Rozwój szkolnictwa i życia kulturalnego na tle problemów społecznych. Procesy integracyjne

• Autorzy: Urszula Zagóra-Jonszta
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Na sytuację społeczną wpływała w dużym stopniu specyfika górnośląskiego regionu. Był to przede wszystkim obszar przemysłowy ze ściśle przebiegającym podziałem własnościowym. Jeszcze przed podziałem Górnego Śląska huty, kopalnie i fabryki były przeważnie w rękach kapitalistów niemieckich, zaś siłę roboczą stanowiła rdzenna ludność górnośląska. Podział społeczno- -narodowościowy zaczynał się już na niskim szczeblu drabiny społecznej. Nawet niższy nadzór w fabryce czy kopalni stanowili Niemcy lub zgermanizowani Polacy. Również na wsi dominowało bogate chłopstwo niemieckie, a niemiecka własność ziemska obejmowała 85,7% całej własności obszarniczej. W przedsiębiorstwach prywatnych należących do kapitału niemieckiego nadal jednak dominował niemiecki personel techniczny i administracyjny. Wyraźnie niemiecki charakter miał Górnośląski Związek Przemysłowców Górniczo-Hutniczych. Posunięcia władz polskich zmierzające do ograniczenia niemieckich wpływów na polskim Górnym Śląsku hamowały przepisy konwencji genewskiej, które Niemcy skwapliwie wykorzystywali. Ponadto niemieccy właściciele kopalń uważali, że polscy inżynierowie nie mają doświadczenia w kierowaniu produkcją w kopalniach Górnego Śląska. Z tego powodu powierzano im najpierw stanowiska "asystentów" przy niemieckich dyrektorach kopalń o bardzo ograniczonych kompetencjach. W 1927 r. Niemcy stanowili ponad 75% kadry urzędniczej w górnośląskim przemyśle. W dwa lata później stanowiska kierownicze w kopalniach, hutach i innych dużych zakładach aż w 83% należały jeszcze do Niemców. Proces obsadzania kierowniczych stanowisk przez Polaków zaznaczył się wyraźniej dopiero w latach 30. w związku z intensywną akcją polonizacji górnośląskiego przemysłu podjętą przez wojewodę Michała Grażyńskiego. W zdecydowanej większości nie byli to jednak Górnoślązacy, lecz ludność napływowa. To ona zaczęła zastępować Niemców na stanowiskach kierowniczych i urzędniczych, spychając Polaków-Górnoślązaków, którzy nie mieli odpowiedniego wykształcenia na niższe szczeble zawodowej kariery. Zawiedzione nadzieje niewykwalifikowanych Górnoślązaków zaowocowały rozgoryczeniem i niechęcią do "goroli". (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Autonomia lokalna; Region; Rozwój szkolnictwa; Kultura

EN

Local autonomy; Region; Development of education; Culture

• Czasopismo: Prace Naukowe / Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
• Rocznik: 2017
• Tom: Wybrane problemy ekonomiczno-społeczne i polityczne na Górnym Śląsku w latach 1922-1939 : (źródła regionalizmu)
• Strony: 24--38

Twórcy

autor

Urszula Zagóra-Jonszta

• Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

Bibliografia

• Borth W.: Naczelna Rada Ludowa na Górnym Śląsku. Instytut Śląski w Opolu, Opole 1980.
• Bożek A.: Pamiętniki. Wydawnictwo "Śląsk", Katowice 1957.
• Chmielewski W.: Z działalności Komitetu Wydawnictw Śląskich Polskiej Akademii Umiejętności w latach 1933-1939. "Studia Śląskie" 1976, t. XXIX.
• Długajczyk E.: Górny Śląsk po powstaniach i plebiscytach. Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1977.
• Długoborski W.: Kryzys 1929-1933 w Zagłębiu Śląsko-Dąbrowskim (wybrane problemy). W: Wielki kryzys gospodarczy 1929-1939 na Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim oraz jego społeczne konsekwencje. Red. J. Chlebowczyk, Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1974.
• Dobrowolski T.: Życie naukowe Śląska. Muzeum Śląskie, Warszawa 1934.
• Grzyb M.: Narodowościowo-polityczne aspekty przemian stosunków własnościowych i kadrowych w górnośląskim przemyśle w latach 1922-1939. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1978.
• Hojka Z.: Polski ruch zawodowy w województwie śląskim (1922-1939). Oblicze polityczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2006.
• Janicki S.: Dziesięć lat przynależności Śląska do Rzeczypospolitej. Drukarnia Ludowa w Mysłowicach, Katowice 1932.
• Jaros J.: Historia górnictwa węglowego w Zagłębiu Górnośląskim w latach 1914-1945. PWN, Katowice-Kraków 1969.
• Kowalak T.: Zagraniczne kredyty dla Niemców w Polsce 1919-1939. Książka i Wiedza, Warszawa 1972.
• Kubisz W.: Śląsk w życiu gospodarczym Polski. W: Śląsk - Przeszłość i teraźniejszość. Nakładem Związku Obrony Kresów Zachodnich. Katowice 1931.
• Paździora M.: Górnośląska Narodowa Partia Robotnicza po zamachu majowym 1926-1937. Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1975.
• Piernikarczyk J.: Historia górnictwa i hutnictwa na Górnym Śląsku (1-2). Śląski Związek Akademicki, Katowice 1933.
• Popkiewicz J., Ryszka F.: Przemysł ciężki Górnego Śląska w gospodarce Polski międzywojennej (1921-1939). Studium historyczno-gospodarcze. Instytut Śląski w Opolu, Opole 1959.
• Rechowicz H.: Sejm Śląski 1922-1939. Wydawnictwo "Śląsk", Katowice 1971.
• Rechowicz H.: Wojewoda śląski dr Michał Grażyński. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Kraków 1988.
• Ręgowicz L.: Wspomnienia śląskie i poznańskie z lat 1919-1934. Instytut Śląski w Opolu, Opole 1976.
• Sarna K.: Antagonizmy społeczne i polityczne w rzemiośle górnośląskim w okresie międzywojennym 1922-1939. Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1968.
• Walczak J.: Formowanie się frontu walki klasowej na Górnym Śląsku i w Cieszyńskiem w warunkach niepodległości narodowej (okres II Rzeczypospolitej). W: Z problemów integracji społeczno-politycznej na Górnym Śląsku przed II wojną światową. Red. W. Zieliński. Śląski Instytut Naukowy. Katowice 1980.
• Walczak J.: Komunistyczna Partia Polski na Górnym Śląsku i w Cieszyńskiem (1922-1938). Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1989.
• Wanatowicz M.: Z zagadnień awansu społecznego Górnoślązaków w Polsce niepodległej. Studia i materiały z dziejów Śląska 1983. T. 13.