Mit racjonalnego łotra : statystyka i psychologia kontra ekonomiczna analiza prawa

• Autorzy: Radosław Zyzik

Warianty tytułu

The rational Villain Myth : Statistics and Psychology Versus Economic Analysis of Law

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem tekstu jest ocena ekonomicznej teorii kary i powiązanego z nią modelu podejmowania decyzji z perspektywy empirycznych studiów nad prawem i behawioralnej analizy prawa. Ekonomiczna teoria kary w drugiej połowie XX wieku była podstawową teorią kary i miała znaczący wpływ na politykę karania w Stanach Zjednoczonych. Na początku XXI stulecia liczne badania statystyczne pokazały z jednej strony ograniczoną skuteczność ekonomicznego podejścia do prawa karnego, a z drugiej - szkodliwe efekty przetrzymywania w więzieniach dużej liczby osadzonych. Pojawiła się więc konieczność opracowania nowego modelu podejmowania decyzji przez przestępców. Psychologowie, ekonomiści behawioralni i zwolennicy behawioralnej analizy prawa zidentyfikowali szereg czynników wpływających na podejmowanie decyzji o popełnieniu przestępstwa, by wymienić choćby dyskontowanie hiperboliczne, błąd nadmiernego optymizmu czy prognozowanie afektywne. (abstrakt oryginalny)

EN

The aim of the paper is to critically assess the economic decision-making model in criminal law from the perspective of empirical legal studies and behavioral analysis of law. In the second half of the XX century the economic theory of punishment had dominant influence on criminal law policy in US. At the beginning of XXI century numerous statistical studies have shown limited effectiveness of the economic approach and harmful effects of the large number of prisoners currently being incarcerated. Therefore the new model of decision-making in criminal law was needed. Psychologists, behavioral economists and proponents of behavioral analysis of law were able to identify factors influencing decisions of criminals including hyperbolic discounting, optimism bias and affective forecasting. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Analiza behawioralna; Prawo karne; Podejmowanie decyzji

EN

Behaviour analysis; Criminal Law; Decision making

• Czasopismo: Decyzje
• Rocznik: 2018
• Numer: nr 29
• Strony: 67--86

Twórcy

autor

Radosław Zyzik

• Akademia Ignatianum w Krakowie

Bibliografia

• Abramowicz, M., Ayres, I., & Listokin, Y. (2011). Randomizing Law. University of Pennsylvania Law Review, 159(4), 929-1005.
• Bar-Gill, O. (2006). The evolution and persistence of optimism in litigation. Journal of Law, Economics, and Organization, 22(2), 490-507.
• Baumol, W.J., & Quandt, R.E. (1964). Rules of Thumb and Optimally Imperfect Decisions. The American Economic Review, 54(2), 22-46.
• Becker, G.S. (1968). Crime and Punishment: An Economic Approach. Journal of Political Economy, 76(2), 169-217.
• Becker, G.S. (1990). Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Becker, G.S., & Posner, R.A. (2013). Nieoczywistości. Ekonomiczna teoria wszystkiego. Warszawa: Ofi cyna Wolters Kluwer business.
• Bełdowski, J., & Metelska-Szaniawska, K. (2007). Law & Economics - geneza i charakterystyka ekonomicznej analizy prawa. Bank i Kredyt, (10), 51-69.
• Brzeziński, M., Gorynia, M., & Hockuba, Z. (2008). Ekonomia a inne nauki społeczne na początku XXI w. Między imperializmem a kooperacją. Ekonomista, 2, 201-232.
• Calabresi, G. (2016). The Future of Law and Economics. Essays in Reform and Recollection. New Haven and London: Yale University Press.
• Cane, P., & Kritzer, H. (2012). The Oxford Handbook of Empirical Legal Research (1 edition). Oxford: Oxford University Press.
• Chen, M.K., & Shapiro, J.M. (2007). Do Harsher Prison Conditions Reduce Recidivism? A Discontinuity-based Approach. American Law and Economics Review, 9(1), 1-29. https://doi.org/10.1093/ aler/ahm006
• Czubakowska, S., & Klinger, K. (2017). Polska jest (k)rajem dla gwałcicieli. Większość spraw nawet nie trafi a przed sądy. Dziennik Gazeta Prawna. Pobrano z http://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/artykuly/557106,gwalty-zaostrzenie-kar-polska.html
• Donohue, J.J., & Levitt, S.D. (2001). The Impact of Legalized Abortion on Crime. The Quarterly Journal of Economics, 116(2), 379-420. https://doi.org/10.1162/00335530151144050
• Dube-Rioux, L., & Russo, J.E. (1988). An availability bias in professional judgment. Journal of Behavioral Decision Making, 1(4), 223-237. https://doi.org/10.1002/bdm.3960010403
• Epstein, L., & Martin, A.D. (2014). An Introduction to Empirical Legal Research (1 edition). Oxford, United Kingdom: Oxford University Press.
• Georgakopoulos, N.L. (2005). Principles and Methods of Law and Economics. Cambridge: Cambridge University Press.
• Główny Urząd Statystyczny. (2016). Rocznik Demografi czny 2016. Warszawa. Pobrano z https:// stat.gov.pl/fi les/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5515/3/10/1/rocznik_demografi czny_2016.pdf
• Harel, A., & Segal, U. (1999). Criminal Law and Behavioral Law and Economics: Observations on the Neglected Role of Uncertainty in Deterring Crime. American Law and Economics Review, 1(1), 276-312. https://doi.org/10.1093/aler/1.1.276
• Hatzis, A., & Mercuro, N. (red.). (2015). Law and Economics: Philosophical Issues and Fundamental Questions. Nowy Jork: Routledge.
• Heinemann, A. (2015). Behavioural Antitrust. W K. Mathis (Red.), European Perspectives on Behavioural Law and Economics (s. 211-243). Heidelberg: Springer.
• Jolls, C., Sunstein, C.R., & Thaler, R.H. (2000). A Behavioral Approach to Law and Economics. W Behavioral Law and Economics (s. 13-58). Cambridge: Cambridge University Press.
• Kahneman, D., & Tversky, A. (1979). Prospect Theory: An Analysis of Decision Under Risk. Econometrica: Journal of the Econometric Society, (2), 263-291.
• Kolber, A.J. (2007). Pain Detection and the Privacy of Subjective Experience. American Journal of Law & Medicine, 33(2-3), 433-456.
• Kuran, T., & Sunstein, C.R. (1999). Availability Cascades and Risk Regulation. Stanford Law Review, 51(4), 683-768. https://doi.org/10.2307/1229439
• Lee, D.S., & McCrary, J. (2005). Crime, Punishment, and Myopia. NBER Working Paper, (11491), 1-58. https://doi.org/10.3386/w11491
• Malawski, M., Wieczorek, A., & Sosnowska, H. (2004). Konkurencja i kooperacja. Teoria gier w ekonomii i naukach społecznych (2. wyd.). Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN.
• Maraszek, M. (2011). Model przestępcy racjonalnego i efektywna polityka karna - okiem praktyka, 47(3), 8-14.
• Marcotte, D.E., & Markowitz, S. (2011). A Cure for Crime? Psycho pharmaceuticals and Crime Trends. Journal of Policy Analysis and Management, 1(30), 29-56. https://doi.org/10.1002/ pam.20544
• Maroń, G. (2011). Sprawiedliwość naprawcza a retrybutywizm w odpowiedzialności karnej. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego, 71(10), 111-131.
• Mercuro, N., & Medema, S.G. (2006). Economics and the Law. From Posner to Post-Modernism and Beyond. Princeton: Princeton University Press.
• Murak, J. (2014). Imperializm ekonomii. Ekonomia XXI Wieku, 3(3), 113-126.
• Polinsky, A.M. (1989). An Introduction to Law and Economics. Boston: Little, Brown and Company.
• Pomaskow, J. (2015). Ekonomiczna analiza prawa - alternatywa dla głównego nurtu ekonomii. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Współczesne Problemy Ekonomiczne. Globalizacja.
• Liberalizacja. Etyka, (11), 209-216. https://doi.org/DOI:10.18276/wpe.2015.11-01 Popper, K.R. (2002). Logika odkrycia naukowego. Warszawa: Aletheia.
• Posner, R.A. (2002). Behavioral Law and Economics: A Critique. Economic Education Bulletin, 42(8), 1-44.
• Primoratz, I. (1997). Justifying Legal Punishment. Humanity Books.
• Rachlinski, J.J. (1999). The "New" Law and Psychology: A Reply to Critics, Skeptics, and Cautious Supporters. Cornell Law Review, 85, 739-766.
• Raphael, S., & Stoll, M. (2014). A New Approach to Reducing Incarceration While Maintaining Low Rates of Crime. Washington: Washington: The Brookings Institution. Pobrano z https://www.ncjrs.gov/App/Publications/abstract.aspx?ID=268866
• Robinson, P.H., & Darley, J.M. (2004). Does Criminal Law Deter? A Behavioural Science Investigation. Oxford Journal of Legal Studies, 24(2), 173-205. https://doi.org/10.1093/ojls/24.2.173
• Segerstrom, S.C. (2001). Optimism and attentional bias for negative and positive stimuli. Personality and Social Psychology Bulletin, 27(10), 1334-1343.
• Sharot, T. i in., (2007). Neural mechanisms mediating optimism bias. Nature, 450(7166), 102-105.
• Shepperd, J.A. i in. (2002). Exploring the causes of comparative optimism. Psychologica Belgica, 42(1/2), 65-98.
• Stelmach, J., & Soniewicka, M. (Red.). (2007). Analiza ekonomiczna w zastosowaniach prawniczych. Warszawa: Ofi cyna Wolters Kluwer business.
• Sunstein, C.R. (Red.). (2000). Behavioral law and economics. Cambridge: Cambridge University Press.
• Szczepaniec, M. (2012). Teoria ekonomiczna w prawie karnym. Warszawa: Wydawnictwo Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
• Tor, A. (2008). The Methodology of the Behavioral Analysis of Law. Haifa Law Review, (4), 237-327.
• Tversky, A., & Kahneman, D. (1973). Availability: A Heuristic for Judging Frequency and Probability. Cognitive Psychology, 5(2), 207-232. https://doi.org/10.1016/0010-0285(73)90033-9
• Tversky, A., & Kahneman, D. (1991). Loss Aversion in Riskless Choice: A Reference-Dependent Model. The Quarterly Journal of Economics, 106(4), 1039-1061. https://doi.org/10.2307/2937956
• Ulen, T. (2011). Wprowadzenie do ekonomicznej analizy prawa w odniesieniu do prawa o zobowiązaniach umownych oraz do polityki regulacyjnej państwa. Zarządzanie Publiczne, 18(4), 5-25.
• Ulen, T. (2015). European and American Perspectives on Behavioural Law and Economics. W K. Mathis (Red.), European Perspectives on Behavioural Law and Economics (s. 3-16). Heidelberg: Springer.
• Ulen, T., & Cooter, R. (2009). Ekonomiczna analiza prawa. C.H. Beck.
• Ulen, T., & McAdams, R. (2008). Behavioral Criminal Law and Economics. University of Chicago Public Law & Legal Theory Working Paper, (244), 1-45.
• Veljanovski, C. (2006). The Economics of Law. London: The Institute of Economic Affairs.
• Wilkinson, N., & Klaes, M. (2012). An Introduction to Behavioral Economics. New York: Palgrave Macmillan.
• Wilson, T.D., & Gilbert, D.T. (2005). Affective Forecasting: Knowing What to Want. Current Directions in Psychological Science, 14(3), 131-134. https://doi.org/10.1111/j.0963-7214.2005.00355.x
• Zaleśkiewicz, T. (2013). Psychologia ekonomiczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Identyfikatory

DOI

10.7206/DEC.1733-0092.103