 roku znalazły się w województwie: białostockim, wileńskim, nowogródzkim i poleskim. Na przełomie XIX i XX wieku mapa przemysłowa regionu uległa niewielkim zmianom, zaś większy wzrost produkcji i zatrudnienia dotyczył jedynie kilku większych ośrodków (Białystok, Grodno, Wilno, Łomża). Ważną cechą przemysłowej mapy była lokalizacja całkiem dużych zakładów przemysłowych na obszarach wiejskich. W latach dwudziestych XX wieku w porównaniu z okresem przedwojennym miał miejsce przemysłowy regres, a ożywienie nastąpiło w końcu lat trzydziestych, kiedy odtworzono poziom zatrudnienia sprzed 1913 roku. (abstrakt oryginalny)

EN

The North-Eastern region of the First Republic of Poland was among the least industrially developed parts of the country. The purpose of the paper is to examine whether in the years 1870-1914, and in the interwar period (1918-1939), the situation changed and whether the gap between the region and other Polish provinces decreased. The study concerns governorates which after 1918 became parts of the Polish voivodeships: Białostockie, Wileńskie, Nowogródzkie, and Poleskie. In the years 1870-1914, the industrial map of the region changed little: increased production and employment was only observed in a few larger cities (Białystok, Grodno, Vilnius, and Łomża). An important feature of the industrial map was that quite large industrial factories were also located in rural areas. As compared with the prewar period, the 1920s saw a general decline in the industrial sector. Recovery occurred at the end of the 1930s, when the level of employment returned to that recorded prior to 1913. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Struktura gospodarcza; Przemysł; Globalizacja

EN

Economic structure; Industry; Globalization

• Czasopismo: Optimum : studia ekonomiczne
• Rocznik: 2017
• Numer: nr 2(86)
• Strony: 93--118

Twórcy

autor

Cecylia Leszczyńska

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• Adries Kaliendar. Sprawocznaja kniźka grodnienskojguberni na 1912 god, 1911, Wydawnictwo Gubernialne, Grodno.
• Barański W., 1934, Akcja gospodarczą na ziemiach północno-wschodnich, Towarzystwo Rozwoju Ziem Wschodnich, Wilno.
• Castells M., 1982, Kwestia miejska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Chilczuk M., 1962, Rozwój i rozmieszczenie przemysłu rolno- spożywczego w województwie białostockim, "Prace Geograficzne", nr 37, Instytut Geografii PAN, Warszawa.
• Derengowski J., 1938, Jakie przemysły mogą i powinny szukać zbytu na Ziemiach Wschodnich, "Rocznik Ziem Wschodnich".
• Dobroński A. Cz., 1979, Infrastruktura społeczna i ekonomiczna guberni łomżyńskiej i obwodu białostockiego (1866-1914)), Sekcja Wydawnicza Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku, Białystok.
• Dobroński A. Cz., 1998, Białystok. Historia miasta, Zarząd Miasta, Białystok.
• Dobroński A. Cz., 2012, Uprzemysłowienie województwa białostockiego w XIX i na początku XX wieku, "Optimum. Studia Ekonomiczne", nr 3.
• II Rzeczpospolita. Podział administracyjny Polski, https://wikipedia.org/wiki/ (data wejścia: 30.06.2016).
• Drugi powszechny spis z dn. 9.XII.1931 r., 1936-1939, "Statystyka Polski" seria C, z. 36, 48, 71, 83, 87, 94d, Warszawa.
• Grabski W., 1914, Rocznik Statystyczny Królestwa Polskiego 1913, Gebethner i Wolff, Warszawa.
• Grodnienskaja gubernija, 1893, [w:] Encyklopediczeskij słowar Brokgauza i Efrona, t. IXa, https://ru.wikisource.org/wikigrodnienskajagubernija (data wejścia: 30.07.2016).
• Gubernia grodzieńska, 1881, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 2, F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski (red.), F. Sulimierski i Wł. Walewski, Warszawa.
• Hagen E. E., 1963, How Economic Growth Begins: A Theory of Social Change /'Journal of Social Issues", z. 1.
• Historia Polski w liczbach, t. 1, Państwo. Społeczeństwo, 2003, A. Jezierski (red.), Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
• Jelonek A., 1956, Liczba ludności miast i osiedli w Polsce w latach 1810-1955, "Dokumentacja Geograficzna", nr 5.
• K. K., 1900, Z guberni wileńskiej, "Ekonomista", nr 19.
• Kaczyńska E., 1974, Społeczeństwo i gospodarka północno-wschodnich ziem Królestwa Polskiego w okresie rozkwitu kapitalizmu, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Kalabiński S., 1986, Pierwszy okres przemysłu i klasy robotniczej Białostocczyzny 1807-1870, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Kalendarz Ziem Wschodnich na rok 1936, 1935, Wydawnictwo Zarządu Głównego Towarzystwa Rozwoju Ziem Wschodnich, Warszawa.
• Kamerschen D., 1969, Further analysis of overurbanization, "Economic Development Cultural Change", no. 2.
• Kirwiel E., 2012, Gospodarka kresów północno-wschodnich II Rzeczypospolitej: uwarunkowania rozwoju, reformy ekonomiczne, "Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku", t. X.
• Kostrowicki J., 1957, Badania geograficzne w województwie białostockim, "Przegląd Geograficzny", z. 3.
• Koter M., 1997, Kresy państwowe - geneza i właściwości w świetle doświadczeń geografii politycznej, [w:] Kresy - pojęcie i rzeczywistość, K. Handke (red.), Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa.
• Krzyżanowski A., Kumaniecki K., 1915, Statystyka Polski, Polskie Towarzystwo Statystyczne, Kraków
• Kutrzeba S., 1920, Historia ustroju Polski w zarysie, t. 3, cz. 1; Po rozbiorach, B. Połoniecki, Lwów.
• Kwiatkowski E., 1989, Dysproporcje. Rzecz o Polsce przeszłej i obecnej, opr. i wstęp A. Garlicki, "Czytelnik", Warszawa.
• Landau L., 1926, Metody porównywania spisów ludności z 1897 i 1921 roku dla województw wschodnich, "Kwartalnik Statystyczny", z. 1.
• Lerner D., 1958, The passing of traditional society: modernizing Middle East, Free Press of Glencoe, New York.
• Lijewski T., 1962, Geografia komunikacji województwa białostockiego, "Dokumentacja Geograficzna", nr 2.
• Luszniewicz J., 2012, Cechy i rodzaje industrializacji, "Optimum. Studia Ekonomiczne", nr 3.
• Mały Rocznik Statystyczny 1939, 1939, GUS, Warszawa.
• Missalowa G., 1970, Przemysł włókienniczy, [w:] Uprzemysłowienie ziem polskich w XIX i XX wieku. Studia i materiały, I. Pietrzak-Pawłowska (red.), Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wrocław-Warszawa-Kraków.
• Mościcki H., 1933, Białystok. Zarys historyczny, Wydawnictwo Magistratu Miasta Białegostoku, Białystok.
• Narkiewicz J., 1989, Związki uprzemysłowienia i urbanizacji w procesie rozwoju społeczno-gospodarczego, "Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H: Oeconomia", t. 23.
• Niedomagała P., Historia kolei w Polsce, http://www.pod-semaforkiem.aplus.pl/ (data wejścia: 30.07.2016).
• Nietyksza M., 1986, Rozwój miast i aglomeracji miejsko-przemysłowych w Królestwie Polskim 1865-1914, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Obzor łomźinskoj guberni za: 1876 god, 1884 god, 1885 god, 1895 god, 1896 god, 1899 god, 1907 god, 1877-1908, Wydawnictwo Urzędu Gubernialnego, Łomża (załączniki Ofabrykach i zawodach).
• Obzor suwalskoj guberni za: 1872 god, 1885 god, 1911 god, 1873, 1886, 1912, Wydawnictwo Urzędu Gubernialnego, Suwałki (załączniki Wiedomost o fabrykach i zawodach).
• Obzor wilenskoj guberni za 1901 god, 1901, 1902, Wydawnictwo Gubernialne, Wilno (załącznik O fabrykach i zawodach).
• Ormicki W., 1928, Życie gospodarcze kresów wschodnich, Księgarnia Geograficzna "Orbis", Warszawa.
• Pamiatnaja kniźka Grodnienskojg ubernii na 1910 god, 1909, Wydawnictwo Gubernialne, Grodno.
• Pamiatnaja kniźka Minskoj guberni na 1909god, 1908, Wydawnictwo Gubernialne, Minsk.
• Pamiatnaja kniźka Minskoj gubernii na 1912god, 1911, Wydawnictwo Gubernialne, Minsk.
• Paprocka W., 2011, Instytucje i organizacje polskie na kresach wschodnich, "Etnografia Polska", z. 1-2.
• Piekałkiewicz J., Rutkowski S. Z., 1927, Okręgi gospodarcze Polski, "Kwartalnik Statystyczny", z. 3.
• Pierwaja wsieobsaja pieriepisnasielienija Rossijskoj Imperii 1897. Grodzienskaja gubernija, Minskaja gubernija, Łomżinskaja gubernija, Suwalskaja gubernija, Vilenskaja gubernija, Volyn-skajagubernija, 1900-1905, Centralny Komitet Statystyczny, Sankt Petersburg.
• Pierwszy Powszechny Spis Rzeczypospolitej 'Polskiej. Mieszkania. 'Ludność. Stosunki zawodowe. Okręg administracyjny wileński. Województwo białostockie. Województwo nowogródzkie. Województwo poleskie, 1926- 1927, "Statystyka Polski", t. 19-22.
• Pietrzak-Pawłowska I., 1970, Przewrót przemysłowy i warunki kapitalistycznej industrializacji na ziemiach polskich do 1918 roku, [w:] Uprzemysłowienie ziem polskich w XIX i XX wieku. Studia i materiały, I. Pietrzak-Pawłowska (red.), Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wrocław-Warszawa-Kraków.
• Plan 15-letni, https://www.google.pl (data wejścia: 10.08. 2016).
• Radlicz H., 1934, Uwagi o zaludnieniu wschodnich województw Rzeczypospolitej Polskiej, "Kwartalnik Statystyczny", z. 2.
• Rakowski W., 1987, Uprzemysłowienie a proces industrializacji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej 1923, 1924, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
• Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej 1925/26, 1927, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
• Rynek Pracy, 1930, "Statystyka Pracy", z.1.
• Sawicki L., 1927, Eskapada samochodowa po kresach wschodnich, Księgarnia Geograficzna "Orbis", Kraków.
• Sidorow N., Karta zapadnoj czastii Rossii z ukazaniem gubernij i obłastiej na 1917 god, https://ru.wikipedia.org/wiki/Nicolay_Sidorov (data wejścia: 30.07.2016).
• Sławoj-Składkowski F., 2003, Nie ostatnie słowo oskarżonego, Wydawnictwo LTV, Warszawa.
• Statystyka przemysłowa. Produkcja i zatrudnienie w zakładach I-VII kategorii, 1937, 1938, ,,Statystyka Polski", seria C, z. 97.
• Strasburger E., 1916, Rocznik statystyczny Królestwa Polskiego z uwzględnieniem innych ziem polskich. Rok 1915, Gebethner i Wolff, Warszawa.
• Svod dannych o fabriczno-zawodskoj promyszliennosti w Rosiji za 1897 god, 1905, Departament Targowli i Finansow, Sankt Petersburg.
• Svod otczetow fabricych inspektorow za 1912 god, 1913, Wydawnictwo Kirszbauma, Sankt Petersburg.
• Śleszyński W., 2004, Projekty zmian struktury ludnościowej na obszarze województw północno-wschodnich II Rzeczypospolitej w drugiej połowie lat 30., [w:] Repatriacje i migracje ludności pogranicza w XX wieku, M. Kietliński, W. Śleszyński (red.), Archiwum Państwowe, Białystok.
• Trzebiński W., Borkiewicz A., 1956, Podziały administracyjne Królestwa Polskiego w okresie 1815-1918. Zarys historyczny, PAN, Warszawa.
• Uprzemysłowienie ziem polskich w XIX i XX wieku. Studia i materiały, I. Pietrzak-Pawłowska (red.), Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wrocław-Warszawa-Kraków.
• Ustawa z dnia 4 lutego 1921 roku - O unormowaniu stanu prawno- politycznego na ziemiach, przyłączonych do obszaru Rzeczpospolitej na podstawie umowy o preliminaryjnym pokoju i rozejmie podpisanej w Rydze dnia 12października 1920 roku, Dz. U. 1921, Nr 16, poz. 93.
• Ustawa tymczasowa z dnia 2 sierpnia 1919 roku o organizacji władz administracyjnych II instancji, Dz. Pr. P. P. 1919, Nr 65, poz. 395.
• Verdmon L. J., 1912, Krótka gieografia Królestwa Polskiego, M. Arct, Warszawa.
• Werwicki A., 1957, Białostocki okręg przemysłu włókienniczego do 1945 roku. Czynniki rozwoju i zagadnienia lokalizacyjne, "Prace Geograficzne", nr 10, Instytut Geografii PAN, Warszawa.
• Werwicki A., 1968, Przemysł Białegostoku w latach 1919-1939, [w:] Studia i materiały do dziejów miasta Białegostoku, J. Antoniewicz, J. Joka (red.), t. 1, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Białystok.
• Wiśniewski J., 1927, Indeksy cen hurtowych w Królestwie Polskim 1894-1903, Rocznik Wyższej Szkoły Handlowej w Warszawie, Warszawa.

Identyfikatory

DOI

10.15290/ose.2017.02.86.07