Budżet Częstochowy i Dąbrowy Górniczej w przededniu powstania II Rzeczypospolitej - z perspektywy rachunkowości

• Autorzy: Jolanta Chluska , Dorota Adamek-Hyska

Warianty tytułu

Accounting Perspective on the Budgets of Częstochowa and Dąbrowa Górnicza on the Eve of the Second Republic of Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Z perspektywy lat 1918-2018 można wskazać, że budżet to najważniejsza instytucja ekonomiczna, polityczna i społeczna zarówno w sektorze państwowym, jak i samorządowym. Założenia budżetowe dla każdego miasta stanowią główny wyznacznik jego rachunkowości, począwszy od planowania finansowego, przez ewidencję, a skończywszy na sprawozdawczości. Celem artykułu jest prezentacja wartości informacyjnej budżetów i ich struktury w 1918 roku dwóch wybranych miast, tj. Częstochowy i Dąbrowy Górniczej. Dokonano także cząstkowej analizy porównawczej budżetów tych miast i ich struktury z budżetami uchwalonymi na 2018 rok. Metody badawcze zastosowane w artykule opierają się przede wszystkim na krytycznej analizie budżetów, sprawozdań merytorycznych, cząstkowych zapisów ewidencyjnych i innych dokumentów pochodzących z 1918 roku oraz 2018 roku. Analizowano materiały zgromadzone w Archiwach Państwowych w Częstochowie i Katowicach, bibliotek i zasobów cyfrowych. Badaniu poddano także fragmentaryczne regulacje prawne z okresu międzywojennego, krajową literaturę z zakresu finansów publicznych i rachunkowości budżetowej. (abstrakt oryginalny)

EN

From the perspective of the period 1918-2018, it is possible to conclude that budget is the most important economic, political and social institution in both the state sector and the self-government sector. Budget related assumptions are major determinants of each municipality's accounting, from financial planning, through recording to reporting. The article aims to present the informative value of budgets and their structures in 1918 in two selected municipalities, i.e. Częstochowa and Dąbrowa Górnicza. In addition, partial comparative analysis was made of both municipalities' 1918 budgets and their structures and budgets for the year 2018. Research methods employed in the article are predominantly based on critical analysis of the budgets, relevant reports, partial records and other documents for 1918 and 2018. The analysis comprised materials in the National Archives in Częstochowa and Katowice, in libraries and in digital databases. Fragmentary legal regulations that were binding in the interwar period were analysed along with domestic literature devoted to public finance and budget accounting. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Budżet miasta; Dochody; Przychody; Wydatki budżetowe; Rachunkowość budżetowa

EN

Municipal budget; Income; Revenue; Budget expenditures; Government accounting

• Czasopismo: Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości
• Rocznik: 2018
• Tom: 98
• Numer: nr 154
• Strony: 69--86

Twórcy

autor

Jolanta Chluska

• Politechnika Częstochowska

autor

Dorota Adamek-Hyska

• Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

Bibliografia

• 100 lat Dąbrowy Górniczej (2016), Monografia Urzędu Miejskiego w Dąbrowie Górniczej.
• Adamczyk E. (2017), Z dziejów skarbowości związków komunalnych. Skarbowość miast polskich w początkach odrodzonej państwowości (1919-1923), "Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych", LXXVIII.
• Adamek-Hyska D. (2016), Bilans i sprawozdanie z wykonania budżetu w kształtowaniu obrazu sytuacji finansowej jednostki samorządu terytorialnego, "Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach", 285 s. 28-38.
• Bernadzikiewcz T. (1934), Nowe prawo o bilansach, Towarzystwo Prawnicze Młodych Prawników i Ekonomistów, Warszawa.
• Budżet miasta Częstochowy na rok 1918-1919, materiały archiwalne AMC 8/1/0/5069.
• Budżet miasta Dąbrowy na 1918 r., materiały archiwalne Archiwum Państwowe w Katowicach, sygn. Dąbrowa Górnicza 465.
• Dekret o samorządzie miejskim (1919), Dz.U. nr 13, poz. 140.
• Dekret o wyborach do Rad Miejskich na terenie b. Królestwa Kongresowego (1918), Dz.U. nr 20, poz. 58.
• Dekret Rady Regencyjnej o organizacji władz na obszarze c. i k. Generalnego Gubernatorstwa Lubelskiego (1918), Dz.U. nr 15, poz. 33.
• Dekret Rady Regencyjnej w przedmiocie zarządu sprawami komunalnymi na terenie c. i k. wojskowego Generalnego Gubernatorstwa Lubelskiego (1918), Dz.U. nr 16, poz. 37.
• Dekret w przedmiocie skarbowości gmin miejskich (1919), Dz.U. nr 14, poz. 150.
• Jędrzejewski S., Urbaszek M., Kowalczyk M. (2017), Ewolucja systemu rachunkowości polskiej w okresie dwudziestolecia międzywojennego, Wydawnictwo SIZ, Łódź.
• Lewandowski J. (1975), Austro-Wegierskie Generalne Gubernatorstwo Wojskowe w Lublinie przed aktem 5 listopada 1916 r., "Rocznik Lubelski" 18.
• Nowak S. (1994), Z moich wspomnień, t. 3, Wydawnictwo Częstochowa, Częstochowa.
• Nowak W.A. (1998), Rachunkowość sektora publicznego, Koncepcje, metody, uwarunkowania, PWN, Warszawa.
• Owsiak S. (1998), Finanse Publiczne, Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Rozporządzenie Ministra Rozwoju i finansów z dnia 13 września 2017 r. w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych praz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. poz. 1911.
• Rozporządzenie Ministra Finansów i Rozwoju z dnia 9 stycznia 2018 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej, Dz.U. poz. 109.
• Sojak S. (2007), Rachunkowość polska - próba bilansu na 100-lecie Stowarzyszenia Księgowych w Polsce, [w]: T. Cebrowska, A. Kowalik, R. Stępień (red.), Rachunkowość wczoraj, dziś, jutro, red. Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa, s. 53-77.
• Samorząd terytorialny w II Rzeczypospolitej - zarys prawno-historyczny (2015), Opracowanie Tematyczne OT-638, Biuro Analiz i Dokumentacji Kancelarii Senatu.
• Starościak W. (2006), 280 lat historii Dąbrowy Górniczej w 90-lecie uzyskania praw miejskich, Muzeum Miejskie "Sztygarka", Zeszyt Muzealny nr 10, Dąbrowa Górnicza.
• Starościak W. (1996), Od Dąbrowy do Dąbrowy Górniczej 1755-1916, Muzeum Miejskie "Sztygarka", Dąbrowa Górnicza.
• Uchwała Nr 733.XLVIII.2017 Rady Miasta Częstochowy z dnia 22 grudnia 2017 r. W sprawie uchwalenia budżetu miasta Częstochowy na rok 2018, Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego z 2018 r., poz. 87.
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, Dz.U. z 2017 r., poz. 2077.
• Ustawa z dnia 7 lipca 1949 r. o zakresie działania Ministra Skarbu, Dz.U. 1949, nr 41, poz. 298.
• Ordynacya miejska dla obszarów Polski rosyjskiej, podlegających niemieckiej administracji, (1915), Dziennik rozporządzeń cesarsko-niemieckiej administracji cywilnej dla Polski po lewej stronie Wisły, Nr 10, Poznań 25.06.1915 r. część 35. https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/114833/edition/108012/con-tent?ref=desc, (dostęp 15.03.2018)
• Regulamin wyborczy (Obwieszczenie), (1916), "Gazeta Powiatowa": urzędowy organ dla tej części powiatu częstochowskiego, która znajduje się pod zarządem niemieckim, 1916, nr 54. https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/283444/edition/270826/content?ref=desc (dostęp 16.03.2018)

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0012.1547