Roczna i dobowa zmienność temperatury gruntu na polanie śródleśnej w Wielkopolskim Parku Narodowym

• Autorzy: Katarzyna Szyga-Pluta

Warianty tytułu

Annual and Diurnal Variability of Soil Temperature in a Forest Clearing in the Wielkopolska National Park

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem niniejszego opracowania jest określenie rozkładu temperatury gruntu na polanie śródleśnej w Wielkopolskim Parku Narodowym. Analizie poddano wyniki pomiarów temperatury przy powierzchni gruntu (0 cm) oraz temperatury gruntu na głębokościach 5, 10, 20, 50 i 100 cm w Stacji Ekologicznej UAM w Jeziorach. Scharakteryzowano przebieg roczny i dobowy oraz stratyfikację termiczną gruntu w latach 2002-2015. Zbadano zmienność gradientów temperatury gruntu pomiędzy poziomami na poszczególnych głębokościach. W okresie od kwietnia do sierpnia następuje spadek, a w okresie od października do lutego wzrost temperatury wraz z głębokością. W marcu i we wrześniu zachodzi odwrócenie profilu termicznego w gruncie. Największa różnica temperatury między powierzchnią a głębokością 100 cm występuje w grudniu i wynosi 5,2°C. Dużą różnicą charakteryzuje się również czerwiec, tj. 4,8°C. Gradienty temperatury maleją wraz z głębokością. W warstwie gruntu 0-5 cm następują większe zmiany temperatury (średni gradient 0,04°C/cm), a wraz z głębokością tempo zmian jest mniejsze (średnio 0,0001°C/cm w warstwie 50-100 cm). W warstwie gleby do 20 cm zachodzą największe zmiany temperatury. Najwięcej ciepła magazynują warstwy najgłębsze. Warstwa 20-50 cm charakteryzuje się natomiast dużą akumulacją ciepła w ciepłej połowie roku - występują wtedy największe różnice między tymi poziomami. Średnia dobowa temperatura gruntu w Jeziorach w latach 2002-2015 wynosiła 9,8°C. Amplituda dobowa temperatury malała wraz z głębokością. Największa amplituda temperatury charakteryzowała najpłytsze warstwy gruntu i wynosiła w ciągu doby średnio w analizowanych latach 8,4°C. Im głębiej tym wartości amplitudy malały do 0,0°C na głębokości 100 cm. Wyraźnie widoczne jest przesunięcie terminu najwyższej temperatury gruntu wraz z głębokością. Największe zmiany dobowe termiki gruntu w ciepłej połowie roku zachodzą w warstwie do 50 cm, a w chłodnej połowie roku do głębokości 20 cm. Uzyskane wyniki pozwalają na stwierdzenie, że warunki termiczne gruntu na polanie śródleśnej różnią się od tych charakteryzujących grunt na obszarach otwartych. (abstrakt oryginalny)

EN

The aim of this study is to investigate the distribution of soil temperature in a forest clearing in the Wielkopolska National Park. The results of measurements of ground temperature at depths of 0, 5, 10, 20, 50 and 100 cm at the UAM Ecological Station in Jeziory were analyzed. Characterization of the annual and diurnal course and the thermal stratification of the soil in the period 2002-2015 was made. The variability of soil temperature gradients between levels at different depths was investigated. During the warm period there is a lapse, and in the cold period an increase in the temperature with depth. In March and September a reversal of the thermal profile takes place in the ground. The greatest amplitude between the surface and the depth of 100 cm occurs in December and is 5,2°C. The amplitude is also high in June, i.e. 4,8°C. Temperature gradients decrease with depth. In the soil layer of 0-5 cm there are greater changes in temperature (on average 0,04°C/1 cm), and with depth the rate of change is lower (0,0001°C/1cm in the layer of 50-100 cm). A high thermal activity of soil in layers up to 20 cm is indicated by the smallest difference in temperature between the layers at the surface. The deepest layers store most heat. The layer of 20-50 cm is characterized by high heat accumulation in the warm half of the year - then the greatest differences between the 20 and 50 cm levels occur. The average diurnal ground temperature in Jeziory in the years 2002-2015 is 9,8°C and does not change with depth. The diurnal amplitude of temperature changes - it decreases with the depth. The highest amplitude of temperature is characterized by the lowest layers of soil and is 8,4°C on average throughout the day. The amplitude values decrease with depth to 0,0°C at a depth of 100 cm. It is clearly shown that the maximum temperature of soil is shifted in time with depth. The greatest diurnal changes of soil temperature in the warm half of the year are in the layer up to 50 cm, and in the cold half of the year - to a depth of 20 cm. The obtained results show that the thermal conditions of the ground in a forest clearing are different from those characterizing the ground in open areas. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Warunki meteorologiczne; Mikroklimat; Zmiany klimatyczne

EN

Meteorological conditions; Microclimate; Climate change

• Czasopismo: Prace Geograficzne / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Rocznik: 2018
• Numer: z. 155
• Strony: 69--83

Twórcy

autor

Katarzyna Szyga-Pluta

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Bibliografia

• Alexandersson H., A homogenity test applied to precipitation data, Journal of Climatology, 6, 661-675.
• Bednorz E., Kolendowicz L., Szyga-Pluta K., 2003, Topoclimatic and bioclimatic research in the Wielkopolski National Park [w:] A.T. Miler (red.), Kształtowanie i ochrona środowiska leśnego, Wyd. Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, 273-280.
• Bednorz E., Kolendowicz L., Szyga-Pluta K., 2004, Badania topoklimatyczne i bioklimatyczne w Wielkopolskim Parku Narodowym, Morena, Prace Wielkopolskiego Parku Narodowego, 11, 15-20.
• Bryś K., 2004, Wieloletnia zmienność termiki gleby we Wrocławiu-Swojcu i jej radiacyjne i cyrkulacyjne uwarunkowania, Acta Agrophysica, 3(2), 209-219.
• Bryś K., 2008, Wieloletni wpływ pokrywy roślinnej na termikę gleby, Acta Agropysica, 12(1), 39-53.
• Ciaranek D., 2013, Wpływ warunków pogodowych na przebieg temperatury gleby w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Prace Geograficzne, IGiGP UJ, 133, 77 - 99.
• Jakusik E., Owczarek M., 2008, Zmienność temperatury gruntu na polskim wybrzeżu, Acta Agrophysica, 12(2), 367-380.
• Kaczmarek L., Tamulewicz J., 2004, Z badań nad pionowym rozkładem temperatury powietrza w rejonie Jeziora Góreckiego (Wielkopolski Park Narodowy) [w:] A. Kostrzewski, L. Kaczmarek, B. Walna (red.), Stan i przemiany środowiska przyrodniczego Wielkopolskiego Parku Narodowego, Poznań-Jeziory, 51-53.
• Konopko S., Kasperska W., 2002, Korelacja temperatury gleby z temperaturą powietrza w środowisku suchym (Bydgoszcz) i wilgotnym (Frydrychowo) w półroczu ciepłym (IV-IX) w okresie 1975-1985 [w:] G. Wójcik, K. Marciniak (red.), Działalność profesora Władysława Gorczyńskiego i jej kontynuacja, Wyd. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, 397-407.
• Kossowski J., 2005, Związek amplitud dobowych temperatury gleby w warstwie przypowierzchniowej z amplitudami temperatury powietrza i innymi elementami meteorologicznymi, Acta Agrophysica, 5(3), 657-667.
• Kossowski J., 2007, O relacji między strumieniem ciepła w glebie a promieniowaniem słonecznym, Acta Agrophysica, 10(1), 121-135.
• Kożuchowski K.M., 2014, Meteorologia i klimatologia dla studentów leśnictwa, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Koźmiński Cz., Michalska B., 2000, Klimatyczna charakterystyka rejonu stacji agrometeorologicznej w Lipkach k. Stargardu Szczecińskiego, Wyd. Akademii Rolniczej w Szczecinie.
• Michalska B., Nidzgorska-Lencewicz J., 2005, Elementy meteorologiczne kształtujące temperaturę gleby nieporośniętej i pod żytem na stacji agrometeorologicznej w Lipkach, Acta Agrophysica, 6(2), 425-441.
• Michalska B., Nidzgorska-Lencewicz J., 2010, Dobowa zmienność temperatury w profilu gleby porośniętej w stacji meteorologicznej w Ostoi, Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinensis, 279 (15), 63-72.
• Miętus M., Filipiak J., 2001, Temperatura gruntu w rejonie stacji polarnej w Hornsundzie, Problemy Klimatologii Polarnej, 11, 67-80.
• Molga M., 1986, Meteorologia rolnicza, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
• Nieróbca A., 2005, Porównanie temperatury gleby na ugorze i pod murawą, Acta Agrophysica, 6(2), 443-453.
• Olecki Z., 1969, Wpływ zachmurzenia na przebieg dobowy temperatury gleby w okresie letnim w piętrze pogórskim Karpat, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne, 25, 99-116.
• Usowicz B., Marczewski W, 2005, Rozkład właściwości cieplnych w gruncie na czarnym ugorze i pod murawą, Acta Agrophysica, 5(3), 745-757.
• Wojkowski J., Skowera B., 2017, Związek temperatury gleby z temperaturą powietrza w warunkach jurajskiej doliny rzecznej, Inżynieria Ekologiczna 18, 1, 18-26.

Identyfikatory

DOI

10.4467/20833113PG.18.015.9538