O "pożeraniu własnych dzieci" na przykładzie działalności partii komunistycznych w Polsce w XX wieku

• Autorzy: Krystyna Trembicka

Warianty tytułu

"About Devouring Its Own Children" on the Example of the Activities of Communist Parties in Poland in the 20th Century

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przedmiotem artykułu jest zjawisko usuwania z życia politycznego przywódców i polityków partii komunistycznych w Polsce w różnych okresach ich działalności. W przypadku Komunistycznej Partii Polski (1918-1938) i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (1948-1990), podmiotów badań, chodziło o eliminację niejako "najwierniejszych z wiernych" i to przez towarzyszy z tego samego środowiska politycznego. Stwierdzić trzeba, że problem "pożerania własnych dzieci" był znany w historii, występuje współcześnie i będzie obecny w przyszłości. W przypadku partii komunistycznych na zjawisko "pożerania własnych dzieci" wpływ miały różne okoliczności: 1) przede wszystkim specyfika partii komunistycznych: (były to partie fundamentalistyczne; KPP działała nielegalnie w oparciu o model partii-zakonu), 2) podległość suwerenowi zewnętrznemu, który miał decydujący wpływ na styl politycznego myślenia i działania, 3) procesy, którym podlegały, tj. funkcjonowanie w warunkach syndromu oblężonej twierdzy i zapotrzebowania na wroga, który pozwalał realizować różne cele wewnątrz i na zewnątrz partii, 4) brutalna walka o władzę, która, w przypadku PZPR, przez cztery dekady sprawującej władzę polityczną w Polsce, pozwoliła korzystać oprócz wsparcia zewnętrznego także z aparatu państwa. (abstrakt oryginalny)

EN

The object of the article is the phenomenon of removing the leaders and politicians of communist parties in Poland from political life in various periods of their activity. In the case of research subjects - the Communist Party of Poland (1918-1938) and the Polish United Workers' Party (1948-1990), it was about eliminating the "most faithful of the faithful" by comrades from the same political environment. It should be stated that the problem of "devouring its own children" was known in history, occurs today and will be present in the future. In the case of communist parties, the phenomenon of "devouring its own children" was influenced by various circumstances: 1) above all, the specificity of the communist parties(these were fundamentalist parties; the Communist Party of Poland operated illegally on the basis of the party-order model), 2) subordination to the external sovereign, which had a decisive influence on the style of political thinking and acting, 3) the processes to which the parties were subjected, i.e. functioning in the conditions of the besieged fortress syndrome and the need for an enemy that allowed to accomplish various goals inside and outside the party, 4) brutal struggle for power which, in the case of the Polish United Workers' Party, allowed to use the state apparatus. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Partie polityczne; Komunizm; Rewolucja; Historia polityczna; Polityka

EN

Political parties; Communism; Revolution; Political history; Politics

• Czasopismo: Humanities and Social Sciences
• Rocznik: 2018
• Tom: 23 (XXIII)
• Numer: nr 25 (1)
• Strony: 175--192

Twórcy

autor

Krystyna Trembicka

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Bibliografia

• 1. II Zjazd PZPR, Warszawa 1954. III Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (11, 12, 13 listopada 1949 r.), ND 1949 [numer specjalny].
• 2. Aparat bezpieczeństwa w latach 1944-1956: taktyka, strategia, metody, cz. 2: Lata 1948- -1949, oprac. A. Paczkowski, Warszawa 1994.
• 3. Aparat bezpieczeństwa w Polsce w latach 1953-1954. Taktyka, strategia, metody, wstęp A. Paczkowski, wybór i oprac. G. Majchrzak, A. Paczkowski, Warszawa 2004.
• 4. Bäcker R , Struktury poziome w Toruniu (1980-1981), Warszawa 1990, passim.
• 5. Cimek H., Komuniści. Polska. Stalin 1918-1939, Białystok 1990.
• 6. Dokąd zmierza ta demagogia, "Trybuna Ludu", 28 XI 1956.
• 7. Dokumenty do dziejów PRL. Centrum władzy. Protokoły posiedzeń kierownictwa PZPR. Wybór z lat 1949-1970, oprac. A. Dudek, A. Kochański, K. Persak, Warszawa 2000.
• 8. Dudek A., Obóz władzy w okresie stanu wojennego, "Pamięć i Sprawiedliwość" 2002, nr 2.
• 9. Dudek A., Ślady PeeReLu. Ludzie, wydarzenia, mechanizmy, Kraków 200.
• 10. Duraczyński E., PZPR w kryzysie - kryzys w PZPR (lato 1980-lato 1981), "Dzieje Najnowsze" 1997, nr 4.
• 11. Eisler J., Cykliczne kryzysy władzy - źródła i konsekwencje, "Wiadomości Historyczne" 2000, nr 1.
• 12. Friszke A., Opozycja polityczna w PRL 1945-1980, Londyn 1994.
• 13. Gomułka W., Przemówienia. Październik 1956-wrzesień 1957, Warszawa 1959, s. 328.
• 14. Holzer J., Komunizm w Europie. Dzieje ruchu i systemy władzy, Warszawa 2000.
• 15. Kołakowski L., Tendencje, perspektywy i zadania, "Życie Warszawy", 4 II 1957.
• 16. Lenin W. I., Dzieła wszystkie, t. 41, Warszawa 1988.
• 17. Lesiakowski K., Mieczysław Moczar "Mietek". Biografia polityczna, Warszawa 1998.
• 18. Lesiakowski K., Emigracja osób pochodzenia żydowskiego z Polski w latach 1968-1969, "Dzieje Najnowsze" 1993, nr 2.
• 19. List Komitetu Centralnego KPZR do KC PZPR, [5 czerwca 1981 r.], ND 1981, nr 7.
• 20. List z Moskwy do KC KPRP z 1 lutego 1923 r., AAN, VI Oddz., KPP, mf 728/1.
• 21. Marzec 1968. Trzydzieści lat później, t. 1, red. M. Kula, P. Osęka, M. Zaremba, Warszawa 1998.
• 22. Między Wschodem a Zachodem. Studia z dziejów polskiego ruchu i myśli socjalistycznej, red. A. F. Grabski, P. Samuś, Łódź 1995.
• 23. Morin E., O naturze Związku Radzieckiego, Warszawa 1990.
• 24. Nicieja S.S., Julian Leszczyński-Leński, Warszawa 1979.
• 25. O brakach w pracy partyjnej i środkach zlikwidowania trockistów i innych dwulicowców [referat J. Stalina na Plenum KC WKP(b) 3 III 1937], "Przegląd", kwiecień 1937 [dodatek].
• 26. Oblicza Marca 1968, red. K. Rokicki, S. Stępień, Warszawa 2004.
• 27. Ochab E., Walka trwa, ND 1949, nr 5.
• 28. Paczkowski A., Aparat bezpieczeństwa w latach odwilży: casus polski, "Zeszyty Historyczne" 1995, z. 114.
• 29. Pawlikowski L., Tajny front zimnej wojny. Uciekinierzy z polskich służb specjalnych 1956- -1964, Warszawa 2004.
• 30. Pietrow N., Polska operacja NKWD, "Karta" 1993, nr 11.
• 31. Poksiński J., "TUN" Tatar-Utnik-Nowicki. Represje wobec oficerów Wojska Polskiego w latach 1949-1956, Warszawa 1992.
• 32. Popow M., Idealizacja luksemburgizmu - sztandar naszych wrogów, "Orka", 27 XII 1931.
• 33. Przemówienie I sekretarza KC PZPR tow. Władysława Gomułki, na spotkaniu z aktywem warszawskim w dn. 19 marca 1968 r., ND 1968, nr 4, s. 23.
• 34. Skarzyński R., Historia myśli politycznej w ujęciu politologicznym. Zarys koncepcji, "Studia Polityczne" 1992, nr 1.
• 35. Skarzyński R., Intelektualiści a ideologia. Myśl polityczna jako przedmiot badań politologa, "Studia Nauk Politycznych" 1990, nr 4.
• 36. Skarzyński R., Wróg i sojusznik. Studium struktury myśli politycznej, "Studia Nauk Polityczny" 1990, nr 1-3.
• 37. Riepriesii protiw Polakow i polskich grażdan, Moskwa 1997, s. 33.
• 38. Romek Z., Droga Leszka Kołakowskiego ku antykomunistycznej opozycji. Od ortodoksyjnej ideologii ku wolności myślenia, "Dzieje Najnowsze" 1999, nr 4.
• 39. Ryng J., Wybór pism, Warszawa 1957.
• 40. Ryszka F., Poglądy na koncepcję państwa, "Studia Nauk Politycznych" 1984, nr 5.
• 41. Samuś P., Edward Próchniak, Warszawa 1983.
• 42. Sobolewska-Myślik K., Partie i systemy partyjne na świecie, Warszawa 2004.
• 43. Stalin J., Dzieła, t. 6, Warszawa 1951.
• 44. Stalin J., Dzieła, t. 6, Warszawa 1951.
• 45. Stobiecki R., Bolszewizm a historia. Próba rekonstrukcji bolszewickiej filozofii dziejów, Łódź 1998.
• 46. Szyszko M., Płaszczyzny jedności w partii, "Nowe Drogi" 1983, nr 5.
• 47. Torańska T., Oni, Warszawa 1989.
• 48. Trembicka K., Między utopią a rzeczywistością. Myśl polityczna Komunistycznej Partii Polski (1918-1938), Lublin 2007.
• 49. Trembicka K., Wrogowie i przeciwnicy. Studium myśli politycznej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Lublin 2013.
• 50. Ważniewski W., Walka polityczna w kierownictwie PPR i PZPR 1944-1964, Toruń 1991.
• 51. Wydarzenia kryzysowe w Polsce w latach 1955-1957" (stenogram dyskusji redakcyjnej), "Z Pola Walki" 1982, nr 1-2.
• 52. Wystąpienie Z. Kliszko w czasie XII Plenum KC PZPR, "Nowe Drogi" 1968, nr 8.
• 53. Zackiewicz G., Polska myśl polityczna wobec systemu radzieckiego 1918-1939, Kraków 2004.

Identyfikatory

DOI

10.7862/rz.2018.hss.13