Pozycja Julianny Twerskiej w Wielkim Księstwie Litewskim w latach 1377-1382 : próba charakterystyki problemu

• Autorzy: Krzysztof Osiński
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W niniejszym artykule została przedstawiona pozycja i rola matki króla Polski Władysława Jagiełły, Julianny Twerskiej. Problem dosyć istotny, ponieważ rzutuje na większość decyzji podejmowanych przez młodego hospodara litewskiego po objęciu tronu wileńskiego w 1377 roku po śmierci Olgierda. Natomiast data graniczną, czyli rok 1382, jest końcem wojny domowej na Litwie pomiędzy młodym Jagiełło, a jego stryjem Kiejstutem.
Do dnia dzisiejszego toczy się dyskusja nad wkładem Julianny w ukształtowanie syna, a także na jest oddziaływanie na politykę zagraniczną dworu wileńskiego. Jednak należy zauważyć, iż Julianna pojawiała się na kartach historii w momentach krytycznych i zazwyczaj w otoczeniu innych ważnych person, z otoczenia Jagiełły.
Tekst została podzielny wewnętrznie na dwie części, które może nie są wyraźnie wyeksponowane, ale pozwalają na swobodne poruszanie się w tekście. Część pierwsza jest przeglądem badań głównie historiografii okresu międzywojennego, kiedy to wyniki swoich badań publikowali wybitni historycy (np. Antoni Prochaska, Henryk Łowmiański, Oskar Halecki, Stanisław Smolka).Jednak obraz nie mógłby być kompletny bez zaprezentowania stanowiska najnowszej historiografii (np. Jarosław Nikodem, Jan Tęgowski), którzy kwestionują wiele, uważanych za pewnik, twierdzeń starszych pokoleń. Z kolei część druga jest próbą dyskusji z zaprezentowaniu przednio stanowiskami. Swoje poglądy opieram na wydaniach krytycznych dokumentów, a także na osiągnięciach innych badaczy. Tekst nie wyczerpuje całego problemu, a raczej jest przyczynkiem do dyskusji nad utartymi i niepodważalnymi poglądami części badaczy dziejów Litwy w XIV wieku. (abstrakt oryginalny)

EN

This article discusses the position and role of Julianna Twerska - mother of the king of Poland Wladyslaw Jagiello. This matter is quite important, because it has an influence on most of decissions undertaken by the young lithuanian hospodar after the embrance of the Vilinian throne in 1377 after the death of his father Olgierd. (Nontheless the border date - 1382 - is the end of the civil war in Lithuania between young Jagiello and his parental uncle Kiejstut.
To this day there is a discussion over the Julianna's role in shaping her son and also over her influence on the manorvilinian's foreign politics. However we should notice that Julianna appeared on the pages of history mostly in its critical moments and she was usually surrounded by important people from Jagiello's environment.
This text is divided internally into two parts, which may not be clearly distinguished, but they help to move freely in the text. The first part serves as a review of the research, mostly of the historiography of interwar period during which the outstanding historians published theirs own research results(e.g. Antoni Prochaska, Henryk Łowmiański, Oskar Halecki, Stanisław Smolka). Although the portrayal of Joanna Twerska wouldn't be complete without the presentation of the newest historiography's opinion about this subject(e.g. Jarosław Nikodem, Jan Tęgowski), which queries many old theories which were consider to be sure.)Then, the second part serves as an attempt to discuss with an already presented positions. My views are based on a document's critical editions as well as on the achievements of other historians. This text does not cover the whole problem, this is more like a contribution to the discussion over the usual and unquestionable views of some Lithuanian's 19th century history researchers. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Historia; Historia Europy

EN

History; History of Europe

• Czasopismo: Przegląd Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny
• Rocznik: 2013
• Numer: nr 1
• Strony: 80--87

Twórcy

autor

Krzysztof Osiński

Bibliografia

• A. Prochaska, Dzieje Witołda W. Księcia Litwy, s. 19, 23- 24.
• A. Prochaska, Król Władysław Jagiełło, t. 1, s. 34.
• A. Prochaska, Upadek Kiejstuta, Kwartalnik Historyczny, t. 23(1909), s. 494.
• F. Papée, Jagiellonowie a Moskwa, Kwartalnik Historyczny, t. 8(1922), s. 22.
• G. Błaszczyk, Dzieje stosunków polsko-litewskich od czasów najdawniejszych do współczesności, t. I-II, Poznań 1998-2007.
• G. Błaszczyk, Dzieje stosunków polsko-litewskich od czasów najdawniejszych do współczesności, T. I, Trudne początki, Poznań 1998.
• H. Łowmiański, Polityka Jagiellonów, Poznań 2006, s. 46.
• H. Łowmiański, Uwagi w sprawie podłoża społecznego i gospodarczego unii jagiellońskiej, [w:] Księga pamiątkowa ku uczczeniu czterechsetnej rocznicy wydania I Statutu Litewskiego, red. S. Ehrenkreutz, Wilno 1935, s. 234.
• H. Paszkiewicz, Historia Rusi, s. 258.
• H. Paszkiewicz, O genezie i wartości Krewa, Warszawa 1938, s. 181 i nast.
• H. Paszkiewicz, O genezie i wartości Krewa, Warszawa 1938, s. 34-36.
• J. Długosz, Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. X, Warszawa 1981, s. 124-135.
• J. Łoszczyc Dymitr Doński, Warszawa 1987.
• J. Nikodem, Data urodzenia Jagiełły. Uwagi o starszeństwie synów Olgierda i Joanny, Genealogia. Studia i Materiały historyczne, t. 12(2000).
• J. Nikodem, Elżbieta-Julianna-Jadwiga. Przyczynek do genezy związku polsko-litewskiego, [w:] CognitioniGestorum, pod red. D. A. Sikorskiego i A. M. Wyrwy, Poznań-Warszawa 2006, s. 477- 479.
• J. Nikodem, Jadwiga. Król Polski, Wrocław 2009, s. 157-201.
• J. Nikodem, Jedynowładztwo czy diarchia? Przyczynek do dziejów ustroju Wielkiego Księstwa Litewskiego do końca XIV wieku, Zapiski Historyczne, t. 68(2003), z. 4, s. 7-30.
• J. Nikodem, Objęcie władzy na Litwie przez Jagiełłę w 1377 r., Przegląd Historyczny, t. 92(2001), z. 4, s. 451-468.
• J. Nikodem, Rola Skirgiełły na Litwie do 1394 roku, [w:] Scriptora Minora, t. 2, Poznań 1998, s. 69-129.
• J. Nikodem, Wiarygodność "Latopisu wielkich książąt litewskich", [w:] Antyk, prawda i fałsz w średniowieczu, Materiały Seminariów Mediewistycznych im. Alicji Karłowskiej-Kamzowej, pod red. J. Kowalskiego i T. Ratajczaka, Poznań 2010, s. 151-166.
• J. Ochmański, J. Krzyżaniakowa, Władysław II Jagiełło, Wrocław 1990, s. 42 i nast.
• J. Radziszewska, Przejątki Długosza z "Litewskiego Latopisu", [w:] Dlugossiana. Studia historyczne w pięćsetlecie śmierci Jana Długosza, pod red. S. Gawędy, Warszawa 1980, s. 256-267.
• J. Tęgowski , Bezkrólewie po śmierci Ludwika Węgierskiego a geneza unii Polski z Litwą, [w:] Studia historyczne z XIII - XV wieku, pod red. J. Śliwińskiego, Olsztyn 1995, s. 108 i nast.
• J. Tęgowski, Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, Poznań- Wrocław 1999, s. 54-57.
• J. Tęgowski: T. Wasilewski, Daty urodzin Jagiełły i Witolda. Przyczynek do genealogii Giedyminowiczów, Przegląd Wschodni, z. 1(1991), s. 27.
• K. Osiński, Okoliczności objęcia władzy na Litwie przez Jagiełłę w 1377 roku (maszynopis).
• L. Bazylow, P. Wieczorkiewicz, Historia Rosji, Wrocław 2005, t. 1, s. 56-59.
• L. Gumilow Od Rusi do Rosji, Warszawa 2004.
• L. Kolanowski, Dzieje Wielkiego Księstwa Litewskiego za Jagiellonów, Warszawa 1930, t. 1, s. 15.
• L. Korczak, Litewska rada wielkoksiążęca w XV wieku, Kraków 1998, s. 12-14.
• L. Podhorodecki, Kulikowe Pole, Warszawa 1986.
• O. Halecki, Przyczynki genealogiczne do dziejów układu krewskiego, Miesięcznik heraldyczny, t. 14(1935), s. 102.
• S. M. Kuczyński, Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim w latach 1409-1411, Warszawa 1980, s. 48-50, przyp. 49.
• St. Smolka, Unia Litwy z Koroną, Kraków 1903 s. 114.
• T. Wasilewski, Daty urodzin Jagiełły i Witolda. Przyczynek do genealogii Giedyminowiczów, Przegląd Wschodni, z. 1(1991), s. 27.