70 lat Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka - pomnik czy żywy dokument?

• Autorzy: Zdzisław Kędzia

Warianty tytułu

The Universal Declaration of Human Rights 70 Years on - Monument or Living Document?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł stawia pytanie o obecne znaczenie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Punktem wyjścia jest analiza legitymizacji Deklaracji, która prowadzi do wniosku, że poparcie dla niej nie tylko nie uległo erozji związanej z upływem czasu, a wręcz istotnie zyskało na sile. Przesłanie Deklaracji dotyczące uniwersalności praw człowieka jest ujęte z perspektywy kontrowersji wokół tej zasady podczas redagowania jej tekstu i w świetle późniejszych debat związanych z II Światową Konferencją Praw Człowieka w Wiedniu w 1993 r. Ta ostatnia nie tylko podkreśliła, że uniwersalny charakter praw człowieka jest poza dyskusją, ale również wskazała na znaczenie specyfiki narodowej i regionalnej oraz różnych uwarunkowań historycznych, kulturowych i religijnych, które jednak nie zwalniają państw - niezależnie od ich systemów politycznych, gospodarczych i kulturowych - z obowiązku promowania i ochrony wszystkich praw człowieka. Inicjatywa InterAction Council zmierzająca do opracowania Powszechnej Deklaracji Odpowiedzialności Człowieka jest przedstawiona jako próba pogodzenia różnych stanowisk doktrynalnych i politycznych w odniesieniu do uniwersalności praw człowieka. Konkluzją tych rozważań jest oczekiwanie, że już widoczna tendencja do absorbowania rozmaitych źródeł filozoficznych, doktrynalnych, a także tradycji kulturowych dla wzbogacania uzasadnień praw człowieka będzie przeważać nad próbami kwestionowania uniwersalności praw w imię regionalnych lub innych odrębności. Powszechna Deklaracja była również świadectwem holistycznego podejścia do praw człowieka, obejmującego prawa gospodarcze, socjalne i kulturalne oraz prawa osobiste i polityczne. Późniejsze meandry stosunku do obu głównych kategorii praw na arenie międzynarodowej doprowadziły ostatecznie do powrotu ducha i litery Deklaracji oraz do uznania równości wszystkich praw w wymiarze prawnym i instytucjonalno-proceduralnym. Rozmaite aspekty mocy wiążącej Deklaracji i odnoszące się do nich kontrowersje zostały przedstawione w kontekście jej statusu jako rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ, jako interpretacji Karty ONZ, jako prawa zwyczajowego i ius cogens oraz koncepcji tzw. prawa ONZ. W ostatniej części podjęto próbę uzasadnienia, dlaczego Deklaracja powinna być postrzegana jako dokument żywy. (abstrakt oryginalny)

EN

The article poses a question about the current meaning of the Universal Declaration of Human Rights. The starting point is the analysis of the legitimacy of the Declaration, which leads to the conclusion that the support for it has not been eroded by the passage of time, but has indeed gained strength. The Declaration's message on the universality of human rights is taken from the perspective of the controversy surrounding this principle during the drafting process and in the light of the subsequent debates related to the Second World Conference on Human Rights in Vienna in 1993. The Declaration and Programme of Action not only stressed that the universal nature of human rights is beyond question, but also pointed to the importance of national and regional specificities, and various historical, cultural and religious conditions that, however, do not relieve states, regardless of their political, economic and cultural systems, of the obligation to promote and protect all human rights. The InterAction Council's initiative to develop a Universal Declaration of Human Responsibility is presented as an attempt to reconcile different doctrinal and political positions with regard to the universality of human rights. The conclusion of these considerations is the expectation that the already visible tendency to absorb various philosophical, doctrinal and cultural traditions in order to enrich human rights justifications will prevail over attempts to question the universality of rights in the name of regional or other distinctions. The Universal Declaration was also a testimony to the holistic approach to human rights, encompassing economic, social, cultural, as well as personal and political rights. The subsequent winding road in attitudes to the two main categories of rights at the international arena ultimately led to the return of the spirit and letter of the Declaration and the recognition of equality of all rights in the legal and institutional-procedural dimensions. Various aspects of the Declaration's binding force and related controversies have been presented in the context of its status as a resolution of the UN General Assembly, as an interpretation of the UN Charter, as customary law and jus cogens, and the concept of so-called UN law. The last part attempts to justify why the Declaration should be seen as a living document. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Deklaracja Praw Człowieka; Prawa człowieka; Odpowiedzialność; Prawomocność; Prawo zwyczajowe; Prawo gospodarcze

EN

Declaration of Human Rights; Human rights; Responsibility; Legitimacy; Common law; Economic law

• Czasopismo: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Rocznik: 2018
• Numer: nr 4
• Strony: 5--23

Twórcy

autor

Zdzisław Kędzia

• Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Bibliografia

• A. Bianchi, Human rights and the magic of jus cogens, "The European Journal of International Law" 19(3), 2008.
• B. Simma, Ph. Alston, The sources of human rights law: custom, jus cogens and general principles, "The Australian Year Book of International Law" 12, 1988-1989.
• Deklaracja Wiedeńska i Program Działania Światowej Konferencji Praw Człowieka: Wiedeń, czerwiec 1993, INP PAN, Poznańskie Centrum Praw Człowieka, Poznań 1998.
• E. Brems, Human Rights: Universality and Diversity, Martinus Nijhoff Publishers 2001.
• E. Roosevelt, On the adoption of the Universal Declaration of Human Rights. December 9, 1948, w: Great Speeches by American Women, ed. J. Daley, Dover Publications, 2008.
• H. Hannum, Human rights, w: Ch.C. Joyner (ed.), The United Nations and International Law, The American Society of International Law 1999.
• H. Hannum, The status of the Universal Declaration of Human Rights in national and international law, "The Georgia Journal of International and Comparative Law" 25(1), 1996.
• H. Hannum, The UDHR in national and international law, "Health and Human Rights"3(2), 1998.
• Human rights in contemporary international law and the significance of the European Convention, w: The European Convention on Human Rights I, 15 (1965), British Institute of International & Comparative Law, International Law Series No. 5, cyt. za: M.S. McDougal, H.D. Lasswell, L. Chen, Human Rights and World Public Order: The Basic Policies of an International Law of Human Dignity, Oxford University Press, Oxford 2019.
• InterAction Council, A Universal Declaration of Human Responsibilities (proposed by InterAction Council), 1 September 1997, https://www.interactioncouncil.org/publications/universal-declaration-human-responsibilities.
• J. Dugard, The influence of the Universal Declaration as law, "Maryland Journal of International Law" 24(1), 2009.
• J. Humphrey, The Great Adventure: Human Rights and the United Nations, Dobb's Ferry, Transnational 1983, za: Ph. Alston, The Universal Declaration at 35: Western and passé or alive and universal, "International Commission of Jurists Review" 30, 1982.
• J. Humphrey, The Universal Declaration of Human Rights: its history, impact and juridical character, w: B.G. Ramcharan (ed.), Human Rights. Thirty Years after the Universal Declaration, Martinus Nijhoff 1979.
• J. Maritain, Introduction, w: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, Human Rights. Comments and Interpretations. A symposium edited by Unesco, Paris, 25 July 1948, UNESCO/PHS/(rev.).
• J. Morsink, The Universal Declaration of Human Rights: Origins, Drafting, and Intent, University of Pennsylvania Press, Philadelphia 1999.
• K. Mbaye, Introduction, w: M. Bedjaoui (ed.), International Law: Achievements and Prospects, Martinus Nijhoff Publishers, UNESCO, Paris 1991.
• K. Skubiszewski, Rola niewiążących uchwał normatywnych w prawotwórstwie międzynarodowym, "Państwo i Prawo" 41, 1986, z. 1.
• K. Wolfke, Custom in Present International Law, Wrocław 1964.
• L. Henkin, The Age of Rights, Columbia University Press, New York 1990.
• M.A. Glendon, A World Made New. Eleanor Roosevelt and the Universal Declaration of Human Rights, Random House, New York 2001.
• Mahatma Gandhi, A letter addressed to the Director-General of UNESCO, 25 May 1947, w: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, Human Rights. Comments and Interpretations. A symposium edited by Unesco, Paris, 25 July 1948, UNESCO/PHS/(rev.).
• N. Singh, Enforcement of Human Rights in Peace and War and the Future of Humanity, Martinus Nijhof, Calcutta 1986.
• O. de Schutter, Economic, Social and Cultural Rights as Human Rights: An Introduction, Cellule de recherche interdisciplinaire en droits de l'homme, Université catholique de Louvain, Faculté de droit, Centre de philosophie du droit, CRIDHO Working Paper 2013/2.
• Proclamation of Teheran, Final Act of the International Conference on Human Rights, Teheran, 22 April to 13 May 1968, http://legal.un.org/avl/pdf/ha/fatchr/Final_Act_of_TehranConf.pdf.
• S.P. Huntington, The clash of civilizations?, "Foreign Affairs" 72(3), 1993.
• S.R.S. Bedi, The Development of Human Rights Law by the Judges of the International Court of Justice, Hart Publishing, Oxford-Portland, Oregon, 2007.
• Statement by Mr. Wong Kan Seng, Minister for Foreign Affairs of the Republic of Singapore, World Conference on Human Rights, Vienna, 16 June 1993, Singapore Government Press Release, No: 20/JUN, 09-1/93/06/16, dostępne na stronie National Archives of Singapore: http://www.nas.gov.sg/archivesonline/speeches/record-details/7b65bcf8-115d-11e3-83d5-0050568939ad.
• The Sage of Singapore: Remembering Lee Kuan Yew through His own Words, https://www.huffingtonpost.com/nathan-gardels/lee-kuan-yew-remembered_b_6920292.html?guccounter=1.
• W. Osiatyński, Prawa człowieka i ich granice, Kraków 2011.
• Z. Kędzia, Czy potrzebne są zmiany w konstytucyjnej karcie praw?, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 80, 2018, z. 1.
• Z. Kędzia, Komitet Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych, w: R. Wieruszewski (red.), Mechanizmy ochrony praw człowieka w ramach ONZ, Warszawa 2017.
• Z. Kędzia, Wprowadzenie do Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych, w: idem, A. Hernandez-Połczyńska (red.), Międzynarodowy pakt gospodarczych, socjalnych i kulturalnych. Komentarz, Warszawa 2018.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.14746/rpeis.2018.80.4.1