Model rewitalizacji krajobrazu kulturowego wsi popegeerowskich z uwzględnieniem stopnia jego dewastacji

• Autorzy: Magdalena Rzeszotarska-Pałka

Warianty tytułu

Revitalization Model for the cultural Landscape of Former State Agricultural Farm villages Considering Extent of Devastation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule podjęto problem możliwości wykorzystania cennych elementów historycznego krajobrazu wsi folwarcznych, które stanowią założenia pałacowo-parkowe i dworsko-parkowe oraz dawne folwarki przy formułowaniu Modelu rewitalizacji krajobrazu kulturowego wsi popegeerowskich z uwzględnieniem stopnia jego dewastacji. Celem badań było opracowanie typologii wybranych wsi z terenu Pomorza Zachodniego pod względem stopnia dewastacji ich krajobrazu kulturowego, a następnie stworzenie modelowego schematu postępowania w procesie rewitalizacji różnych typów wsi w zależności od stopnia degradacji ich przestrzeni. Przedmiot badań stanowiły wsie popegeerowskie, w których istnieją założenia historyczne: folwarki, zespoły pałacowo-parkowe bądź dworsko-parkowe, włączone po II wojnie światowej do zasobów Państwowych Gospodarstw Rolnych. Proponowany Model może stanowić właściwe narzędzie wykorzystywane już na etapie tworzenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, określającego za ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 r., politykę przestrzenną gminy. Powinny zostać w nim wyznaczone obszary zdegradowane wymagające podjęcia pilnej rewitalizacji oraz wartościowe obszary wskazane do zachowania i ochrony.(abstrakt oryginalny)

EN

The paper presents basic assumptions of the original "Model for revitalization of the cultural landscape of former State Agricultural Farm (Pol. "PGR") villages, including the degree of their devastation". The crucial assumption of the proposed Model is the use of a potential that exists in the extremely valuable elements of cultural heritage in form of residential mansions in manorial villages, as the paradigm for rebuilding spatial order and activating the village. The model assumes that several analyses, included in the "historical - compositional study" and "analysis of the transformations of the spatial system", introduced during the activity of the State Agricultural Farms, will be conducted in its initial stage, with emphasis on elements that degrade its compositional qualities. The result of these analyses and studies should form the definition of "preserving manor farm complex" and the "degree of village spatial system transformation" that will include results of analyses of the initial stage. The effects of valuating actions should lead to selecting areas and spatial elements that require different forms of action, leading - on the one hand- to halting the landscape devastation process, and on the other - to returning lost qualities. After the valorization it will be possible to formulate project principles necessary for further action aiming at revitalization of village cultural landscape. The model for revitalization of manorial villages' cultural landscape, taking into consideration extent of their devastation will be developed mainly with the need of enacting appropriate tool, that could form the basis to formulate the content of local regulations, pursuant to the Act of 27 March 2004 on planning and zoning (Polish Journal of Laws "Dz.U." No. 80, item 717). Most of the study for spatial transformations of the village should become such a tool, which can be used already at the stage of municipal study for conditions and zoning regulations. It should list the degraded areas that require transformation (revitalization, revalorization) and the valuable areas that should be preserved and protected. Moreover, the study ought to include guidelines for directions of spatial and functional transformation of these areas. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Rewitalizacja; Wieś; Likwidacja Państwowych Gospodarstw Rolnych (PGR); Gospodarstwa rolne; Krajobraz kulturowy

EN

Revitalization; Village; Liquidation of State Agricultural Farms; Arable farm; Cultural landscape

• Czasopismo: Studia Obszarów Wiejskich
• Rocznik: 2017
• Tom: 48 Uwarunkowania procesów odnowy i rewitalizacji wsi w Polsce
• Strony: 135--148

Twórcy

autor

Magdalena Rzeszotarska-Pałka

• Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Bibliografia

• Bal W., Dawidowski R., Szymski A. M., 2004, Architektura polska lat 1945-1960 na obszarze Pomorza Zachodniego, wydawnictwo Walkowska, Szczecin.
• Łaguna W., 1995, Potrzeba a możliwości integracji tradycyjnej wsi ze strukturami po - pegeerowskimi, Giełda Nieruchomości, 9, s. 42-45.
• Łaguna W., 1999a, Dawne założenia folwarczne w Polsce północno-wschodniej - stara forma, nowa funkcja, Materiały Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Wieś Polska, Współczesne przemiany i rozwój, Kraków.
• Łaguna W., 1999b, Transformacja struktur przestrzennych i krajobrazowych na terenach związanych z byłymi ośrodkami PGR (woj. olsztyńskie i elbląskie) - studium metody, praca doktorska, maszynopis, WA PG, Gdańsk.
• Łaguna W., 2005, Rewitalizacja krajobrazów wiejskich Warmii i Mazur, Wydawnictwa Wszechnicy Warmińskiej, Lidzbark Warmiński.
• Mitkowska A., Fabijanowska K., Uruska-Suszek D., Zachariasz A., Tor K., 1994, Model postępowania konserwatorskiego dla zdewastowanych założeń ogrodowych przejmowanych przez AWRSP, Studia i Materiały. Ogrody, 2 (8).
• Niedźwiecka-Filipiak I., 2009, Wyróżniki krajobrazu i architektury wsi Polski południowo- zachodniej, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego, Wrocław.
• Raszeja E. Identyfikacja oraz ocena zasobów i cech krajobrazu kulturowego w projektach odnowy wsi - doświadczenia badawcze i dydaktyczne, [w:] Odnowa polskiej wsi, Politechnika Białostocka, Białystok, s. 146-149.
• Rzeszotarska-Pałka M., 2005, Tożsamość krajobrazu kulturowego wsi folwarcznych i majątków ziemskich na terenie Pomorza Zachodniego. Zakres, możliwości i metody rewitalizacji krajobrazu kulturowego wsi i majątków ziemskich administrowanych w latach 1949-1991 przez państwowe gospodarstwa rolne, praca doktorska, maszynopis, Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej, Kraków.
• Rzeszotarska-Pałka M., 2007a, Typologia wybranych wsi folwarcznych Pomorza Zachodniego a dewastacja krajobrazu kulturowego, Czasopismo Techniczne. Architektura, 5A, 10, s. 123-125.
• Rzeszotarska-Pałka M., 2007b. Możliwość rewitalizacji krajobrazu kulturowego wsi folwarcznych na przykładzie wsi Świerzno, Przestrzeń i Forma, 9, s. 313-318.
• Szalewska E., Klimko R., 2000, Wybrane problemy kształtowania krajobrazu Pomorza Środkowego, [w:] III Forum Architektury Krajobrazu - Nowe idee i rozwój dziedziny architektury krajobrazu w Polsce, Studia i Materiały - krajobrazy, 29 (41), SGGW - Warszawa, s. 143-158.
• Szulc H., 1988, Morfogenetyczne typy osiedli wiejskich na Pomorzu Zachodnim, Prace Geograficzne IGiPZ PAN, 149, Warszawa.
• Szymski A.M., Rzeszotarska-Pałka M., Ignaczak-Felińska J., Pawłowski W., 2006, Wieś Pomorska wczoraj i dziś. Monografia wybranych wsi Pomorza Zachodniego, Wydawnictwo Walkowska, Szczecin.
• Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2003 r., Nr 162, poz. 1568; z późniejszymi zmianami).
• Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2003 Nr 80, poz. 717 z późniejszymi zmianami).
• Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (Dz.U. 2015 poz. 1777).
• Wilczyński R., 2003, Odnowa wsi perspektywą rozwoju obszarów wiejskich w Polsce, Fundacja Fundusz Współpracy, Krajowe Centrum doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, Poznań.
• Zaniewska H., Karolczuk D., 1995, Możliwości i potrzeby modernizacji zabudowy mieszkaniowej, Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej Architektura, 14.

Identyfikatory

DOI

10.7163/SOW.48.8