Odpływ rzeki Prądnik w Ojcowie w latach 1961-2014

• Autorzy: Tomasz Bryndal , Rafał Kroczak , Roman Soja , Marta Cieślik

Warianty tytułu

Outflow of the Prądnik River in Ojców in the Years 1961-2014

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W pracy przedstawiono analizę odpływu krasowej zlewni wyżynnej - Prądnika w posterunku Prądnik-Ojców (67,5 km2) w wieloleciu 1961-2014. Analizowano przepływy i odpływy charakterystyczne oraz formy odpływu. Wyniki wykazały, że zlewnia charakteryzuje się dużymi zasobami wody SSq1961-2014, wynosi 6.5 dm3∙s-1∙km-2. Odpływ jednostkowy jest nieco wyższy niż średnia dla Polski (5,62 dm3∙s-1∙km-2). Zlewnia charakteryzuje się wyjątkowo stabilnym odpływem, a prawidłowość tę obserwuje się zarówno w roku hydrologicznym, jak również w wieloleciu. Odpływ Prądnika w wieloleciu ulegał zmianom będącym rezultatem zmiennego zasilania zlewni opadami. Lata lub wielolecia z podwyższonym/obniżonym odpływem Prądnika korespondują zwykle z tożsamymi okresami odnotowanymi na innych rzekach Polski. W 53-letniej serii nie stwierdzono istotnych statystycznie zmian odpływu. Podobne zależności charakteryzowały większe rzeki Polski w ostatnim półwieczu. W strukturze odpływu dominuje odpływ podziemny, który jest bardzo wysoki i stanowi średnio 90%, co również wyróżnia Prądnik na tle zlewni regionu. Średni roczny odpływ podziemny z wielolecia wynosi 5,8 dm3∙s-1∙km-2, a wartość ta jest o ok. 1,5 dm3∙s-1∙km-2 wyższa w porównaniu z sąsiednimi zlewniami. (abstrakt oryginalny)

EN

Runoff from a karstic catchment (southern part of the Krakow-Częstochowa Upland) was analyzed. The Prądnik-Ojców river gauge station, which closes the upper and the most interesting from the hydrological point of view part of the catchment (67.5 km2), was selected for detailed analyses. The 1961-2014 timespan was studied. Characteristic water discharges and runoff structure were analyzed. Based on the results, water resources were evaluated as large. The specific discharge reached 6.5 dm3∙s-1∙km-2, being slightly higher than the average for Poland (5.62 dm3∙s-1∙km-2), but comparable to other karstic catchments located in the Upland Belt of Poland. The discharge is stable both in the annual hydrological cycle as well as in the multiannual course. The 53-year long series did not reveal any statistically important tendencies in runoff and the multiannual changes of runoff were predominantly related to changes in precipitation. The structure of runoff is dominated by groundwater runoff, which reached 90% on average, and the unit groundwater runoff reached 5.8 dm3∙s-1∙km-2. This value is a little higher (up to 1.5 dm3∙s-1∙km-2) in comparison with the neighboring karstic catchments. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Zasoby wodne; Zbiorniki wodne; Woda

EN

Water resources; Water container; Water

• Czasopismo: Prace Geograficzne / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Rocznik: 2018
• Numer: z. 155
• Strony: 47--67

Twórcy

autor

Tomasz Bryndal

• Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

autor

Rafał Kroczak

• Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

autor

Roman Soja

• Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

autor

Marta Cieślik

• Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Bibliografia

• Alexandrowicz S.W., Wilk Z., 1962, Budowa geologiczna i źródła doliny Prądnika w Ojcowskim Parku Narodowym, Studia Naturae, 28, 187-210.
• Bartnik A., Jokiel P., 2000, Średni odpływ podziemny w Polsce w latach 1971-1990 w świetle wyników uzyskanych metodami: Wundt'a i Kille'go, Gospodarka Wodna, 2, 56-59.
• Bartnik A., Jokiel P., 2012, Geografia wezbrań i powodzi rzecznych, Wyd. UŁ., Łódź.
• Bogacz A., Łagiewka R., 2004, Warunki wodne [w:] B. Radwanek-Bąk (red.), Objaśnienia do mapy geośrodowiskowej Polski 1:50 000, arkusz Skała, PIG, MŚ, Warszawa.
• Brzeźniak E., 2009, Struktura czasowa opadów atmosferycznych w Ojcowie, Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. Prof. Wł. Szafera, 19, 53-66.
• Brzeźniak E., Partyka J., 2008, Warunki klimatyczne Ojcowskiego Parku Narodowego [w:] A. Klasa, J. Partyka (red.), Monografia Ojcowskiego Parku Narodowego. Przyroda, OPN, Ojców, 121-136.
• Chełmicki W., Baścik M., Korska A., Pociask-Karteczka J., Siwek J., 2001, Źródła Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej i Miechowskiej. Zmiany w latach 1973-2000, IGiPZ UJ, Kraków.
• Dynowska I., 1971, Typy reżimów rzecznych w Polsce, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne, 20, 1-150.
• Dynowska I., 1979, Charakterystyka źródeł Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej, Studia Ośrodka Dokumentacji Fizjograficznej, 7, 391-421.
• Dynowska I., Pociask-Karteczka J., 1998, Obieg wody [w:] L. Starkel (red.), Geografia Polski. Środowisko Przyrodnicze, PWN, Warszawa, 343-373.
• Fal B., Bogdanowicz E., 2002, Zasoby wód powierzchniowych Polski, Wiadomości IMGW, 25 (2), 5-38.
• Jokiel P., 1994, Zasoby, odpływ i odnawialność wód podziemnych strefy aktywnej wymiany w Polsce, Acta Geographica Lodziensia, 66, 67, 1-236.
• Jokiel P., 2004, Zasoby wodne środkowej Polski na progu XXI wieku, Wyd. UŁ, Łódź.
• Jokiel P., Tomaszewski E., 2015, Analiza faz i form odpływu zlewni rzecznej na przykładzie Dzierżąznej [w:] P. Jokiel (red.), Metody statystyczne w analizach hydrologicznych środkowej Polski, Wyd. UŁ, Łódź, 50-67.
• Jokiel P., Tomalski P., 2017, Odpływ rzeczny w Polsce; formy odpływu rzecznego i ich zróżnicowanie przestrzenne [w:] P. Jokiel, W. Marszelewski, J. Pociask-Karteczka (red.), Hydrologia Polski, PWN, Warszawa, 160-167.
• Kondracki J., 1937, Skutki ulewy w dniu 22 maja 1937 r. w dolinie Prądnika, Przegląd Geograficzny, 16, 161-165.
• Kubiak-Wójcicka K., 2010, Zmienność przepływów i zasobów wodnych rzeki Gwdy [w:] D. Wrzesiński (red.), Odpływ rzeczny i jego regionalne uwarunkowania, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 99-107.
• Leszkiewicz J., Różkowski J., 2000, Response of karst-fissure springs to infiltration recharge in the area of Ojców National Park (Cracow Upland, southern Poland), Kras i Speleologia, 10, 27-44.
• Łajczak A., 1988, Opady i odpływ w polskich Tatrach w świetle pomiarów wieloletnich, Czasopismo Geograficzne 2, 137-170.
• Mayaud C., Wagner T., Benischke R., Birk S., 2016, Understanding changes in the hydrological behaviour within a karst aquifer (Lurbach system, Austria), Carbonates and evaporites, 31(4), 357-365.
• Michalczyk Z. 2017, Odpływ rzeczny w Polsce, odpływ średni, zmienność w czasie i zróżnicowanie przestrzenne [w:] P. Jokiel, W. Marszelewski, J. Pociask-Karteczka (red.), Hydrologia Polski, PWN, Warszawa, 153-160.
• Niedbała J., Soja R. 1998, Odpływ z opadu nawalnego w dniu 18 maja 1996 roku w Sułoszowej [w]: L. Starkel (red.), Geomorfologiczny i sedymentologiczny zapis lokalnych ulew, Dokumentacja Geograficzna IGiPZ PAN, 11, 31-38.
• Ozga-Zielińska M., Brzeziński J., 1994, Hydrologia stosowana, PWN, Warszawa.
• Pawlak I., (red.) 1979, Mapa geologiczna Polski (bez utworów czwartorzędowych) 1:200 000, arkusz Tarnów, Wyd. Geologiczne, Warszawa.
• Partyka J., 1999, Powodzie w dolinie Prądnika a ochrona Ojcowskiego Parku Narodowego [w:] Przyczyny i skutki wielkich powodzi (aspekty hydrologiczne, gospodarcze i społeczne), Wyd. Muzeum Przyrodnicze PAN, Kraków, 129-134.
• Perrin J.L., Tournoud M.G. 2009, Hydrological processes controlling flow generation in a small Mediterranean catchment under karstic influence, Hydrological Sciences Journal, 54(6), 1125-1140.
• Płonczyński J., (red.) 2000, Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, arkusz Skała, MŚ, PIG, Warszawa.
• Różkowski A., (red.), 1990, Szczelinowo-krasowe zbiorniki wód podziemnych Monokliny Śląsko-Krakowskiej i problemy ich ochrony, Wyd. SGGW, AR, Warszawa.
• Różkowski J., Grabala D., Polonius A., 2015, Polska w projekcie World Karst Aquifer Mapping Project (WOKAM), Przegląd Geologiczny 63, 1042-1046.
• Różkowski J., Pacholewski A., 1996, Bilanse wodne zlewni reprezentatywnych w utworach węglanowych jury Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej, Przegląd Geologiczny, 44(8), 850-854.
• Różkowski A., Żurek E., 2008, Zasoby wód podziemnych obszarów chronionych górnojurajskiego poziomu wodonośnego w regionie krakowskim [w:] J. Partyka, J. Pociask-Karteczka (red.), Wody na obszarach chronionych, IGiGP UJ, OPN, KH PTG, Kraków, 247-254.
• Siwek J., 2004, Źródła w zlewniach Prądnika, Dłubni i Szreniawy. Naturalne i antropogeniczne uwarunkowania jakości wód, IGiGP UJ, Kraków.
• Siwek J., Baścik M. (red.), 2013, Przyrodnicze i antropogeniczne przemiany źródeł Wyżyn Krakowsko-Wieluńskiej i Miechowskiej oraz ich rola w krajobrazie naturalnym i kulturowym, IGiGP UJ, Kraków.
• Soja R., 1997, Operat hydrologiczny zlewni rzeki Prądnik w granicach Ojcowskiego Parku Narodowego, maszynopis, OPN, Ojców.
• Soja R., 2008, Hydrologia Ojcowskiego Parku Narodowego [w:] A. Klasa, J. Partyka (red.), Monografia Ojcowskiego Parku Narodowego. Przyroda, OPN, Ojców, 97-120.
• Stachy J., Biernat B., 1987, Średni niski odpływ jednostkowy (1951-1970) [w:] J. Stachy (red.), Atlas hydrologiczny Polski, IMGW, Wyd. Geologiczne, Warszawa, 56.
• Tomalski P., Tomaszewski E., 2015, Metody, formuły i wzory obliczeniowe zastosowane w pracy [w:] P. Jokiel (red.), Metody statystyczne w analizach hydrologicznych środkowej Polski, Wyd. UŁ, Łódź, 215-271.
• Tomaszewski E., 2001, Sezonowe zmiany odpływu podziemnego w Polsce w latach 1971-1990, Acta Geographica Lodziensia, 79, 1-149.
• Wieczysty A., Fiałkowski J., Kawalec T., 1990, Opinia o przyczynach obniżania się poziomu wody podziemnej w północno-zachodniej części woj. krakowskiego, maszynopis, Instytut Inżynierii Sanitarnej i Ochrony Środowiska Politechniki Krakowskiej, Kraków.
• Wrzesiński D., 2017, Reżimy rzek Polski [w:] P. Jokiel, W. Marszelewski, J. Pociask-Karteczka (red.), Hydrologia Polski, PWN, Warszawa, 215-221.
• Zeliaś A., 2000, Metody statystyczne, PWE, Warszawa.
• Ziemońska Z., 1971, Charakterystyka hydrograficzna dwóch zlewni krasowych, górskiej i wyżynnej na przykładzie potoku Kościeliskiego i Prądnika, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne, 29, 95-102.

Identyfikatory

DOI

10.4467/20833113PG.18.014.9537