Zasady merytokratyczne w polityce państwa - wzloty i upadki

• Autorzy: Krzysztof Jasiecki

Warianty tytułu

Ups and downs of maritocratic principles of public policy

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Autor analizuje czynniki, które osłabiają oddziaływanie zasad merytokracji na instytucje i politykę państwa. Wskazuje, że merytokratyczne podejście do rządzenia, w tym programowania działań publicznych, jedynie w ograniczonym zakresie stało się zasobem służącym do uzyskiwania prawomocności władzy w Polsce. Atuty merytokracji (jak "wydajność" i "sprawiedliwość") nie zostały w tym celu uruchomione w znaczącej skali. W konsekwencji doszło do znaczącego delegitymizowania prawomocności ustroju demokratycznego, a także osłabienia identyfikacji społeczeństwa z państwem. Miarą tego zjawiska jest m.in. niski prestiż polityków i duża absencja wyborcza. Autor zwraca uwagę na to, że mechanizmy zarządzania merytokratycznego w instytucjach publicznych w Polsce są znacząco zredukowane z uwagi na oddziaływanie wielu czynników - zawłaszczanie państwa przez partie polityczne, instytucjonalny nomadyzm elit, reguły kapitalizmu politycznego, miękkie państwo i instytucjonalizację nieodpowiedzialności lub działań rozmaitych grup interesu i zakulisowych podmiotów polityki. (abstrakt oryginalny)

EN

The author analyses the factors that weaken the influence of the principles of meritocracy on the institutions and public policy. He indicates that a meritocratic approach to governance in the programming of public actions has become a resource for obtaining legitimacy of power in Poland to a limited extent. The advantages of meritocracy (the "efficiency" and "justice") have not been exploited on a significant scale. As a result, there is a significant illegitimacy of the democratic system, as well as the weakening of the society identification with the state. This phenomenon is characterized by low prestige of politicians and a poor voter turnout. The author draws attention to the fact that meritocratic management mechanisms of public institutions in Poland are significantly reduced due to numerous factors - the appropriation of the state by political parties, institutional nomadism of the elite, the rules of political capitalism, a soft state and the institutionalization of non-responsibility or activities of various interest groups and backstage actors of politics. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Polityka publiczna; Socjologia; Merytokracja; Państwo; Prawomocność

EN

Public policy; Sociology; Meritocracy; State; Legitimacy

• Czasopismo: Studia z Polityki Publicznej / Szkoła Główna Handlowa
• Rocznik: 2016
• Numer: nr 3
• Strony: 9--40

Twórcy

autor

Krzysztof Jasiecki

• Polska Akademia Nauk

Bibliografia

• Aktywizowanie wyborców. Inicjatywy z różnych krajów świata, red. A. Ellis, M. Gratschew i in., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009.
• Alvesson M., Biling Y. D., Kobiety i zarządzanie: cztery perspektywy teoretyczne, w: Aktorzy życia publicznego, red. R. Siemieńska, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2003.
• Anticorruption in Transition. Contribution to the Policy Debate, The World Bank, Washington, D.C. 2000.
• Badora B., Derczyński W., Falkowska M., Nierówności społeczne, w: Polska Europa Świat. Opinia publiczna w okresie integracji, red. K. Zagórski, M. Strzeszewski, Warszawa 2005.
• Baranowska K., Wyborcy potrzebują czasu, Wywiad z Mirosławą Grabowską, "Rzeczpospolita", 27 października 2009.
• Bartkowski J., Politycy jako administratorzy. Elita rządowa jako grupa zarządzająca, w: Elity rządowe III RP 1997-2004, red. J. Raciborski, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2006.
• Beck U., Społeczeństwo ryzyka, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2002.
• Beetham D., Legitymizacja władzy, w: Władza i społeczeństwo, red. J. Szczupaczyński, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 1995.
• Bloch M., Społeczeństwo feudalne, PIW, Warszawa 2002.
• Borzel T. A., Nowe metody zarządzania a rozszerzenie Unii Europejskiej - paradoks podwójnej słabości, w: materiały konferencji Nowe metody zarządzania a efektywność administracji publicznej. Rola wyższej kadry zarządzającej, Warszawa 2008.
• Bourdieu P., O telewizji. Panowanie dziennikarstwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
• Bourdieu P., Passeron J. C., Reprodukcja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1990.
• Burnetko K., O demokracji w administracji publicznej, w: Demokracja w Polsce 2007-2009, red. L. Kolarska-Bobińska, J. Kucharczyk, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009.
• Cieślak-Wróblewska A., Połowiczne czystki resortowe, "Rzeczpospolita", 4 maja 2016.
• Cybulska A., Strzeszewski M., Demokracja w działaniu, w: Polska Europa Świat. Opinia publiczna w okresie integracji, red. K. Zagórski, M. Strzeszewski, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005.
• Cześnik M., Partycypacja wyborcza Polaków, Instytut Spraw Politycznych, Warszawa 2008.
• Cześnik M., Uczestnictwo wyborcze, stosunek do demokracji, legitymizacja władzy. Przypadek Polski, w: Populizm a demokracja, red. R. Markowski, ISP PAN Warszawa 2004.
• Demokracja w obliczu populizmu, red. J. Szacki, Oficyna Naukowa, Warszawa 2007.
• Doing Business 2010, The World Bank, 2009, http://www.doingbusiness.org/documents/DoingBusiness2007_FullReport.pdf.
• Domański H., Merytokratyczna dystrybucja i zmiany mobilności: Polska i kraje Europy Środkowo-Wschodniej, w: Do i od socjalizmu, red. A. Siciński, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1998.
• Domański H., Prestiż, Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Wrocław 1999.
• Domański H., Struktura społeczna, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2004.
• Domański H., Pokropek A., Żółtak T., Stratyfikacja społeczna a zachowania polityczne. Kraje europejskie w latach 2002-2012, IFiS PAN, Warszawa 2015.
• Dudek A., Pierwsze lata III Rzeczypospolitej 1981-2001, Arcana, Kraków 2004.
• Ellias N., Mozart, Wydawnictwo W. A. B., Warszawa 2006.
• Fuszara M., Kobiety, mężczyźni i parytety, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009.
• Gadowska K., Przemoc w przestrzeni sieci klientelistycznych i kolesiowskich, w: Szara strefa przemocy - szara strefa transformacji? Przestrzenie przymusu, red. R. Sojak, UMK, Toruń 2007.
• Gadowska K., Zjawisko klientelizmu polityczno-ekonomicznego. Systemowa analiza powiązań sieciowych na przykładzie przekształceń sektora górniczego w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2002.
• Gilejko L., Towalski R., Sektor publiczny - dylematy struktury i nowe konflikty, "Obywatel" 2009, nr 2 (46).
• Gilman N., Mandarins of the Future. Modernization Theory in Cold War America, The Johns Hopkins University Press, Baltimore-London 2007.
• Gliński P., Kongres Kultury - stanowisko PTS II, w: "Biuletyn Informacyjny Polskiego Towarzystwa Socjologicznego", Zarząd Główny PTS, Warszawa 2009.
• Godzic W., Polskie media a demokracja, w: Demokracja w Polsce. 2007-2009, red. L. Kolarska-Bobińska, J. Kucharczyk, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009.
• Goetz K., Zubek R., Stanowienie prawa w Polsce. Reguły legislacyjne a jakość ustawodawstwa, Sprawne Państwo Program Ernst & Young, Warszawa 2005.
• Grabowska A., Reforma dialogu społecznego w Polsce. Od zawieszenia do nowej formuły trójstronnej debaty, Fundacja im. Friedricha Eberta, Warszawa 2016.
• Grabowska M., Podział postkomunistyczny. Społeczne podstawy polityki w Polsce po 1989 roku, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2004.
• Greenspan A., Moja ideologia jest błędna. Fragmenty przesłuchania A. Greenspana przez Komitet Nadzoru Bankowego Izby Reprezentantów USA, "Krytyka Polityczna", 2009, t.8.
• Growing Unequal? Income Distribution and Poverty in OECD Countries, OECD, Paris 2008.
• Grzymała-Busse A., Rebuilding Leviathan. Party Competition and State Exploitation in Post-Communist Democracies, Cambridge University Press, Cambridge 2007.
• Grzymała-Busse A., Redeeming the Communist Past. The Regeneration of Communist Parties in East Central Europe, Cambridge University Press, Cambridge 2002.
• Habermas J., Legitimation Crisis, Beacon, Boston 1973.
• Hausner J., Marody M., Trzy Polski: potencjał i bariery integracji z Unią Europejską, Fundacja im. Friedricha Eberta, Warszawa 1999.
• Heywood A., Politologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
• Heywood P., Meyer-Sahling J. H., Występowanie stref korupcji w zarządzaniu polską administracją rządową, Sprawne Państwo Program Ernst & Young, Warszawa 2008.
• Higley J., Pakulski J., Elite Theory and Research in Postcommunist Societies, w: The Second Generation of Democratic Elites in Central and Eastern Europe, red. J. Frentzel-Zagórska, J. Wasilewski, ISP PAN, Warsaw 2000.
• Indeks Społeczeństwa Obywatelskiego w Polsce, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2006.
• Inglehart R., Norris P., Wzbierająca fala. Równouprawnienie płci a zmiana kulturowa na świecie, PIW, Warszawa 2003.
• Jakość rządzenia: Polska bliżej Unii Europejskiej? red. J. Hausner, M. Marody, Akademia Ekonomiczna - Fundacja im. Friedricha Eberta, Kraków 2000.
• Jałowiecki B., Łukowski W., Gettoizacja polskiej przestrzeni miejskiej, Scholar - Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej, Warszawa 2007.
• Janecki S., Analfabeci polityki, "Wprost", 21 czerwca 2009.
• Jarosz M., Władza. Przywileje. Korupcja, Wydawnictwo Naukowe PWN - ISP PAN, Warszawa 2004.
• Jasiecki K., Elita biznesu w Polsce, IFiS PAN, Warszawa 2002.
• Jasiecki K., Konsens i konflikt w poglądach elity politycznej, w: Polityka i Sejm: formowanie się elity politycznej, red. W. Wesołowski, B. Post, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1998.
• Jasiecki K., Kapitalizm po polsku. Między modernizacją a peryferiami Unii Europejskiej, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2013.
• Jasiecki K., Molęda-Zdziech M., Kurczewska U., Lobbing, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2006.
• Jasiewicz K., Polska u progu Unii Europejskiej: referendum akcesyjne a deficyt demokratyczny, w: Populizm a demokracja, red. R. Markowski, Wydawnictwo ISP PAN, Warszawa 2004.
• Jasińska-Kania A., Orientacje aksjologiczne Polaków na tle europejskim, w: Oswajanie wielkiej zmiany, red. I. Krzemiński, J. Raciborski, Wydawnictwo Instytut Socjologii UW, Warszawa 2007.
• Judt T., Postwar. A History of Europe Since 1945, Penguin Group, New York 2005.
• Kamiński A., Korupcja jako symptom instytucjonalnej niewydolności państwa i zagrożenie dla rozwoju polityczno-gospodarczego Polski, w: Dobro wspólne, władza, korupcja, red. E. Popławska, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 1997.
• Kamiński A., Polityczne uwarunkowania sprawności administracji publicznej: przypadek pokomunistycznej Polski, w: materiały konferencji W drodze do demokratycznego państwa prawa. Polska 1989-2009, Rzecznik Praw Obywatelskich, Warszawa 2009.
• Kamiński A., Kurczewska J., Institutional Transformations in Poland: The Rise of Nomadic Political Elites, w: The Transformation of Europe, red. M. Alestalo, E. Allard, W. Wesołowski, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1994.
• Karklins R., Wszystkiemu winien system. Korupcja w krajach postkomunistycznych, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2009.
• Kauffman D., Krasy A., Mastruzzi M., Governance Matters VIII: Governance Indicators for 1996-2008, World Bank Policy Research, 2009, www.govindicators.org.
• Konarzewski K., Reforma oświaty. Podstawa programowa i warunki kształcenia, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2004.
• Kotowska I. E., Matysiak A., Rynek pracy, w: Statystyka społeczna, red. T. Panek, PWE, Warszawa 2007.
• Kozak M. W., Wykluczenie - rozwój - przestrzeń, w: Wykluczeni. Wymiar społeczny, materialny i etniczny, red. M. Jarosz, Wydawnictwo ISP PAN, Warszawa 2008.
• Kwiatkowski M., Dlaczego obawiamy się merytokracji kadrowej? Spojrzenie socjologa, "Przegląd Służby Cywilnej", Departament Służby Cywilnej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, październik 2014.
• Kwiatkowski M., Nieprzejrzystość. Bariery merytokracji kadrowej w sektorze publicznym, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2011.
• Lasch Ch., Bunt elit, Wydawnictwo Platan, Kraków 1997.
• Lipset S. M., Homo politicus, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.
• Mandes S., Doświadczenie urzędników administracji publicznej we współpracy z partnerami zachodnimi, w: Kulturowe aspekty transformacji ekonomicznej, red. J. Kochanowicz, S. Mandes, M. Marody, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007.
• Markowski R., System wyborczy - system partyjny - jakość demokracji. O jednomandatowych okręgach wyborczych, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2010.
• Marshall G., Swift A., Meritocratic Equality of Opportunity: Economic Efficiency, Social Justice, or Both?, "Policy Studies" 1997, No.18.
• Morawski W., Zmiana instytucjonalna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
• Murawska B., Segregacja na progu szkoły podstawowej, Instytut Spraw Politycznych, Warszawa 2004.
• Peters G. B., Administracja publiczna w systemie politycznym, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 1999.
• Początki parlamentarnej elity, red. J. Wasilewski, W. Wesołowski, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1992.
• Polska 2030.Wyzwania rozwojowe, red. M. Boni, Zespół Doradców Strategicznych Prezesa Rady Ministrów, Warszawa 2009.
• Polska w dialogu. Tradycja, zmiany, porównanie perspektywy, red. A. Zybała, CPS "Dialog", Warszawa 2016.
• Pratkanis A., Aronson E., Wiek propagandy. Używanie i nadużywanie perswazji na co dzień, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
• Przejrzystość procesu stanowienia prawa, red. G. Kopińska i in., Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa 2008.
• Putnam R., Demokracja w działaniu, Znak, Kraków 1995.
• Raport o kapitale intelektualnym Polski, Zespół Doradców Prezesa Rady Ministrów, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa 2008.
• Roguska B., Opinia publiczna o demokracji, Demokracja w Polsce 2005-2007, red. L. Kolarska-Bobińska, J. Kucharczyk, J. Zbieranek, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007.
• Ruszkowski P. R., Dysfunkcjonalne grupy interesów a system społeczny, w: Szara strefa przemocy - szara strefa transformacji? Przestrzenie przymusu, red. R. Sojak, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2007.
• Rychard A., Czy nowy kryzys legitymizacji i stary deficyt zaufania? Wstępne refleksje i empiryczne ilustracje, w: Polska-Europa. Wyniki Europejskiego Sondażu Społecznego 2002-2015, red. P. B. Sztabiński, IFiS PAN, Warszawa 2016.
• Ryszka F., Państwo stanu wyjątkowego, Ossolineum, Warszawa-Wrocław 1985.
• Satori G., Homo videns. Telewizja i postmyślenie, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007.
• Schenk D., Hans Frank, Wydawnictwo Znak, Kraków 2009.
• Słomczyński K. M., "Merytokratyzm" a efektywność alokacyjna i dystrybucyjna w Polsce w latach 1965-1995, w: Do i od socjalizmu, red. A. Siciński, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1998.
• Słomczyński K. M., Janicka K., Pęknięta struktura społeczeństwa polskiego, w: Polska. Ale jaka?, red. M. Jarosz, Instytut Nauk Politycznych PAN, Warszawa 2005.
• Słownik politologii, red. B. Walicka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
• Słownik socjologii i nauk społecznych, red. G. Marshall, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
• Staniszkis J., Postkomunizm, Wydawnictwo słowo/obraz/terytoria, Gdańsk 2001.
• Staniszkis J., Władza globalizacji, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2003.
• Stark D., Bruszt L., Postsocialist Pathways. Transforming Politics and Property in East Central Europe, Cambridge University Press, Cambridge 1998.
• Stark D., Recombinant Property in East European Capitalism, "American Journal of Sociology" 1996, No.101.
• Stiglitz J., Globalizacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
• Szacki J., Liberalizm po komunizmie, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa-Kraków 1995.
• Tarkowski J., Socjologia świata polityki, t.1, Wydawnictwo ISP PAN, Warszawa 1994.
• The East Asian Miracle, The World Bank, Oxford University Press, Oxford 1993.
• Thurow L. C., Powiększanie bogactwa. Nowe reguły gry w gospodarce opartej na wiedzy, Wydawnictwo Helion, Warszawa 2006.
• Uczestnictwo w wyborach i kampaniach wyborczych po 1989 roku, red. J. Fras, UW, Wrocław 2009.
• Walecki M., Zbieranek J., Finansowanie polityki, w: Demokracja w Polsce 2005-2007, red. L. Kolarska-Bobińska, J. Kucharczyk, J. Zbieranek, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007.
• Wallerstein I., Koniec świata jaki znamy, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2004.
• Wallerstein I., The Decline of American Power, The New Press, New York 2003.
• Wasilewski J., Wnuk-Lipiński E., Polska: kręta droga od elity komunistycznej do postsolidarnościowej, w: Elity w Polsce, Rosji i na Węgrzech, red. I. Szelenyi, D. Treiman, E. Wnuk-Lipiński, Wydawnictwo ISP PAN, Warszawa 1995.
• Weber M., Gospodarka i społeczeństwo, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
• Wedel J. R., Collision and Collusion. The Strange Case of Western Aid to Eastern Europe, Palgrave, New York 2001.
• Wedel J. R., Klany, kliki i zawłaszczone państwo. O przedefiniowaniu "przejścia" w Europie Środkowo-Wschodniej i dawnych republikach Związku Radzieckiego, w: Szara strefa przemocy - szara strefa transformacji? Przestrzenie przymusu, red. R. Sojak, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2007.
• Wenzel M., Strzeszewski M., Polacy wobec demokracji, w: Polska Europa Świat. Opinia publiczna w okresie integracji, red. K. Zagórski, M. Strzeszewski, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005.
• Wesołowski W., Merytokracja, w: Encyklopedia socjologii, t.2, Oficyna Naukowa, Warszawa 1999.
• White S., Równość, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2008.
• Young M., The Rise of the Meritocracy 1870-2033, Thames and Hudson, London 1958.
• Zakaria F., The Future of Freedom, W. W. Norton & Company, New York-London 2004.
• Zbieranek J., Finansowanie partii politycznych w Polsce - czy i jakie zmiany?, Fundacja im. S.Batorego, 2015, http://www.batory.org.pl/upload/files/Programy operacyjne/Poli-cyPaper_Finansowanie partii.pdf.
• Zbieranek J., Zmiany w systemie prawa wyborczego i finansowanie partii politycznych, w: Demokracja w Polsce 2007-2009, red. L. Kolarska-Bobińska, J. Kucharczyk, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009.
• Zielonka J., Europe as Empire. The Nature of the Enlarged European Union, Oxford University Press, Oxford 2006.
• Zubek R., Matczak M., Cieleń A., Zalasiński T., Barometr Legislacyjny. Analiza wykonania programu prac legislacyjnych Rady Ministrów na I półrocze 2009 r., Sprawne Państwo Program Ernst & Young, Warszawa 2010.
• Zybertowicz A., Przemoc "układu". O peerelowskich korzeniach sieci biznesowej Zygmunta Solorza, w: Transformacja podszyta przemocą. O nieformalnych mechanizmach przemian instytucjonalnych, red. R. Sojak, A. Zybertowicz, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2008.
• Zybertowicz A., Demokracja jako fasada: przypadek III RP, w: Utracona dynamika? O niedojrzałości polskiej demokracji, red. E. Mokrzycki, A. Rychard, A. Zybertowicz, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2002.