Autonomia Śląska i Konwencja Genewska

• Autorzy: Urszula Zagóra-Jonszta
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Na mocy ustawy konstytucyjnej Sejmu Ustawodawczego w Warszawie z 15 VII 1920 r. województwo śląskie otrzymało tzw. Status Organiczny, czyli autonomię. Projekt statutu powstał pod wpływem ujawniających się tendencji separatystycznych, zmierzających do neutralizacji Górnego Śląska. Był także odpowiedzią na propagandę niemiecką, głoszącą, że w razie powrotu Górnego Śląska do Polski utraci on samorząd prowincjonalny. Ustawa miała więc jednoznacznie polityczno-propagandowo-plebiscytową genezę. Wpływ na jej ustanowienie miały też: specyfika śląskiego regionu wynikająca z wielowiekowego oderwania od Polski, dążenie Ślązaków do samorządu oraz świadomość przegranego plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu. W pewnym sensie ustawa o autonomii województwa śląskiego była odpowiedzią na propozycję niemieckiej ustawy o autonomii z 14X 1919 r., będącą wyrazem odchodzenia od koncepcji samodzielnego państwa górnośląskiego na rzecz ścisłego związku Górnego Śląska z Niemcami, przy zapewnieniu mu ograniczonej autonomii. Faktem jest, że ustrój województwa śląskiego był w granicach Drugiej Rzeczypospolitej rozwiązaniem unikatowym. Żadne z pozostałych 15 województw nie otrzymało praw równych województwu śląskiemu. Wydaje się, że podstawą tego ewenementu, oprócz wymienionych wyżej, była chęć pozyskania Górnoślązaków dla sprawy polskiej w zbliżającym się plebiscycie. Argument ten wyraźnie akcentowały koła prosanacyjne po przewrocie majowym, zaś opozycja wolała go przemilczeć, podkreślając, że autonomia była nagrodą dla Ślązaków za wierność i poświęcenie dla polskości oraz wyrazem zaufania rządu polskiego do dojrzałości politycznej lądu śląskiego. Autonomiczny ustrój województwa śląskiego przetrwał do wybuchu II wojny światowej. Formalne podstawy autonomii zostały uchylone ustawą konstytucyjną Krajowej Rady Narodowej 6 V 1945 r. (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Autonomia lokalna; Region; Gospodarka regionalna; Konwencja genewska

EN

Local autonomy; Region; Regional economy; Geneva Convention

• Czasopismo: Prace Naukowe / Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
• Rocznik: 2017
• Tom: Wybrane problemy ekonomiczno-społeczne i polityczne na Górnym Śląsku w latach 1922-1939 : (źródła regionalizmu)
• Strony: 14--23

Twórcy

autor

Urszula Zagóra-Jonszta

• Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

Bibliografia

• Borth W.: Naczelna Rada Ludowa na Górnym Śląsku. Instytut Śląski w Opolu, Opole 1980.
• Ciągwa J.: Autonomia śląska (1922-1939). Muzeum Śląskie, Katowice 1988.
• Ciągwa J.: Wpływ centralnych organów Drugiej Rzeczypospolitej na ustawodawstwo śląskie w latach 1922-1939. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1979.
• Cybichowski Z.: Polskie prawo państwowe na tle uwag z dziedziny nauki o państwie i porównawczego prawa państwowego. T.I, Drukarnia Polska, Warszawa 1925.
• Danowska-Prokop B.: Autonomia śląska jako protoplasta współczesnego związku metropolitalnego. W: Gospodarka i społeczeństwo wobec wyzwań przyszłości. Aspekty makroekonomiczne. Red. M. Gotowska, P. Antoszak. Wydawnictwo Uczelniane Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2017.
• Długajczyk E.: Górny Śląsk po powstaniach i plebiscytach. Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1977.
• Długajczyk E.: Sanacja Śląska 1926-1939. Zarys dziejów politycznych. Wydawnictwo "Śląsk", Katowice 1983.
• Dobrowolski P.: Ugrupowania i kierunki separatystyczne na Górnym Śląsku i w Cieszyńskiem w latach 1918-1939. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa- Kraków 1972.
• Drogoń A.: Autonomia województwa śląskiego w pracach Klubu Chrześcijańskiej Demokracji w I Sejmie Śląskim. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2003.
• Dubiel P.: W obronie praw ludu śląskiego. Główny Zarząd Związku Obrońców Śląska, Katowice 1929.
• Falęcki T.: Niemieckie i polskie partie polityczne wobec wygaśnięcia konwencji genewskiej. "Zaranie Śląskie" 1967, z 4.
• Janicki S.: Sejm Śląski. W: Księga pamiątkowa X-lecia Związku Urzędników Państwowych, Samorządowych i Komunalnych na województwo śląskie Z.Z. w Katowicach, Katowice 1933.
• Janicki S.: Śląsk na łonie Macierzy 1922-1928. Nakład własny autora, Katowice 1929.
• Komar S.: Górnośląska Konwencja Genewska pomiędzy Polską a Niemcami 1922-1937. Instytut Śląski, Katowice 1937.
• Korowicz M.S.: Spór o wykonanie Konwencji Genewskiej. Drukarnia "Gazety Powszechnej", Poznań 1931.
• Marcoń W.: Autonomia Śląska 1922-1939. Wydawnictwo Adam Marszalek, Toruń 2009.
• Popiołek K.: Historia Śląska od pradziejów do 1945 roku. Wydawnictwo "Śląsk", Katowice 1972.
• Rechowicz H.: Sejm Śląski 1922-1939. Wydawnictwo "Śląsk", Katowice 1971.