Kontrola poznawcza w percepcji spójności pojęciowej reklam prasowych - powstawanie iluzorycznych zależności

• Autorzy: Magdalena Gąsiorowska , Alicja Grochowska

Warianty tytułu

Lack of Cognitive Control and Conceptual Coherence of Print Advertisements : Illusory Pattern Perception

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule analizowano problem tworzenia iluzorycznych wzorców percepcji w postrzeganiu reklam prasowych w świetle teorii kompensacyjnego zaspokajania potrzeby kontroli według A.C. Kaya i współpracowników oraz według koncepcji wyuczonej bezradności autorstwa G. Sędka i M. Kofty. Celem badań było wyjaśnienie, w jakich okolicznościach utrata kontroli upośledza tworzenie spójnych powiązań między elementami reklamy, a w jakich warunkach uruchamia mechanizmy kompensacyjne odpowiedzialne za tworzenie iluzorycznych zależności w postrzeganiu spójności reklam. Przeprowadzono dwa badania w schemacie: utrata kontroli vs kontrola sytuacji × silnie vs słabo powiązane elementy reklamy. Spójność reklam była ustalana za pomocą skojarzeniowego indeksu podobieństwa. Wyniki pokazały, że w warunkach dobrej kontroli poznawczej konsumenci postrzegają poszczególne elementy reklamy jako bardziej spójne, gdy te elementy są silnie ze sobą powiązane, w porównaniu ze słabo powiązanymi. Natomiast w warunkach utraty kontroli konsumenci postrzegają poszczególne elementy reklamy jako bardziej spójne, gdy w istocie te elementy są słabo powiązane, w porównaniu z silnie powiązanymi. Rezultaty są zgodne z teorią motywacji do kontroli oraz teorią kompensacyjnego zaspokajania potrzeby kontroli. (abstrakt oryginalny)

EN

The paper shows the problem of forming illusory patterns in perception of print advertisements, in the light of the compensatory control theory by Kay and colleagues and on the basis of the concept of learned helplessness syndrome by Sędek and Kofta. The objective of the study was to clarify in which circumstances a lack of control impairs the formation of coherent connections between elements of an advertisement, and in which conditions it activates compensatory mechanisms responsible for the formation of illusory pattern perception in the coherence of advertisements. Two studies were conducted in the scheme: lack of control vs. control situation × strongly vs. weakly related elements of an ad. The coherence of advertisement was established using the affinity index methodology. The results showed that, when they are in a good control condition, consumers perceive particular elements of the advertisement as more coherent when those elements are strongly rather than weakly related. However, in the lack of control conditions, the reverse was true: consumers perceive particular elements of an advertisement as more coherent when the elements are weakly related rather than strongly related. This is in line with control motivation and compensatory mechanisms theories. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Reklama prasowa; Percepcja; Psychologia poznawcza

EN

Press advertising; Perception; Cognitive psychology

• Czasopismo: Psychologia Ekonomiczna
• Rocznik: 2017
• Numer: nr 11
• Strony: 17--29

Twórcy

autor

Magdalena Gąsiorowska

• Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie

autor

Alicja Grochowska

• Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie

Bibliografia

• Barsalou, L.W. (1983). Ad Hoc Categories. Memory and Cognition, 11, 211-227. DOI: 10.3758/BF03196968.
• Barsalou, L.W. (2007). Continuing Themes in the Study of Human Knowledge: Associations, Imagery, Propositions, and Situations. W: M.A. Gluck, J.R. Anderson, S.M. Kosslyn (red.), Memory and Mind: A Festschrift for Gordon H. Bower (s. 209-227). New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• Cutright, K.M. (2012). The Beauty of Boundaries: When and Why We Seek Structure in Consumption. Journal of Consumer Research, 38, 775-790. DOI: 10.1086/661563.
• Cutright, K.M., Bettman, J.R., Fitzsimons, G.J. (2013). Putting Brands in Their Place: How a Lack of Control Keeps Brands Contained. Journal of Marketing Research, 50, 365-377. DOI: 10.1509/jmr.10.0202.
• Friesen, J.P., Kay, A.C., Eibach, R.P., Galinsky, A.D. (2014). Seeking Structure in Social Organization: Compensatory Control and the Psychological Advantages of Hierarchy. Journal of Personality & Social Psychology, 106(4), 590-609. DOI: 10.1037/a0035620.
• Gąsiorowska, M., Grochowska, A. (2013). Conceptual Coherence of Print Advertisements: Effects of Brand Knowledge, Cognitive Resources and Emotion. Advances in Consumer Research, 10, 245-254.
• Grochowska, A., Falkowski, A. (2012). Construction of Print Advertisement in the Context of Conceptual Coherence and Memory Distortion. Advances in Consumer Research, 38, 289-295.
• Hamerman, E.J., Johar, G.V. (2013). Conditioned Superstition: Desire for Control and Consumer Brand Preferences. Journal of Consumer Research, 40, 428-443. DOI: 10.1086/670762.
• Hecker, U. von, Sędek, G. (1999). Uncontrollability, Depression, and the Construction of Mental Models. Journal of Personality and Social Psychology, 77, 833-850. DOI: 10.1037/0022-3514.77.4.833.
• Hiroto, D.S., Seligman, M.E.P. (1975). Generality of Learned Helplessness in Man. Journal of Personality and Social Psychology, 31, 311-327. DOI: 10.1037/h0076270.
• Kay, A.C., Gaucher, D., Napier, J.L., Callan, M.J., Laurin, K. (2008). God and the Government: Testing a Compensatory Control Mechanism for the Support of External Systems. Journal of Personality and Social Psychology, 95, 18-35. DOI: 10.1037/0022-3514.95.1.18.
• Kleine, R.E., Kernan, J.B. (1988). Measuring the Meaning of Consumption Objects: An Empirical Investigation. Advances in Consumer Research, 15, 498-504.
• Landau, M.J., Kay, A.C., Whitson, J.A. (2015). Compensatory Control and the Appeal of a Structured World. Psychological Bulletin, 141(3), 694-722. DOI: 10.1037/a0038703.
• Murphy, G.L., Medin, D.L. (1985). The Role of Theories in Conceptual Coherence. Psychological Review, 92(July), 289-316. DOI: 10.1037/0033-295X.92.3.289.
• Pittman, T.S., Pittman, N.L. (1980). Deprivation of Control and the Attribution Process. Journal of Personality and Social Psychology, 39, 377-389. DOI: 10.1037/0022-3514.39.3.377.
• Seligman, M.E.P. (1975). Helplessness: On Depression, Development and Death. San Francisco: Freeman.
• Sędek, G. (1995). Bezradność intelektualna w szkole. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
• Sędek, G., Kofta M. (1990). When Cognitive Exertion Does Not Yield Cognitive Gain: Toward an Informational Explanation of Learned Helplessness. Journal of Personality and Social Psychology, 58(4), 729-743. DOI: 10.1037/0022-3514.58. 4.729.
• Sędek G., Kofta M. (1993). W poszukiwaniu uniwersalnych wyznaczników zjawiska wyuczonej bezradności: przegląd klasycznych wyników eksperymentalnych i test empiryczny koncepcji egotystycznej. W: M. Kofta (red.), Psychologia aktywności: zaangażowanie, sprawstwo, bezradność (s. 133-170). Poznań: Nakom.
• Szalay, L.B., Deese, J. (1978). Subjective Meaning and Culture: An Assessment through Word Associations. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Walsh, G., Hennig-Thurau, T., Mitchell, V.W. (2007). Consumer Confusion Proneness: Scale Development, Validation, and Application. Journal of Marketing Management, 23(7-8), 697-721. DOI: 10.1362/026725707X230009.
• Weary, G., Jacobson, J.A. (1997). Causal Uncertainty Beliefs and Diagnostic Information Seeking. Journal of Personality and Social Psychology, 73(4), 839-848. DOI: 10.1037/0022-3514.73.4.839.
• Whalen, P.J. (1998). Fear, Vigilance, and Ambiguity: Initial Neuroimaging Studies of the Human Amygdala. Current Directions in Psychological Science, 7(6), 177-188. DOI: 10.1111/1467-8721.ep10836912.
• Whitson, J.A., Galinsky, A. (2008). Lacking Control Increases Illusory Pattern Perception. Science, 322, 115-117. DOI: 10.1126/science.1159845.
• Wortman, C.B., Brehm, J.W. (1975). Responses to Uncontrollable Outcomes: An Integration of Reactance Theory and the Learned Helplessness Model. Advances in Experimental Social Psychology, 8, 277-336. DOI: 10.1016/S0065-2601(08)60253-1.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.15678/PJOEP.2017.11.02