Wartość "osiągnięcia" a postawy wobec ustroju ekonomicznego i kwestii socjalnych

• Autorzy: Mirosława Czerniawska

Warianty tytułu

Achievement Values and Attitudes Towards Economic System and Social Issues

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Potrzeba osobistych osiągnięć i związana z nią motywacja (motywacja osiągnięć jest stanem wzbudzonej, zaktywizowanej potrzeby osiągnięć) znajduje poznawczą reprezentację w umyśle człowieka w postaci wartości (kształtowanie się systemu wartości opiera się na potrzebach). Jak zauważa Schwartz [1992, 1994a, 1996], umiejętności ekspresji potrzeb w kategoriach wartości człowiek uczy się w interakcji z innymi ludźmi. W efekcie tworzy się sieć asocjacji dla każdej wartości i określone jej znaczenie. Wartości - których przedmiotowym odniesieniem są osiągnięcia - motywują ludzkie działanie w trwały (wartości są konstruktem stabilnym) i transsytuacyjny (wartości odnoszą się do różnych sytuacji) sposób. Człowiek ma wtedy poczucie, że nieustannie dąży do sukcesu. Podkreślić należy również fakt, że wartości konstytuują mentalność człowieka i pozwalają określić jej zróżnicowanie w wymiarze "kolektywizm - indywidualizm". W mentalności ujawnia się wizja świata społecznego, a więc przekonania na temat tego, jak powinien on być "urządzony". I tak na przykład, akceptacja zasad gospodarki wolnorynkowej ujawnia się wśród osób ceniących wyżej wartości indywidualistyczne [badanie przeprowadzone na próbie polskich studentów - Czerniawska 2010]. Celem opisywanych w niniejszym artykule badań jest zdiagnozowanie, czy zróżnicowanie akceptacji wartości "osiągnięcia" wiąże się z odmiennymi postawami wobec ustroju ekonomicznego i kwestii socjalnych? Ten typ wartości jest jednym z wyznaczników mentalności indywidualistycznej (por. teoria wartości Schwartza opisana niżej). Wyższe jego wskaźniki powinny zatem ujawnić się u ludzi opowiadających się za liberalnymi rozwiązaniami we wskazanej kwestii. Jak podkreśla Słomczyński i współautorzy [1996], mentalność indywidualistyczną uznaje się - przynajmniej w rozwoju społeczeństw zachodnich - za "motor napędowy" kapitalizmu. Rozważanie kwestii mentalnościowych ma znaczenie z uwagi na fakt, że mentalność (a więc m.in. wartości i postawy) jest jednym z czynników ukierunkowujących funkcjonowanie w sferze gospodarczej (w tym zachowania przedsiębiorcze).(abstrakt oryginalny)

EN

The main aim of this research is a diagnosis of attitudes towards economic system and social issues, and a diagnosis of systems of values. The sample consists of 368 students. It has been assumed that attitudes depend on acceptance of the 'achievement' value. The theoretical framework is based on the concept of Schwartz and his Portrait Values Questionnaire (PVQ-R3) has been used. Attitudes are diagnosed on the basis of the set of views, reflecting liberal or nonliberal notion (Reykowski, Morawski). The obtained results give grounds to confirm the hypothesis. Acceptance of liberal solutions in the economy is linked with stronger preferences for the achievement value. The differences in acceptance of this value is statistically significant in six out of seven analysed attitudes. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Wolność gospodarcza; Socjalna funkcja państwa; Postawy społeczne; Badania ankietowe; Studenci

EN

Economic freedom; Social function of the state; Social attitudes; Questionnaire survey; Students

• Czasopismo: Przedsiębiorczość i Zarządzanie
• Rocznik: 2018
• Numer: t. 19, z. 3, cz. 1 Uwarunkowania rozwoju regionalnego i lokalnego
• Strony: 129--141

Twórcy

autor

Mirosława Czerniawska

• Politechnika Białostocka

Bibliografia

• Bańka A. (2016), Motywacja osiągnięć. Podstawy teoretyczne i konstrukcja skali do pomiaru motywacji osiągnięć w wymiarze międzynarodowym, Stowarzyszenie Psychologia i Architektura Poznań NFDK, Warszawa.
• Boski P. (1976), Potrzeba osiągnięć jako psychologiczny czynnik rozwoju społeczno-ekonomicznego [w:] J. Reykowski (red.), Osobowość a społeczne zachowanie się ludzi, Książka i Wiedza, Warszawa.
• Cieciuch J. (2013), Pomiar wartości w zmodyfikowanym modelu Shaloma Schwartza, "Psychologia Społeczna", t. 8, nr 1.
• Collins C.J., Hanges P., Locke E.A. (2004), The Relationship of Need for Achievement to Entrepreneurship: A Meta-Analysis, "Human Performance", t. 17, nr 1.
• Czerniawska M. (2010), Zmiany wartości i postaw młodzieży w okresie przeobrażeń ustrojowych - kolektywizm versus indywidualizm. Studium interdyscyplinarne, Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok.
• Franken R.E. (2005), Psychologia motywacji, GWP, Gdańsk.
• Lewicka M. (2005), "Polacy są wielkim i dumnym narodem", czyli nasz portret (wielce) zróżnicowany [w:] M. Drogosz (red.), Jak Polacy przegrywają. Jak Polacy wygrywają, GWP, Gdańsk.
• Littunen H. (2000), Entrepreneurship and the Characteristics of the Entrepreneurial Personality, "International Journal of Entrepreneurial Behaviour & Research", t. 6, nr 6.
• Morawski W. (1991), Przemiany ekonomiczne a społeczeństwo obywatelskie [w:] R. Gortat (red.), Społeczeństwo uczestniczące, gospodarka rynkowa, sprawiedliwość społeczna, Instytut Studiow Politycznych PAN, Warszawa.
• Morawski W. (2006), Sprawiedliwość społeczna a transformacja ustrojowa [w:] J. Wasilewski (red.), Współczesne społeczeństwo polskie. Dynamika zmian, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Okhomina D.A. (2010), The Relationship Between Personality Traits and Entrepreneurial Behavior and the Moderating Role of a Supportive Environment, "International Journal of Business and Economics Perspectives", t. 5, nr 1.
• Rauch A., Frese M. (2007), Let's Put the Person Back into Entrepreneurship Research: A Meta-Analysis on the Relationship Between Business Owners' Personality Traits, Business Creation, and Success, "European Journal of Work and Organizational Psychology", t. 16.
• Reykowski J. (red.) (1993), Wartości i postawy Polaków a zmiany systemowe. Szkice z psychologii politycznej, Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, Warszawa.
• Rokeach M. (1973), The Nature of Human Values, Free Press, New York.
• Schwartz S.H. (1992), Universals in the Content and Structure of Values [w:] M. Zanna (red.), Advances in Experimental Social Psychology (t. 25), Academic Press, New York.
• Schwartz S.H. (1994a), Are there Universal Aspects in the Atructure and Contents of Human Values?, "Journal of Social Issues", t. 50, nr 4.
• Schwartz S.H. (1994b), Beyond Individualism/Collectivism: New Cultural Dimensions of Values [w:] U. Kim, H.C. Triandis, C. Kağitcibaşi, S-C. Choi, G. Yoon (red.), Individualism and Collectivism. Theory, Method, and Applications (t. 18), Sage Publication, Thousand Oaks, London, New Delhi.
• Schwartz S.H. (1996), Value Priorities and Behavior: Applying a Theory of Integrated Value Systems [w:] C. Seligman, J.M. Olson, M.P. Zanna (red.), The Psychology of Values: The Ontario Symposium (t. 8), Lawrence Erlbaum, Hillsdale, NJ.
• Schwartz S.H. (2003), Mapping and Interpreting Cultural Differences Around the World [w:] H. Vinken, J. Soeters, P. Ester (red.), Comparing Culture, Dimensions of Culture in Comparative Perspective, Brill, Leiden.
• Schwartz S.H. (2007), Value Orientations: Measurement, Antecedents and Consequences Across Nations [w:] R. Jowell, C. Roberts, R. Fitzgerald, G. Eva (red.), Measuring Attitudes Cross-Nationally - Lessons from the European Social Survey, Sage Publications, London.
• Schwartz S.H. (2015), Cultural Values Influence and Constrain Economic and Social Change [w:] L. Harrison, Y. Yasin (red.), Culture Matters: In Russia and Everywhere, Lexington Books, Boston.
• Schwartz S.H., Cieciuch J., Vecchione M., Davidov E., Fischer R., Beierlein C., Ramos A., Verkasalo M., Lonnqvist J-E., Demirutku K., Dirilen-Gumus O., Konty M. (2012), Refining the Theory of Basic Individual Values, "Journal of Personality and Social Psychology", t. 103, nr 4.
• Schwartz S.H., Sagie G. (2000), Value Consensus and Importance. A Cross-National Study, "Journal of Cross-Cultural Psychology", t. 31, nr 4.
• Schwartz S.H., Sagiv L., Boehnke K. (2000), Worries and Values, "Journal of Personality", t. 68, nr 2.
• Słomczyński K.M., Janicka K., Mach B.W., Zaborowski W. (1996), Struktura społeczna a osobowość. Psychologiczne funkcjonowanie jednostki w warunkach zmiany społecznej, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
• Vandello J.A., Cohen D. (1999), Patterns of Individualism and Collectivism Across the United States, "Journal of Personality and Social Psychology", t. 77, nr 2.
• Wojciszke B., Baryła W. (2002), Potoczne rozumienie moralności [w:] M. Lewicka (red.), Jednostka i społeczeństwo, GWP, Gdańsk.